محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832636125
تاریخ‌نگاری به روایت فرهنگ عامه
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
تاریخ‌نگاری به روایت فرهنگ عامه آیا براستی مورخان را با فرهنگ مردم (فولکلور) کاری نیست؟ آیا اگر کسی ورای اعمال تاریخ آفرینان سودای دست و پنجه نرم کردن با اندیشه‌های آنان را در سر بپروراند، به دامان امور ممتنع آویخته است؟
آیا بین عمل تاریخی که تاکنون بیشتر آثار مورخانه را اشغال کرده با اندیشه ها، آمال وآرزوهای مردمانی که دست به آن اعمال زده اند سد سکندر کشیده شده و نزدیکی مورخان به این ساحت در شمار محالات است؟ آیا تاریخ را صرفا باید گزارش وتحقیق روایت درباره رفتن و آمدن افراد وگروه ها، صعود و سقوط دولت ها و حکومت ها یا حتی تمدن ها ومواردی از این دست دانست؟ فرهنگ مردم (فولکلور) واجد کدام وجه از معرفت تاریخی است؟ و آیا... اگر بخواهیم یافتن پاسخ هایی در خور به این پرسش ها را به جستجو برآییم، پای در کدام راه باید گذارد که بیم سربرآوردن از گمراهی آزرده خاطرمان نسازد. به نظر می آید اگر بتوان بر سر مفهوم اندیشه به توافقی ضمنی دست یافت، می توان برای پرسش هایی از جنس سوالات بالا در مقام پاسخ نیز باب جولان سخن را گشود و در مسیر نه چندان هموار تاریخ اندیشه ها به مفهوم عام و تاریخ اندیشه ها در ایران معاصر به طور خاص نیز گام نهاد. در تمهید این مبحث، نگاهی به مقدمه کتاب «آگاهی و جامعه» نوشته استوارت هیوز خالی از لطف نیست. در این مقدمه هیوز در باب چیستی تاریخ اندیشه ها، موضوع و لوازم ورود توضیحاتی مستوفا آورده است. وی ابتدا موضوع کار را تعریف کرده و می نگارد: «هر وقت بتوان علل واسباب چیزی را مطابق توالی زمانی مشخصی منطقا توضیح داد، آن چیز می تواند موضوع علم تاریخ باشد. در این گونه تعلیل و سبب یابی، فکر و عمل را نمی توان از هم جدا کرد. تاریخ فکری یا تاریخ سیر اندیشه ها به این معناست که درباره این موضوع مشترک از جنبه فکر بحث می کنیم، نه از جنبه عمل.» او تاکید می کند در عرصه تاریخ اندیشه ها، مورخ باید با دشوارترین، فریبنده ترین و هضم نشده ترین تجلیات روح زمانه دست و پنجه نرم کند. هیوز روح زمانه را حقیقتی باطل نما می نامد. اما می دانیم این میراث هگلی چنان بر ضمیر مورخان نشسته و بدیهی فرض می شود که هیچ یک از پدیده های تاریخی خارج از دایره شمول آن تصور نمی شود. مورخ تاریخ اندیشه ها نیز تجلیات روح زمانه را در هر دو سطح آمال و آرزوها و افکار خواص و عوام می سنجد و در باب آن داوری می کند. اما این که پهنه مطالعه اندیشه ها در این چارچوب تا کجاست، وی به صورتی فهرست وار متذکر می شود: «...اول مطالعه در اندیشه ها وتصورات وکارهای مردم، یعنی سراسر قلمرو پهناور فولکلور واحساسات همگانی ... دوم،تاریخی که کروچه آن را تاریخ اخلاقی ـ سیاسی خوانده است، یعنی بررسی اعمال و آمال اقلیت حاکم و اقلیت های رقیب که در صدد برانداختن دسته اول هستند و سرانجام تاریخ پیدایش و تکامل اندیشه هایی که به موقع سرچشمه الهام خواص ونخبگان قرار می گیرند.» وی در ادامه در توضیح سخن خود به نکاتی چون فرض گرفتن این که اقلیتی محدود نگاهبانان ارزش های مقبول جامعه هستند و در مسیر استقرار آن می کوشند و همچنین تعیین این که در هر زمان معین چه ذخیره ای از معانی و اندیشه ها در دسترس افراد است را از لوازم ورود به این عرصه می داند. هیوز هردو دسته اندیشه های مقبول و نامقبول اجتماعی را از شمول این مبحث خارج نمی کند. اوج بحث هیوز جایی است که یادآور می شود برای گریز از فهرست پردازی های مکانیکی و ملال آور معطوف به اندیشه های پراکنده و ساخت نیافته عوام و همچنین انجام کارهای مقرون به توفیق حوزه تاریخ اندیشه ها باید اولا دایره کار را در همان اقلیت نگاهبان و مولد ارزش های مقبول محدود کرد و بالطبع شواهد این حوزه از معرفت تاریخی را نیز میان آثار آنان جست و از این مهم تر آن که مفاهیم و اندیشه های مندرج در این آثار را باید در ساخت کلی و در هم بافته جامعه ای معین پژوهید. تأکید اخیر هیوز حاکی از هم سنخ بودن نظر او با کسانی است که پژوهش در تاریخ اندیشه ها را برابر با پژوهش در نظام های فکری و به عبارت بهتر پژوهش در گفتمان های غالب با مغلوب می دانند. با عنایت به این رویکرد، به نظر می آید گام نهادن در مسیر راهیابی به ساحت فهم و پژوهش تاریخ اندیشه ها، به واقع نوعی گفتمان پژوهی است و مورخ علاقه مند به این عرصه با وقوف به این مهم می تواند راه خود بگشاید. و دست آخر این که چه چیز در شمار شواهد تاریخ اندیشه هاست که هیوز می آورد: «تاریخی که من می نویسم تاریخ ادبیات نیست. اما به گمان پیداست در عصر ما ادبیات بخصوص رمان، از دو قرن پیش در بیان و صورت بندی ارزش ها سهم مهم تری یافته و به اهمیتی که دارد آگاه تر شده است. بینش های کلی و مجرد فیلسوفان و دانشمندان علوم اجتماعی می بایست به صورتی مشخص تر و نزدیک تر به واقعیت در دسترس همگان گذاشته شود و این تکلیف به رمان ها و نمایشنامه های بزرگ واگذار شده است.» بر این منظر می توان قصه های مردمی چون حسین کرد، سمک عیار و ابومسلم نامه ها را از موضوعات مهم این حوزه تاریخی دانست. اما به نظر نگارنده جایی که مورخان باید تور تحقیق پراکنند، امثال و حکم است. هزاران نمونه این مثل ها موجود است، اما بدون هیچ تحلیلی شما را به فهم تاریخی همین چند مورد می خوانیم. به نظر شما این نمونه ها در فرهنگ تاریخی ما اگر بر مدار قدرت و سیاست فهم شود از کجا برآمده و شان نزول آن چیست؟ ـ شاه ستمگر بهتر از آشوب مدام. ـ مملکت آباد به سلطان شود. ـ چه فرمان یزدان چه فرمان شاه. ـ فرمان پدر طاعت یزدان است. ـ بی پیر مرو تو در خرابات. ـ چو زن شاه کارها گشت خام. ـ پیش زنان راز مگو. ـ برچاکران خویش به رحمت باش. ـ سیاست کور است. ـ آنان سواره اند و ما پیاده . ـ دو شمشیر در نیامی نگنجد و دو پادشاه در اقلیمی. ـ هر که شمشیر زند به نام او خطبه خوانند. ـ پدر کش پادشاهی را نشاید. ـ اگر زباغ رعیت ملک کند سیبی برآورند غلامان او درخت از بیخ. ـ شریک دزد رفیق قافله. ـ ترقی زیاد جوانمرگی می آورد. ـ امروز بهای هیزم و عود یکی است. ـ پنج انگشت برابر نیست. ـ با کدخدا بساز ده را بتاز. ـ حذر کارمردان کارآگه است. ـ نه سر پیازم نه ته پیاز. ـ هرکه خرشد ماپالانیم. ـ مردم از گفتن نبیند جز زیان. ـ فضولی موقوف. ـ دیده را نادیده بگیر. ـ پوشیده زیر زبان است مرد. ـ تا تنور گرم است نان را بچسبان . ـ اگر داری زبان چاپلوسی هست جایت در عزا و هم عروسی. ـ هرکه دینار ندارد در دنیا کسی را ندارد. ـ رعیت تابع زور است. همین کوتاه از میان انبوه دانش جاری در فرهنگ مردم گواهی روشنی است بر لزوم نگارش و نگرشی تاریخی در این باب. بخش غبارآلود تاریخ ایران بررسی منابع غیرتاریخی که براساس داستان های شفاهی و مکتوب و روایات عامیانه شکل گرفته می تواند رهیافتی مناسب برای بخش غبارآلود تاریخ اجتماعی ایران باشد. عمده تاریخ نگاری های رسمی مبتنی بر شرح روند و آیند سلسله ها و جنگ قدرت میان خانواده های حکومتگر بوده است و با خوانش منابعی از این نوع کمتر می توان به حیات اجتماعی و فرهنگی جامعه آن روزگار پی برد. حیات مردمی نقش اصلی و اساسی را در بازی قدرت میان حکومتگران داشتند و در منابع، کمتر از آنها اسمی برده شده است. روایات عامیانه، ادبیات پرکششی دارند و راویان اصلی این قصه ها نیز در گمنامی کامل به سر می بردند. تلاش های مورخانه در مورد راویان اخبار و ناقلان آثار و طوطیان شکر سخن شیرین گفتار، کمترین نشانی از آنان در دست نیست، اما در عین حال این قصه ها در بین مردم جای خود را بازکرده است. منابعی از این نوع، تصویرسازی روشنی از تعاملات اجتماعی مردم روزگار خلق داستان دارند. قهرمانان عمدتا از طبقات فرودست جامعه هستند و از مروت و جوانمردی و صفت عیاری بهره های فراوان دارند. به عبارت دیگر از جنس مردم هستند و دغدغه های مردم روزگار خود را دارند. در پرونده این شماره به بررسی روایات عامیانه اعم از مکتوب و شفاهی پرداختیم. برآن بودیم تا ضمن اشاره به دلبستگی جامعه به این نوع روایات، اهمیت توجه به این قصه ها را از منظر بررسی حیات اجتماعی مردم ایران مورد بررسی قرار دهیم. دکتر حبیب الله اسماعیلی / پژوهشگر
دوشنبه 07 بهمن 1392 8:10
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 63]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها