واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
عصب هفتم زیر ذرهبین کالبدشناس اسکاتلندی ساکن لندن به نام بل سال 1829 فلج بل را شرح داد و به جهان امروز شناساند، اما اولینبار رازی، پزشک حاذق ایرانی در کتاب الحاوی و سپس ابن سینا به ایننوع فلج اشاره کردند. در این بیماری عصب هفتم صورت آسیب میبیند و به دلایل نامشخصی فلج میشود. امروزه با پیشرفت علم دانشمندان بیشتر به این مقوله پرداخته و راههایی برای بهبود سریعتر آن یافتهاند.
برای این که بیشتر درباره این بیماری بدانیم، لازم است اطلاعاتی درباره عصب هفتم داشته باشیم. در جمجمه هر انسانی 12 عصب وجود دارد که عصب صورتی، عصب هفتم است. این عصب از ساقه مغز بیرون آمده و وارد سوراخ استخوان گیجگاهی می شود و از جلوی گوش و داخل غده پاروتید عبور کرده و وارد صورت می شود. نقش عصب هفتم در صورت عصب هفتم، حرکات صورت از پیشانی تا لب را کنترل می کند. این عصب حاوی فیبرهای عصبی است که دو سوم از عصب جلویی زبان و اعصاب اشک و بزاق مربوط به آن است. بخشی از سوراخ گوش خارجی و قسمتی از پرده گوش و حس عمومی و عمقی عضلات صورت نیز توسط این عصب به مغز منتقل می شود. هسته عصب هفتم در ساقه مغز قرار گرفته است، اما گرفتاری این عصب با گرفتاری میلین عصب (میلین غشایی است که روی عصب قرار گرفته است و در فلج بل آسیب می بیند) کمی متفاوت است. سلول های عصبی قدرت تقسیم ندارند. در فلج بل، هسته سالم می ماند و به همین سبب است که بیماری قابل بازگشت بوده و فرد مبتلا بعد از تقریبا سه هفته سلامت خود را به دست می آورد. فلج محیطی در فلج محیطی حرکات صورت صدمه می بیند، اما حس چشایی، ترشح اشک و بزاق وابسته به صدمه در محل آسیب عصب است یعنی هرچه آسیب شدیدتر باشد، سایر نقاط صورت بیشتر درگیر خواهند بود. نشانه ها بندرت دیده می شود هر دو طرف صورت فلج شود و معمولا بیماری یکطرفه است. نشانه های شایع آن، اختلال در بستن چشم، درد پشت گوش، پایین افتادن گوشه لب، ناتوانی در تکان دادن ابرو و پیشانی، از بین رفتن دوسوم حس چشایی، کاهش اشک و بزاق، از بین رفتن چین های صورت و حساس شدن گوش به صداست. آغاز بیماری گاهی پیش از شروع فلج، درد پشت گوش یا گاهی احساس کرختی در سمت آسیب دیده حس می شود. البته این دو همزمان نیز اتفاق می افتد. از زمان شروع این حالت تا بروز فلج، چند ساعت تا چند روز طول می کشد. علت نامشخص است در اغلب مواقع دلیل واضحی در بیماران یافت نمی شود ولی مطالعات نشان داده ویروس تبخال یکی از عوامل پدید آورنده فلج است. در مواقعی نیز فرد با یک سرماخوردگی دچار فلج بل می شود که این نیز می تواند ناشی از فعالیت ویروس و ملتهب کردن عصب باشد یا این که خود عصب در اثر سرما آسیب ببیند. التهاب عصب با التهاب عصب غشای آن از بین رفته و عصب از کار می افتد، اما وقتی عصب فلج می شود، پزشکان حتما باید بررسی کنند علت دیگری در این بیماری دخیل نباشد. زیرا بیماری هایی وجود دارد که علامتشان مانند فلج بل است و حتما باید افتراق داده شوند. 80 درصد موارد علت، التهاب عصبی است ولی
20 درصد دیگر را نباید از نظر دور داشت. موارد افتراقی از فلج بل یکی از مهم ترین بیماری هایی که باعث فلج بل می شود، بیماری دیابت کنترل نشده است. با افزایش جمعیت بیماران دیابتی این بیماری بتدریج رو به افزایش است. بیماران از اتفاق پیش آمده بسیار نگرانند و فکر می کنند دچار سکته مغزی شده اند. در صورتی که سکته مغزی الگوی دیگری دارد. در سکته مغزی علائم گفته شده مانند حرکت نکردن ابرو، پیشانی یا پلک دیده نمی شود، اما این نکته باید مد نظر قرار گیرد که اگر سکته مغزی در ساقه مغز رخ داده باشد، علائمی مشابه با فلج بل دیده می شود. در سکته مغزی فلج دست و پا و بی حسی حرکتی و... وجود دارد و با معاینه می توان کاملا این دو را از هم تشخیص داد. آنوریسم مغزی، مننژیت، لوسمی، زونا، استئومیلیت، پاژه، تومور های استخوانی، تومور غده بناگوشی یا پاراتیروئید، سارکوئیدوز، اوریون، اچ آی وی، لوپوس، سندرم گیلن باره، جزام، ضایعات عروقی ساقه مغز، ام اس، جراحی استخوان ماستوئید یا تومور عصب شنوایی و شکستگی استخوان گیجگاهی می توانند به عصب هفتم آسیب برسانند و باعث فلج بل شوند. نوزادانی که سخت به دنیا آمده اند (با فورسپس) نیز در معرض آسیب هستند. گاهی بعضی از بیماران می گویند در اثر عصبانیت دچار این مشکل شده اند، اما عصبانیت ناگهانی نمی تواند باعث فلج عصب هفتم شود. ولی فرد عصبی در دراز مدت دچار کاهش سیستم ایمنی می شود. درمان ثابت شده مصرف کورتون در کوتاه مدت می تواند به بهبودی بیمار کمک کند. ولی یکی از مشکلات مهمی که سلامت بیمار را در آینده تهدید می کند، باز ماندن چشم و پلک نزدن است. باز و بسته کردن چشم، غدد اشکی موجود را روی سطح چشم پخش می کند. وقتی غدد اشکی و پلک همزمان آسیب می بینند، چشم در معرض خشکی قرار گرفته و ممکن است قرنیه زخم شود. شب ها باید چشم آسیب دیده توسط محافظ چشم بسته شود و در صورت نبود اشک طبیعی از قطره اشک مصنوعی استفاده شود. فلج بل درمان می شود 70 درصد موارد بیماری بهبود می یابد و نگرانی ندارد. جالب است بدانید فلج بل در بیشتر مواقع خفیف است و بیماران حتی به پزشک مراجعه نمی کنند و حدود 12 درصد موارد، نشانه هایی تا مدت ها باقی می ماند و حدود 4 درصد بیماران اصلا بهبود نمی یابند و صدمه آنقدر شدید است که عصب دیگر بازسازی نمی شود. به نظر می رسد بیمارانی که پیش از ده سالگی دچار فلج بل شده اند بهبودی شان سریع تر و بهتر است، اما بالای 60 سال ممکن است بهبودی کمی با تاخیر صورت گیرد. حتی در کسانی که به طور کامل خوب شده اند ممکن است تا مدت ها بعد از بهبود، اسپاسم عضلات صورت دیده شود. به این شکل که انقباض هایی در عضلات زیر چشم و پایین صورت بوجود می آید و عارضه دیگری که کمتر دیده می شود و ناراحت کننده است، حرکات ناموزونی است که در صورت دیده می شود. درمان فلجی با فیزیوتراپی یکی از توصیه ها این است که بیماران خود به آرامی ناحیه درگیر را ماساژ دهند، ولی اگر بهبود تدریجی دیده نشد، تقریبا از هفته دوم به بعد بیماران را به فیزیوتراپی ارجاع می دهیم و ده جلسه فیزیوتراپی کفایت می کند. فیزیوتراپی ممکن است به صورت حرکتی یا الکتریکی باشد تا عصب تحریک شده و کم کم فعالیت خود را از سر گیرد. البته گذاشتن حوله داغ هم می تواند مفید باشد، ولی بیماران باید توجه کنند حس صورت از بین رفته و ممکن است متوجه داغی حوله نشده و باعث سوزاندن صورت خود شوند. 4 درصد افراد به جراحی نیاز دارند، به این ترتیب حتی کسانی که اصلا بهبود نمی یابند نیز نباید نگران باشند؛ چون با جراحی می توان عصب آسیب دیده را به عصب دیگری پیوند داد یا از نقطه دیگری عصب آورد و جایگزین کرد. / ضمیمه سیب دکتر حسین پورمحمودیان/ نورولوژیست
جمعه 27 دی 1392 3:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]