واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: مسير جديد قطر در معادلات منطقهاي
سرويس خارجي:تحركات جديدي در دستگاه سياست خارجي قطر مشاهده مي شود كه چنين مينماياند اين كشور راه جديدي در پيش گرفته و به دنبال رسيدن به جايگاه يك قدرت منطقه اي است.عده زيادي بر اين اعتقادند كه تحولات خاورميانه مي تواند هر تحليلگري را رسوا سازد، چرا كه به راحتي توازنها به هم مي خورد، بلوك بندي ها تغيير مي كند و كشورها و گروه هاي مختلف در نوسان اين جناح و آن جناح در حركتند. در اين ميان، اين تحليلگران هستند كه تحليلهاي خود را بر آب مي بينند. تحركات جديد قطر نيز در چنين وضعيتي قابل تحليل است.با روي كار آمدن شيخ «تميم» در قطر، وي سعي كرد با تعديل سياست هاي بلندپروازانه پدر و وزير امور خارجه اش «شيخ حمد بن جاسم» كمتر در امور داخلي ديگر كشورها دخالت كند. بر اين اساس، قطر كه در سوريه نقشي مخرب داشت با كنار گذاشته شدن از اين تحولات، خود را از دخالت مستقيم در امور اين كشور كنار كشيد. حماس نيز كه دفتر خود را از دمشق به دوحه انتقال داده بود، زير فشار مقامات جديد قطر قرار گرفت و اجازه تحرك رهبران حماس در اين كشور از آنها سلب شدواين امر نشان ميدهد قطر در حال بازبيني سياستهايش است؛ سياستهايي كه باعث خشم مردم منطقه و برخي كشورهاي بيرون منطقه، از سياست هاي شيخ «حمد» شده بود و ترس اين وجود داشت كه پيامدهاي سياست خارجي قطر، نهايتا دامنگير خود اين كشور شود.قطر در دوران نخست وزيري شيخ حمد بن جاسم، رويكرد خصمانهاي در جهان عرب در پيش گرفته بود. سياستهاي اين كشور در طول اين دوران باعث خشم مقامات سعودي و برخي ديگر از كشورهاي عرب حوزه خليج فارس مثل امارات متحده عربي شده بود. دخالت در تحولات ليبي نيز خشم اعراب از سياستهاي اين كشور را كه باعث گسترش نفاق در جهان عرب شده بود، برانگيخت.
سياست حمايت از اخوان المسلمين در مصر و رقابت با عربستان در اين كشور با كنارگذاشتن مرسي از قدرت، باعث افزايش نارضايتي ها از سياست هاي منطقهاي قطر شده و همگان آن را تعبير به دخالت در امور داخلي كشورهاي منطقه مي كردند. بر اين اساس، ترس از ادامه اين سياست ها و شكست پي در پي در تحولات ميداني در منطقه باعث شد نگاه گروه هاي داخلي به دستگاه سياست خارجي قطر و سياستهاي شيخ حمد بن جاسم نخست وزير و وزير امورخارجه، منفي شود. بنابراين با انتقال قدرت از پدر به پسر، شرايط براي بركناري شيخ حمد بن جاسم از سمتش فراهم و باعث شد اين كشور كوچك در سياست خارجي خود تجديد نظر كند.
*سياست تنش زدايي
در تحولات سوريه، بعد از روي كار آمدن اميرتميم، همانگونه كه بشار اسد نيز گفته بود، قطر دست دخالت خودراازاين كشوربيرون كشيد و مشي مسالمت آميز را در پيش گرفت. در سفر «اخضر ابراهيمي» نيز اين كشور گفتگوي بدون پيش شرط را مورد تاكيد قرار داد و گفت كه نبايد اين پيش شرط كه «اسد بايد از قدرت كناره گيري كند» به عنوان شرط تشكيل كنفرانس ژنو2 مطرح شود. چندي قبل نيز اين كشور واسطه آزادي چند گروگان لبناني شد كه توسط نيروهاي معارض دستگير شده بودند و با تلاش هاي اين كشور، گروگان ها آزاد شدند.
بنابراين به نظر مي رسد قطر با توجه به تغييراتي كه در معادلات منطقه اي رخ داده و نتايجي كه از سياستهاي قبلي اش گرفته، سعي دارد سياست منطقه اي خود را به شيوه اي جديد و در چارچوب تحولات تازه منطقه به پيش برد.تقريبا واضح و مبرهن است كه معادلات منطقه بعد از موفقيتهاي اسد در عرصه نبرد ميداني تغيير كرده است. نقطه اوج اين تغيير نيز توافق سياسي آمريكا- روسيه برسرحل سياسي پرونده شيميايي سوريه بود.خشم سعوديها از آمريكا و موضعگيريهاي تند مقامات سعودي در باره سياست دولت اوباما، نشاندهنده اين تغييرات بود. درارتباط بارويكرد جديد تركيه در قبال تحولات سوريه نيزبايدگفت كه ترس از گسترش افراط گرايي در منطقه و سرايت آن به تركيه، باعث ايجادنگاه جديد مقامات ترك به تحولات سوريه شده است. سخنراني مطبوعاتي رجب طيب اردوغان، نخست وزير تركيه، بعد از ديدار با محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران و تاكيد بر اينكه دو كشور در مبارزه با گروه هاي افراط گرا در سوريه نقطه مشترك دارند، نشان دهنده تغيير در استراتژي منطقه اي تركيه است. بر اين اساس، محاسبات جديدي در دستگاه سياست خارجي قطري ها شكل گرفته و آنها سعي دارند با توجه به اين تغييرات، سياست تنش زدايي را در روابطشان با كشورهاي منطقه در پيش گيرند.
* تغيير توازن ها
دراين شرايط ،مي توان ديدكه نشانه هايي ازتغييررويكرد درسياست هاي منطقه اي قطربه چشم مي خورد. نقطه ثقل اين تغيير رويكرد در تحولات سوريه و انتقال قدرت به شيخ تميم بود. اما برخي تحولات جديد نيز در منطقه رخ داد كه مي تواند توجيهگر نگاه جديد قطري ها به معادلات قدرت باشد. يكي از پايههاي سياست جديد قطر را مي توان در خشم مقامات سعودي از ايالات متحده و اعلام تجديد نظر در روابط دو كشورديد.قطرهمواره بعدازروي كارآمدن شيخ حمدبن خليفه ،عربستان را رقيبي براي خود ديده است. البته بهتر است گفته شود سياست هاي جديد قطراين حس رقابت را در سعودي ها بوجود آورده و تنش در روابط دو كشور را افزايش داده است. در برخي برهه ها، مثل تحولاتي كه بعد از سال 2011 در خاورميانه عربي رخ داد،ما شاهد نزديكي دو كشور،درعين حفظ سطح رقابتشان در برخي موضوعات بوديم.حال كه روابط آمريكا وعربستان تا حدودي متشنج و موضعگيري سعودي ها باعث ترديد درنگاه آمريكايي ها در تكيه بر متحدان سنتي شان در خاورميانه شده است، قطر اين را فرصتي براي خود جهت نزديكي بيشتر با ايالات متحده و پذيرش نقش بيشتر در تحولات منطقه مي داند. بر اين اساس مي توان پيش بيني كرد كه احتمالا مقامات قطري منتظر چنين فرصتي بوده اند تا بار ديگر خود را درگير تحولات منطقه سازند؛ البته با نگاهي جديد و تجربيات جديدي كه شيخ تميم وارد دستگاه سياست خارجي قطر خواهد كرد.تحولي كه اين رويكرد جديد قطر را منطقيتر مي سازد، دوري تركيه از عربستان و نزديكي آن كشور به ايران است؛ امري كه باعث انزواي بيش از پيش عربستان در منطقه خواهد شد. بنابراين شاهديم كه قطر تحت هدايت شيخ جديد خود، سعي دارد با رويكردي جديد وارد منطقه شده و سردي روابط عربستان با ايالات متحده اين فرصت جديد را در اختيار مقامات قطري قرار داده تا بار ديگر خود را درگير تحولات منطقه سازند. بنابراين احتمالا بايد شاهد گرم تر شدن روابط قطر و تركيه باشيم كه بلوك بندي جديدي مقابل عربستان سعودي خواهد بود.
*جمع بندي
در نهايت بايد گفت كه با روي كار آمدن شيخ تميم، قطر سعي كرده سياست نرم تري در قبال خاورميانه اتخاذ و خود را به عنوان يك كشور تاثير گذار مثبت در منطقه مطرح كند. تحولات جديد نشان مي دهد كه قطر نخستين گام ها را در اين زمينه برداشته و نشان داده كماكان خواهان ايفاي نقشي فراتر از اندازه خود، اما به شكلي نرم تر است. به نظر مي رسد قطر در تجربيات قبلي اين نكته را درك كرده كه تواناييهايش از اقداماتش محدودتر است و بايد متناسب با قدرتش در معادلات منطقه نقش يابي كند. براين اساس به نظر مي رسد مقامات قطري سعي دارند به سمت ايفاي نقش توازن بخشي در معادلات منطقه پيش روند و قدرت نرم خودرادراين زمينه بكار برند. به عبارتي ديگر،قطر به دنبال اين است كه خودرابه عنوان يك ميانجي گر خيرانديش مطرح كند كه خواهان حفظ صلح و ثبات در منطقه است و از اين طريق با كسب پرستيژ، جايگاه خود را به عنوان يك كشور تاثير گذار تثبيت نمايد. شواهد نيز حاكي از اين نگاه جديد قطريها به منطقه است. سفر شيخ تميم به كشورهاي حوزه خليج فارس براي تاكيد بر ايجاد اتحاد ميان كشورهاي عرب حوزه خليج فارس و تلاش اين كشور براي ايفاي نقش ميانجي در بحران سوريه بين دولت و مخالفان، نشان دهنده شروع تحركات جديد قطريها در سياست خارجي است.
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]