محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1812232744
بررسي حجيت خبر واحد در اعتقادات ديني/ مسائلي در معرفت شناسي است كه قالب فلسفي و حالت نقلي ندارد
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: بررسي حجيت خبر واحد در اعتقادات ديني/ مسائلي در معرفت شناسي است كه قالب فلسفي و حالت نقلي ندارد
هشتاد و نهمين جلسه گروه علمي كلام مجمع علي حكمت اسلامي با موضوع "حجيت خبر واحد در اعتقادات ديني" با سخنراني حجت الاسلام والمسلمين عبدالله محمدي برگزار شد.
به گزارش خبرگزاري مهر، هشتاد و نهمين جلسه گروه علمي كلام مجمع علي حكمت اسلامي با موضوع "حجيت خبر واحد در اعتقادات ديني" برگزار شد. در اين جلسه حجت الاسلام والمسلمين عبدالله محمدي به اين موضوع پرداخت كه خلاصه اين بحث چنين است.
برخي گفته اند خبر واحد بالاصاله حجت نيست و تنها در جايي كه اثر شرعي باشد (يعني مسائل احكام) مي توان حجيت را براي ادله ظني مطرح نمود.
مقدمات لازم بحث
1- جايگاه علم و يقين و اطمينان در اصول بررسي شود و اينكه آيا نسبتي كه آنها به قرآن مي دهند كه ادله ظني حجت نيست، درست است و يا آنكه معناي اين مفردات در قرآن، متفاوت است.
در اصطلاح معرفت 4 دسته مي شود: الف) يقين بالمعني الاخص (يقين مضاعف) (اعتقاد ثابت مطابق جازم) در اين مرحله احتمالا خلاف يقين راه ندارد. ب) يقين (جزم) (اعتقاد جازم) اعم از آنكه مطابق با واقع باشد يا نه. ج) اطمينان كه امكان خلاف واقع بودن وجود دارد ولي عقلا به آن توجه نمي كنند. د) ظن (اطمينان راجح) كه احتمال خلاف در آن وجود دارد.
اصوليون بيان مي كنند كه قرآن فرموده است كه از علم پيروي شود و از ظن نبايد پيروي شود و در خبر واحد هم احتمال خلاف داده مي شود. سوال مهم اينجاست كه آيا مفاهيم قرآني دلالتي بر نظر اصوليون دارد؟ در اينجا بايد تفكيك ايجاد شود زيرا در قرآن معناي ديگري وجود دارد، چون مفاهيم قرآني ناظر به فهم عرفي است و علم در نزد مردم همان اطمينان هم هست و عموم مردم با اين اصطلاحات عرفي ارتباط داشتند و در آن زمان اصطلاحات خاص علمي وجود نداشته است. مرحوم شيخ عبدالكريم حائري در اين رابطه فرموده است كه در زمان حضرت رسول، اگر شارع معنايي غير از معناي عرفي را نظر داشت بيان مي كرد (در الفوائد، ج 2 ص 58) در زندگي مردم هم كه توجه شود اطمينان و علم معرفي هم ملاك بوده است و فقط علم و يقين نبوده است.
همين كه مردم پرسشي در اين مورد نداشته اند و به همان علوم عرفي عمل مي كرده اند، معلوم مي شود نهي قرآني نهي از ظنون نبوده است. اگر معناي علم در آيات قرآني، فقط يقين و علم بود، بسياري از احكام بايد تعطيل مي شد (چون اين اكثر) مبتني بر ظن هستند) و تخصيص اكثر لازم مي آمد. مرحوم علامه طباطبايي در الميزان هم، اعتبار اطمينان را مطرح كرده اند و فقط اعتبار را به علم منحصر نداشته اند.
بحثهاي قرآني
در سوره ممتنحه، براي اختيار و آزمايش افراد، هم علم عرفي كافي دانسته شده است و الا علم جازم هم ممكن است نسبت به قصد دروني افراد حاصل نشود. در مورد ديگر: در بحث آزمايش كنيزان و آزاد كردن آنها بيان مي شود كه اگر علم به خير در آنها يافتيد آزادشان كنيد و روشن است كه علم قطعي در اين مورد پيدا نمي شود. در فتاوي فقهي هم موارد متعددي داريم كه مثلا قضاوت براساس اطمينان و ... است و علم و يقين معمولا پيدا نمي شود. در مورد ظن هم در مباحث قرآني، معاني مختلفي براي آن وجود دارد. در لغت،ظن، امري بدون دليل و تخميني دانسته شده است؛ مثلاً دين مظنون، ديني است كه اطمينان به پرداخت آن نيست. عمل اصحاب و سيره مردم هم اينگونه بوده است كه براساس ظنون عمل مي كردند.
علامه مجلسي در بحارالانوار ج 2، ص 245 از قول معصوم بيان مي كند آنچه را مي دانيد به آن عمل كنيد هر آنچه نمي دانيد از سوي ماست آن را به ما برگردانيد و روشن است كه اين علمي كه مبناي عمل بوده است، يقين و قطع نبوده است. در آيه (ان يتبعون الا الظن ان الظن لايغني عن الحق شيئا) نجم 28. كه بحث ظن آمده است، موضوعش سخن مشركان در شرك آنها براي خدا بوده است و فضاي آيه نشان مي دهد كه چون حرف مشركين بدون مبنا بوده است، ظن خوانده شده و از اعتبار ساقط شده است. مشركان دختراني براي خدا تعيين مي كردند و جزم هم داشتند ولي قرآن، اينها را ظن مي خواند زيرا بي مبنا و بي اساس است.
در سوره انعام (ان يتبعون الا الظن و ان هم الايخرصون) اينجا هم احتمال بي مبنا و ... را ظن خوانده است نتيجه كلي آن است كه علم عرفي و اطمينان و ... از ديدگاه قرآن، علم است و از آن طرف بسياري از جزمها بدليل بي مبنا بودن، ظن و غير معتبر است. دانشمندان منطق و .... هم به اين مسأله اشاره كرده اند. مثلاً ابوالبقاء در كليات خود مي گويد: ظن اعتقادي است كه اساس نداشته باشد. اصوليون، قطع را مدنظر مي دهد، و جزمي كه اصولي مطرح مي كند، فقط اعتقاد مُدرِك نسبت به مسأله را مهم مي داند در حالي كه ممكن است اين جزم ناصحيح و جهل مركب باشد.
مرحوم صدر و آيت الله مصباح هم اين بحث را بررسي كرده اند كه اگر دين قطع و علم را مورد سفارش قرار مي دهد منحصراً يقين بالمعني الاخص نيست بلكه علم و اطمينان عرفي هم هست. مرحوم مشكيني در حاشيه كفايه گفته است، هر تصديقي كه احتمال خلافش مورد اعتنا نباشد، علم گفته مي شود پس احتمال خلاف لازم نيست كلاً نفي شود كه ما آن را علم معتبر بدانيم. آيت الله نائيني و برخي ديگر گفته اند اخبار آحاد و ... از ذيل آيات ناهيه از عمل به ظن، تخصصا خارج هستند.
مبحث بعد نوع معرفتي است كه در منابع ديني، لازم دانسته شده است. مقدمات بحث اعتقادات انواع مختلف دارند، اعتقاد پيشين، اعتقاد پسين در اعتقادات پيشين مثل اصل نبوت و معاد و ... متقدم بر نقل مستند ولي جزئيات اين مباحث متأخر از نقل است. در اعتقادات پسين چون حس دخيل است يقين به معني الاخص، امكان حصول ندارد ولي در اعتقادات پيشين، امكان حصول بالمعني الاخص وجود دارد. تقسيم ديگر هم اصول و فروع اعتقادي است. تفاصيل و فروع را معمولا با نقل اثبات مي كند. در اعتقادات نكته بعد آنكه در بحث تقليد، ظنّ تقليدي نفي شده است نه آنكه چون تقليد نفي شده است، حتماً يقين بايد جايگزين آن شود بلكه مي تواند اطمينان و علم عرفي جاي آن قرار گيرد.
هفت دسته از نظرات علما در مورد مبناي لازم براي اعتقادات كه انسان معتقد بايد داشته باشد:
1- گروهي كه اعتقاد مطابق با واقع را لازم دانسته اند: شهيد قاضي طباطبايي در حاشيه لوامع. 2- جزمي كه از يقين حاصل شده است: شهيد ثاني: اعتقاد جازم مأخوذ از ادله و حجج را لازم مي داند. مرحوم خواجه نصير در تلخيص المحصل، معرفت يقيني را مي گويند از راه دليل بايد حاصل شود ولي در رساله (اقل ما يجب الاعتقاد به)، حد مورد نياز را شهادت به اصول اعتقادي مي داند و همين تصديق كه در قلب فرد مستقر شود كافي است ولو اين ايمان با برهان همراه نباشد. آيت الله جوادي، معرفت لازم در اصول عقايد را جزم مي داند ولي در تفاصيل اين را لازم نمي دانند.
3- اعتقاد صادق جازم را لازم دانسته اند در اينجا همراه بودن دليل ذكر نشده است پس معرفت تقليدي جايز است، مرحوم مروج در منتهي الدرايه اين را مطرح كرده اند. 4- كساني كه فقط اعتقاد جازم را لازم مي دانند. مرحوم شيخ انصاري در اصول دين، تحصيل دليل را لازم نمي داند، شيخ موسي تبريزي در اوثق الوسائل، مطلق اعتقاد جزمي را كافي مي داند و همراه بودن دليل را لازم ندانسته است ايشان در اعتقادات جزمي كه از راه تقليد از پدر و مادر وجود دارد را هم كافي مي داند. آقا ضياء عراقي مي گويد: معرفت لازم نيست از روي دليل باشد و معرفت برهاني ملاك نبوده است و سيره ائمه عليهم السلام هم اين نبوده است ولي البته شرط تقليد را جازم آفرين بودن آن دانسته اند.
5- اطمينان برخاسته از دليل لازم است: مرحوم نراقي در جامع السعادات و علامه مجلسي در بحارالانوار، شيخ بهائي و شيخ طوسي و جمع بندي عباراتش همين نظر را دارند. 6- ضرورت همراه داشتن دليل: مثل ابن ميثم بحراني فقط لازم است دليل باشد، محقق حلي و مرحوم مظفر، محقق تركي، فخر رازي و برخي علماي ديگر. 7- مطلق ظن كافي است: محقق اردبيلي، ظن در اعتقادات را هم جايز مي دانند و تقليد را همان تبعيت كوركورانه مي داند. والا تبعيت از انبياء و اولياء تقليد مذموم حساب نمي شود.
نظر نهايي
با بررسي لغت عقيده معلوم مي شود كه معناي عقيده، استحكام همراه گره زدن در قلب و ... است يعني ثبات آن اعتقاد در قلب. معلوم مي شود اعتقاد نبايد در معرض زوال نباشد. حالا به انواع معرفت مراجعه مي كنيم: در جايي كه قطع داريم، حالت جزم و پايداري هست و حتي در جهل مركب پايداري مطلب وجود دارد، پس اعتقاد جازم حتي اگر غيرمطابق باشد، عقيده محسوب مي شود در اطمينان هم، پايداري اعتقادي وجود دارد. آنچه مهم است اين است كه اطمينان همراه دليل باشد و سيره معصومين اين است كه در برخورد با عوام اطمينان را هم مي پذيرفته اند. البته به نظر مي رسد در بين افراد تفصيل بايد قائل شد، كساني كه قدرت فكري بالاتر دارند، عقيده در آنها در كف (يعني اطمينان) پايدار نمي ماند و در معرض شبهات و زوال است، پس براي آنها اطمينان كافي نيست.
نظرات و ديدگاه هاي اساتيد:
آيا علم و ظن كه در قرآن بكار رفته است، در موضوع اعتقادات بوده است يا بيشتر رفتارها مد نظر بوده است. نكته بعد آن است كه در اعتقادات هم تعبد، قابليت امكان را دارد. مسأله بعد آن است كه برخي شأن پيامبر(ص) و ائمه(ع) در روايات مربوط به اين موضوعات را ارشاد به عقل مي دانند و اين تعليمات براي تسهيل فهم است.
سنخ بحثها بايد روشن شود كه حوزه اين بحث روشن شود، امروزه در معرفت شناسي يا باور ديني مسائلي مطرح مي شود كه قالب فلسفي دارد و حالت نقلي ندارد كه با جمع بندي آراء بدست مي آيد و جنس اين بحثها دليل فلسفي مي طلبد، در اينجا از تحقيقات واژه شناسانه نمي توان استفاده كرد، مطلب بعد آنكه اگر شان معرفت شناسانه خبر واحد صحبت مي كنيم بايد توجه كنيم كه آيا خبر واحد، شواهدي در اختيار ما قرار مي دهد كه به استناد آن شواهد، باور ما موجه باشد؟ در اينجا بايد دقت شود چه چيزي منبع معرفت است يا ابزار انتقال معرفت است؟
نزاع علمي كه حدود سه دهه است اتفاق افتاده آن است كه امثال پلنتينگا و شاگردان او بيان مي كنند كه آيا قرينه گرايي كه در عصر روشنگري بوده است و (لاك و دكارت) از افراد شاخص اين مبنا هستند، هنوز معتبر است كه آنها مي گفتند فقط يقين كاربرد دارد و در دين هم بايد قرينه گرايي حاكم باشد؟ لذا اين مبنا به آنجا رسيد كه چون واقعا در بسياري از موارد نمي شود اين قرينه ها و يقين حاصل شود يا بايد به مسائل موجود اكتفاء شود يا به شكاكيت برسيم.
در مقابل گروهي آمدند، قرينه گرايي را انكار كردند، گروهي ديگر حتي مبناگرايي را هم انكار كردند در اينجا نظراتي وجود دارد عده اي باور شخص را مهم دانسته اند ولو براي ديگران اطمينان آور نباشد يعني شواهد فقط براي شخص باورنده مهم است، اين همان درون گرايي است كه بيشتر قرينه گرايان معتقد به آن هستند.
دسته ديگر برونگرا (external) بوده اند كه ورودي باور بايد درست باشد و قبول كردن يا نكردن باور كننده نقشي در آن ندارد. جنبش جديدي در مباحث معرفت شناسي وجود دارد كه معرفت را وابسته به سياق و زمينه مي دانند، لذا براي اشخاص مختلف، تشكيكي است؛ لذا معناي اطمينان، حالت ذومراتب دارد.
بحث اصلي آن است كه اينها بحثهاي مستقل فلسفي مي خواهد و با نقل و منابع ديگر بدست نمي آيد. ما در قرآن مواردي داريم كه يقين بكار رفته است و به لحاظ لغت شناسي، منظور از يقين همان حالت علم است از سوي ديگر قرآن، تعبيرات متفاوتي دارد: (ايمان، تعقل، يقين) و تنها بحث ما بررسي ظن و علم خلاصه نشده است. نكته ديگر آنكه خود ائمه ما مطالبي كه براي مردم نقل مي كردند. مبتني بر استدلال و ... بوده است.
جمع بندي نهايي
تفاوت روشي كه ما با بحثهاي ديگر در خبر واحد داريم آن است كه مفهوم علم و ظن را وقتي بررسي مي كنيم آنرا محدود به حوزه اعتقادات و .... نمي شود لذا بحث لغوي را بيان كرديم. بحث بعدي آن است كه تعبدي نبودن عقايد، مسأله مهمي است كه جداگانه بايد به آن پرداخته شود. مطالب ديگر آن است كه آيا خبر، واقع نما هست يا نيست و اين تمايز كار ما با متكلمان است، مثلاً بيانات ائمه در مسائل تربيتي و ... ما را به واقع مي رساند و اينجا اين دغدغه مطرح نيست كه مخالفت با اينها عذاب و عقاب داشته باشد. از ديدگاه ما اتمام اخبار ائمه، ارشاد به عقل و ... نيست و آنچه مهم است اين مطلب است كه واقع نمايي و رساندن ما به واقع در اين روايات مورد تأييد است. مطلب ديگر آن است كه ما شواهد و دلايلي كه اطمينان مي آورد را بايد بررسي كنيم كه نسبت آنها با واقع و صدق چيست؟
كد خبر: 2196681
تاريخ مخابره : ۱۳۹۲/۹/۲۵ - ۱۴:۱۹
دوشنبه 25 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 102]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها