واضح آرشیو وب فارسی:جام نیوز:
آیا توافق ژنو نقض شد؟
این متن با چند پیشفرض نوشته شده که نادرستی هر کدام، در نتایج تأثیر خواهد داشت. نخست اینکه شرکتهای تحریمشده در قالب توافق ژنو قرار داشته باشند. دوم، تحریمها جدید باشند. سوم، فعالیت این شرکتها به لحاظ حقوقی، قانونی باشد؛ یعنی این گونه نباشد که این شرکتها با این تصور که فضای فعالیت بعد از توافق ژنو تغییر کرده ..
به گزارش سرویس گیشه جام به نقل از برهان، وزارت دارایی آمریکا روز پنجشنبه، 20 آذر، بیانیهای منتشر کرد که بر اساس آن، 19 شخص حقیقی و حقوقی در ذیل تحریمهای جدید قرار گرفتند. شرکتهای عیوض تکنیک، نگین پرتو خاور، مارو صنعت، صنایع هوایی قدس و سازمان هوایی ایران جزء این شرکتها هستند. تحریم افراد و شرکتهای ایرانی، موضوع تازهای نیست، اما اعمال آن در شرایط فعلی تعجببرانگیز است؛ چرا که 24 نوامبر، یعنی سوم آبانماه گذشته، بین ایران و کشورهای اروپایی و سه کشور دیگر موسوم به E3+3، توافقی صورت گرفته به نام «برنامهی اقدام مشترک» و از 18 آذر هیئتهای ایران و اطراف دیگر در حال مذاکره بر سر عملیاتی کردن مفاد آن سند هستند.
انتشار بیانیهی اخیر وزارت دارایی آمریکا در این شرایط مورد توجه قرار گرفته است. سوای از اینکه هیئت مذاکرهکننده مذاکرات را به خاطر تحریمهای اخیر رها کرده باشد یا برای مشورت به ایران آمده باشد که تا زمان انعقاد این قلم، در این خصوص اظهارنظری رسمی صورت نگرفته است، آنچه در زیر میآید چیزی غیر از ماهیت مذاکرات فنی و حقوقی فعلی برای عملی کردن مفاد توافق ژنو، موسوم به «برنامهی اقدام مشترک» است. متن زیر در خصوص نقضهایی است که آمریکا در خصوص توافق ژنو، در بیانیهی اخیر وزارت دارایی مرتکب شده است.
البته بایستی اشاره کرد که متن زیر با چند پیشفرض نوشته شده است که نادرستی هر کدام، در نتایج تأثیر فراوانی دارد. نخست اینکه این شرکتهای تحریمشده در قالب توافق ژنو قرار داشته باشند؛ یعنی فعالیت پیرامون توسعهی هستهای انجام ندهند. دوم، این تحریمها جدید باشند و نه ادامهی تحریمهای سابق. سوم، فعالیت این شرکتها به لحاظ حقوق بینالملل تحریمهای علیه ایران، قانونی باشد. به عبارتی این گونه نباشد که این شرکتها با این تصور که فضای فعالیت بعد از توافق ژنو تغییر کرده است، بدون احتساب این مورد که فعالیت آنها دچار محدودیتهایی بوده، دست به فعالیت زده باشند. متن پیش رو با قبول این پیشفرضها و با استمساک به ادلهی علمی و حقوقی، به رشتهی تحریر درآمده است.
1. وزارت دارایی آمریکا در اخطاریهای، 19 فرد حقیقی و حقوقی را به کمک برای دور زدن تحریمهای غرب علیه ایران متهم کرد و آنها را در لیست سیاه خود قرار داد. به لحاظ حقوقی، تحریمهای شرکت ماهانایر، در قالب تحریمهایی هستند که در گذشته علیه ایران شکل گرفته و توسط «اتحادیهی اروپا» و بلندپایهترین مرجع قضایی این اتحادیه، یعنی «دیوان دادگستری اتحادیهی اروپا» تنظیم و اعمال شدهاند. همان طور که برخی حقوقدانان همچون دکتر باوند معتقدند برای حقوقی بودن تحریمهای اعمالشده علیه این 19 شرکت، صرفاً بایستی این چند شرکت خلاف حکم این دادگاه عمل کرده باشند. در این صورت، آمریکا بهانهی حقوقی لازم برای تحریم آن شرکتها را به دست آورده است. اما اگر دیوان دادگستری اتحادیه منعی برای اقدامات آنها ایجاد نکرده باشد، اقدام آمریکا خلاف حقوق بینالملل است.
2. در کنار انتقامجویی (Retorsion) و اقدام متقابل (Countermeasure)، سومین توجیه و ابزاری که آمریکاییها برای اعمال تحریمهای یکجانبه به آن تمسک میجویند، اقدامات در جهت اجرای مفاد قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل (Implementation of security council sanctions) است که برای همهی دولتها الزامآور است؛ چرا که در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شدهاند. توجیه این است که دولت آمریکا نیز همگام با اجرای مفاد دستورات این شورا دست به اقدامی یکجانبه میزند تا اجرای دستورات این شورا بهتر انجام شود. اگرچه تفاسیر متفاوتی از قانونی و غیرقانونی بودن تحریمهای یکجانبه نزد حقوقدانان وجود دارد، اما توجیهی که آمریکا برای تمامی تحریمهای یکجانبهی خود علیه ایران دارد، همین موضوع خاص است. موضوعی که از این مبحث مورد توجه ماست این است که وقتی تمام اعضای دائم شورای امنیت با یک کشور بر سر موضوعی توافقنامهای امضا میکنند، به معنی آن است که تلویحاً هیچ اقدامی یکجانبه نسبت به آن کشور (در اینجا ایران) نبایستی صورت گیرد؛ چرا که نظر شورای امنیت صورت عینی نیافته و نقض غرض اقدامات شورای امنیت در جهت برقراری صلح و امنیت جهانی صورت گرفته است.
3. آمریکاییها در توجیه تحریمهای اخیر ممکن است به بخشی از «توافق ژنو» در خصوص عدم تصویب و اعمال تحریمهای هستهای جدید اشاره کنند؛ آنجا که تصریح شده «دولت آمریکا در چارچوب اختیارات قانونی رئیسجمهور و کنگره، از تحمیل تحریمهای جدید هستهای خودداری خواهد کرد.» بر این اساس، این توجیه که این تحریمها پیرامون مسئلهی هستهای ایران نیست، بلکه در خصوص مسائلی چون «حمایت ایران از تروریسم» یا هر فاکتور غیرهستهای دیگر است، اساساً غیرموجه است؛ چرا که در متن تحریم جدید، محدودیتهای شرکتهای فوقالاشاره، عطف به دور زدن تحریمهای سابق ذکر شده است و چون تحریمهای سابق، به خاطر مسئلهی هستهای بوده است، لذا این تحریم به مسئلهی هستهای برمیگردد. چنان که در تحریم چند شرکت وابسته به ماهانایر، صراحتاً گفته شده است که «شرکتهای مذکور به این شرکت ایرانی برای تهیهی تجهیزات و قطعات یدکی هواپیماها، که نقض قوانین تحریمهای آمریکا محسوب میشود، کمک کردهاند.»
پُرواضح است که این قاعده عطف به ماسبق میشود؛ یعنی تحریمهای سابق به خاطر برنامهی هستهای ایران بوده است، پس (ادعای) تخطی این چند شرکت نیز مربوط به مسئلهای است که سابقاً بر اساس آن، تحریم صورت گرفته و آن مسئلهی هستهای و نه موضوعی دیگر بوده است.
4. سوای از قانونی یا غیرقانونی بودن وضع تحریمها علیه شرکتهای ایرانی (که خود مبحثی مفصل است)، آنچه بیشتر مورد توجه است زیر سؤال بردن توافق ژنو است. تحریمهای جدید از سوی وزارت بازرگانی آمریکا در حالی اعمال شده است که همزمان گروههای مذاکرهکننده از ایران و کشورهای «E3 + 3» در حال مذاکره بر سر چگونگی عملیاتی کردن مفاد «برنامهی اقدام مشترک» هستند.
در توافق ژنو موسوم به «برنامهی اقدام مشترک»، در قسمت عناصر گام اول آورده شده است: «در این دوره [ششماهه] همهی اعضا، با حسن نیت، در جهت حفظ فضای سازنده در مذاکرات فعالیت خواهند کرد.» بنابراین هر گونه اقدامی که منافی با ساختار توافق و نظام اعتمادسازی و گام به جلو باشد، منافی با حسن نیست تلقی شده و نشاندهندهی این است که یکی از طرفها یا اطراف توافق، متعهد به رسیدن به گام نهایی نیستند.
فرجام سخن
در پایان، ذکر این نکته ضروری است که در توجیه حقوق بینالملل، آنچه مورد استفادهی دولتها واقع میشود، «قدرت» و شیوهی بهرهگیری از آن است. برای غرب این مهم نیست که ایران نافی حقوق بینالملل است یا نیست. آنچه برای غرب اهمیت دارد منافع است. برای ایران اما آنچه از اهمیت زیادی برخوردار است تکرار شدن تجربهای است که طی سالیان دراز با ایرانیان جامعهپذیر شده است و آن تجربهی عدم اعتماد به غرب است. البته این به معنی عدم تعامل نیست. امید بر آنکه دولتمردان جمهوری اسلامی ایران با چراغ راهنمای منافع ملی، گامهای وسیعی در جهت اعتلای قدرت ایران بردارند، متأثر از بازی قدرت بینالملل نشده و بیشترین ارمغان ملی را کسب کنند.
۱۳۹۲/۹/۲۴ - ۱۹:۱۱
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]