واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست - بازخوانی تحزب و حزب گرایی در ایران با وجود اینکه رفتار حزبی و عکس العمل متقابل به کار تشکیلاتی در جامعه امروز ایران هنوز به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است ولی همواره تلاشهایی در جهت ارتقا این جایگاه انجام میشود. به همین منظور جامعه اسلامی مهندسین که از جمله تشکلهای تأثیرگذار جناح اصولگرا به حساب میآید قصد دارد در نهمین کنگره دوسالانهاش منشوری جهت تبیین ضرورتهای فعالیت حزبی رونمایی کند. مرتضی سبحانی نیا دبیر شورای اطلاعرسانی جامعه اسلامی مهندسین در گفت و گو با خبرآنلاین با اعلام خبر تدوین این منشور و رونمایی آن در کنگره روز پنج شنبه به اهداف آن اشاره کرد و گفت: در این منشور که با هدف بررسی ضرورتهای فعالیت حزبی تهیه شده است، از دیدگاههای فعالان حزبی و تشکیلاتی کشور درباره ضرورتهای فعالیت حزبی، چرایی این فعالیتها و نگاه فقهی و علمی به فعالیت حزبی استفاده شده است. دبیر شورای اطلاعرسانی جامعه اسلامی مهندسین در ادامه برای تشریح جزییات این منشور گفت: در این منشور دیدگاههای چهرههای مطرح و مؤثر نظام درباره فعالیتهای حزبی و علل و دلایل حزب گریزی به صورت تصویری و مکتوب گردآوری شده است. سبحانی نیا همچنین به برخی از این چهرهها اشاره کرد و گفت: علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، عسگراولاًدی و محمدنبی حبیبی به عنوان چهرههای مطرح در حوزه فعالیت حزبی، از افرادی هستند که در این زمینه نظرات و دیدگاههای خود را در این منشور ارائه دادهاند. وی با اشاره به نظرات رئیس مجلس شورای اسلامی راجع به کار حزبی خاطرنشان کرد: آقای لاریجانی مباحث نوینی در حوزه فعالیت حزبی مطرح کردهاند که برای جامعه احزاب، دانشگاهیان و اساتید حوزه علمیه و علاقمندان به کار تشکیلاتی و حزبی قابل استفاده است. تحزب در ایرانعلی رغم اینکه تحزب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت ویژهای است ولی به دلایل نامعلومی این مقوله به مهجورترین اصل قانون اساسی در ایران تبدیل شده است. مبانی فقهی حزب را میتوان در دو فرضیه «امر به معروف و نهی از منکر» و نیز «شورا» در قرآن جست. خداوند در قرآن کریم با توصیه به امر به معروف و نهی از منکر، مسلمانان را به اصلاح، نظارت بر نظام اجتماعی دعوت میکند. در این راستا، احزاب نهادهایی هستند که میتوانند بر جریان و روند امور جامعه تأثیرگذار بوده، نظارتی نهادینهشده بر ارکان قدرت داشته باشند. چنانچه که امام خمینی طبق فتوایی، حصول نتیجه امر به معروف در جامعه را، نه به صورت فردی، بلکه به صورت جمعی و وجوب آن را کفایی میداند. همچنین قرآن تأکید ویژهای بر مسئله شورا و مشورت کردن دارد. مشورت نیز از جمله کارکردهای تحزب است به عنوان نهادی در پی قدرت است، چرا که در تحزب نیز مشورت در امور زندگی ـ که مهمترین آنها حکومت و برنامههای آن است ـ وجود دارد و عاملی در امر مشارکت سیاسی است. منشاء احزاب در کشور من را میتوانیم در عصر مشروطیت بجوییم. از مشروطیت به بعد با تغییر و تحولهای سیاسی در جامعه ایران با احزاب جدید التأسیس روبهرو شدیم که بسیاری از آنها یا فصلی بودند و یا عمر زیادی نکردند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به نظر میرسد رویه ستیز با احزاب به کمترین میزان خود رسید. چرا که تدوین کنندگان قانون یکی از اصول قانون اساسی را به احزاب اختصاص داده و در کنار آزادی اقلیتهای دینی در اصل 26 قانون اساسی به آزادی احزاب، جمعیتها، انجمنهای اسلامی و صنفی و انجمنهای اسلامی شناخته شده تأکید کردند. حزب آن قدر مهم بود که برای جلوگیری از ایجاد تشتت و تفرقه بین نیروهای انقلابی مسلمان برخی یاران امام اقدام به تأسیس حزب جمهوری اسلامی کردند. آغاز دوران اصلاحات و شعار توسعه یافتگی سیاسی و مردم سالاری دینی همه چشمها به تحقق این شعارها دوخته شد. ولی در این دوران هرچند کمکهایی مانند اختصاص یارانه به احزاب در نظر گرفته شد ولی همچنان احزاب نتواستند به جایگاه اصلی خود دست پیدا کنند. بعد از روی کار آمدن سیدمحمد خاتمی کارگزاران دولت وقت و نیز دولت هاشمی اقدام به تأسیس احزابی کردند ولی به علت وابستگی این احزاب به قدرت حاکم بعد از پایان دوران اصلاحات عملکرد این احزاب نیز با چالش روبهرو شد و در تغییر نگرش حزب ستیزی موفق عمل نکردند. روحیه حزب گریزی رئیسجمهور حسین کاشفی رئیس خانه احزاب در گفت و گو با خبرآنلاین با اشاره به توصیه دین اسلام به کار جمعی میگوید: قبل از انقلاب دولتهایی داشتیم که به علت مردمی نبودن کار مردمی را بر نمیتافتند، به همین خاطر حاضر نبودند تشکلهایی ایجاد شود. وی ادامه داد: بعد از انقلاب مشروطیت شاید بین کشورهای آسیایی ایران اولین کشوری است که بحث حزب را مطرح میکند ولی برخلاف این پیشینه تاریخی و نیز بستر فرهنگی و دینی نتوانستیم در جهت نهادینه شدن تحزب در ایران گام برداریم. کاشفی که کار تشکیلاتیاش به عضویت در اتحادیه انجمنهای اسلامی اروپا باز میگردد با بیان اینکه کشورهای توسعه یافته بر توسعه نهادهای مدنی مثل حزب برنامهریزی کردهاند تصریح کرد: امور کشور زمانی به خوبی اداره میشود که از پشتوانه فکری و جمعی که حزب باشد برخوردار باشد. قبل از انقلاب چون چنین بستری وجود نداشت، احزابی دولت ساخته ایجاد میشد که قصد داشتند به شکل تصنعی تحزب را به وجود آورند ولی این امر باعث دوری مردم از احزاب شد. کاشفی با اشاره به اینکه ریشه حزب گریزی کنونی جامعه به قبل از انقلاب باز میگردد گفت: رفتار و عملکرد نادرست و نیز وابستگی احزاب قبل از انقلاب به خارج از مرزها باعث شد زمینه حزب گریزی در کشور ما به وجود آید. وی با بیان اینکه بعد از انقلاب تجربه کار جمعی نداشتیم، گفت: در طول سالهای بعد از انقلاب روی نهادینه شدن احزاب کار نشد. دولتها که میبایست در این جهت نقش اصلی را بازی میکردند نهادینه شدن احزاب را به سود منافع خود نمیدیدند. تمامی این مشکلات کنار جنگ تحمیلی باعث شد که بستر لازم برای اجرای اصل 26 قانون اساسی به وجود نیاید. وی با اشاره به تلاش دولت اصلاحات برای پیاده کردن اصول معطل مانده قانون اساسی گفت: علی رغم توجه دولت به فراهم کردن بستر فعالیت احزاب ولی برخیها آن را برنتابیدند تا امروز که با پس رفت جایگاه احزاب مواجه هستیم. رئیس خانه احزاب با بیان اینکه حضور احزاب به دولت کمک میکند، گفت: احزاب برای شفافیت عملکرد و با برنامه عمل کردن دولت و سایر نهادها لازماند که اگر توجه لازم به احزاب نشود ما دچار بیبرنامگی در امور کشور خواهیم شد. وی با اشاره به روحیه حزب گریزی رئیسجمهور ادامه داد: بعد از دولت اصلاحات، دولت نهم و دهم به جای ادامه رویکرد گذشته به احزاب و بسترسازی برای تحزب گرایی رویکرد مقابل را پی گرفت. چرا میبینیم که نه تنها به احزاب به عنوان ضرورت جامعه نگاه نمیشود بلکه بحث یارانه احزاب که پیش از این وجود داشت قطع میشود و گفته میشود نیازی به حزب نیست. وی با رد روحیه حزب گریزی خاتمی تلاش وی برای عدم وابستگی به احزاب را تشریح کرد: بالاخره مجموعه روحانیون مبارز که آقای خاتمی بعد از ریاست جمهوری در جلسات آن شرکت دارد کارکرد حزبی دارد. هزینه بالای فعالیت حزبی در حالی که کاشفی روحیه دولت در قبال احزاب را مؤثر در حزب گریزی جامعه میداند حسین کنعانی مقدم به سابقه تاریک احزاب در ایران اشاره میکند. دبیرکل حزب سبز در گفت و گو با خبرآنلاین نگاه مردم به احزاب را به خاطر سابقه احزاب در ایران مانند حزب توده و دیگر احزاب منحرف میداند و میگوید: مردم به این دلایل تمایلی به حضور تشکیلاتی در احزاب ندارند ولی به هواداری احزاب علاقمند هستند. زیرا ما شاهد هستیم که احزاب ما بیشتر از عضو اصلی هوادار دارند. وی همچنین به هزینه سنگین کار حزبی در ایران اشاره کرد و گفت: احزابی که عضو رسمی میگیرند باید هزینههایی پرداخت کنند که عمدتا سنگین میباشد و اگر بخواهد سالم به فعالیت خود ادامه دهد و از رانتها استفاده نکند با حق عضویت نمیتوانند امورات خود را بگذراند. وی خاطرنشان کرد: عمده مشکل احزاب این است که دولتها کمکی به احزاب نمیکنند. علیه احزاب تبلیغات منفی زیاد است و در عین حال هزینه فعالیتهای سیاسی در کشور مان بالا رفته است. از سوی دیگر دکتر صادق زیبا کلام استاد علم سیاست و عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرآنلاین عدم موفقیت فعالیت حزبی و تشکیلاتی در ایران را از جمله دغدغههای اصلی صاحب نظران و متخصصان علم سیاست دانست و گفت: دلایل زیادی برای این دغدغه بیان شده است. مثلاً گفته شده است که روحیه و فرهنگ مردم ایران انجام کار تشکیلاتی و دسته جمعی نیست. کارنامه احزاب به دلیل وابستگیهایی که به قدرتهای خارجی داشته اند، خیلی درخشان نبوده است. یا بعضاً گفته میشود که احزاب تنها هنگام انتخابات ظاهر میشوند و بعد از آن فعالیتی ندارند. یا که احزاب در ایران از مردم استفاده ابزاری میکنند و تنها آنها را پای صندوقهای رأی لازم دارند و. . . وی ادامه داد: من هیچ کدام از این دلایل را قبول ندارم. فکر میکنم رفتار مردم ایران از منظر سیاسی تفاوت چندانی با مردم سایر کشورها ندارد. بلکه دلیل اصلی این است که در ایران همیشه دولتها و حکومتها جلوی موفقیت احزاب را گرفته و نگذاشتند تحزب در ایران نهادینه شوند و در نطفه احزاب خفه شدند و ما همواره شاهد هستیم که حکومتها دل و روی خوشی نسبت به عملکرد احزاب نشان نمیدهند. زیباکلام با اشاره به تلقی منفی دولت دهم از تحزب گفت: تلقی دولت دهم از تحزب پدیده جدیدی در ایران نیست. همواره مزاج صاحبان قدرت خیلی سازگار با حزب نبوده است. چون همیشه دولتها به احزاب به عنوان رقیب سیاسی شان نگریستند. بنابراین رفتار دولت دهم نسبت به احزاب یک رفتار پیچیده، ناآشنایی و غیرطبیعی نیست. این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: البته میتوان گفت که احزاب در مواردی به دلایلی غیر از فشار حکومت نتوانستند اهداف خود را محقق کنند. نمونه آن حزب جمهوری اسلامی ایران است که همه قدرت را در دست داشت ولی نتوانست به عنوان یک جریان نهادینه شده سیاسی باقی بماند. وی در واکنش به عدم موفقیت دولت اصلاحات با توجه به شعار توسعه یافتگی سیاسی گفت: دوران اصلاحات یک دوران هشت ساله بود که زیاد هم طولانی نبود. اگر فضای سیاسی عصر اصلاحات ادامه پیدا میکرد ممکن بود به تدریج نهال یک سری تشکلها و احزاب در ایران پا بگیرد و به مقصد برسند ولی فی الواقع آن هشت سال در تیر 84 به پایان رسیدو بعد از آن دولت جدید اصلاً روی خوشی نسبت به احزاب نداشت. زیباکلام با اشاره جبهه مشارکت گفت: افرادی که در دولت خاتمی حضور داتشند سعی کردند تشکیلاتی راه بیاندازند که جبهه مشارکت شد ولی به دلایل زیادی موفق نشدند. از جمله اینکه حزب متکی به قدرت دولت بود و خود نتوانست تبدیل به یک تشکیلات خود بنیاد شود. شاید اگر عصر اصلاحات ادامه پیدا کرده بود این وضعیت محقق میشد ولی هشت سال خیلی زود بود که انتظار داشته باشیم که احزاب نهادینه شود. بزرگترین ایرادی که به مشارکت وارد میشد این بود که متکی به حمایت دولت و حکومت بود و سعی نکردند حزب را بدل به یک جریان سیاسی کنند و از دولت و حکومت منفک کنند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 274]