خود درمانى شتاب به سوى بيماريمراقب سلامتى در چرخه زندگى باشيم (بخش دوم)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: خود درمانى شتاب به سوى بيماريمراقب سلامتى در چرخه زندگى باشيم (بخش دوم)
تن آدمي شريف است به جان آدميت... دريغمان نشود از سرغفلت آن گاه كه گزندي به جسم و روان آمد به شيوه صحيح و اصولي درصدد درمان برنيائيم و ندانسته با دست خود، نور و تابندگي خويشتن را در معرض كم سويي ببريم.

خوددرماني حتي در مورد يك ناخوش احوالي معمولي به هر دليل كه باشد، مي تواند نوعي خويشتن آزاري شود. به عبارت ديگر، مصرف سرخود دارو ممكن است عجله اي به سمت و سوي بيماري مضاعف باشد.

عدم اطلاع رساني فراگير و فرهنگ سازي حفظ سلامت و شيوه هاي صحيح درماني سبب شده تا برخي افراد خوددرماني كنند. اما بايد بپذيريم كه شاهراه هاي اصلي سلامت محوري از گذشته تا كنون ناهموار و حتي ناپيدا بوده است. سرگرداني بيمار در باريكه راه هاي پرزرق و برق و داراي ابزارهاي مدرن كه به نوعي ناخواسته بيمار در وهله نخست مشاهده، مرعوب و يا مغلوب هيبت آن وسايل مي شود، گاه چيزي از دردش نمي كاهد كه هزينه هاي چند باره و مراجعات مكرر به جاهاي ديگر دارد.

شادابي جامعه با سلامتي افراد

شادابي، پويايي و تندرستي مردمان در هر جامعه از منظر كلان، نشانگر نظامندي، هوشياري و توسعه فراگير برآمده از انسجام برنامه ريزي هاي مديريت منسجم در آراستگي سلامت است. مديريت مسئول و سيستم برنامه ريزي مديرانه و فرايندنگر تأكيد بر آن دارد كه حفظ سلامت جامعه كليد پيشرفت در توسعه اقنصادي، علمي، فرهنگي، اجتماعي، سياستگذاري، استقلال و...

و در نهايت كاهش هزينه ها به لحاظ سلامتي جامعه و مردم است چرا كه به يقين هر فرد بيمار شود، جداي از پرداخت بخشي از هزينه درماني او، بار مالي زيادي نيز براي دولت در پي خواهد داشت. از سوي ديگر، انسان سالم، انساني مسئوليت پذير، مولد، معمار، كاونده و سازنده است. هر فرد تندرست به نوبه خود نقش و سهم در توليد ثروت ملي دارد.

مديريت چنان جوامعي مسلماً با بهره مندي از برنامه ريزي مترقيانه و نظامند اقتصادي، آموزشي، فرهنگي و نيز در جهت بسترسازي هاي خرد و كلان فردي، خانوادگي و اجتماعي، سلامت محوري عمومي را در اولويت روش هاي اجرايي مدنظر دارد.

سلامت محيط كار، رفاه و فرصت هاي آزاد از يك سو و ايجاد و توزيع فراگير نيازهاي درماني، مراقبت هاي حتمي پس از درمان (دوران نقاهت) و حمايت مؤثر در هزينه هاي بيمه اي از ديگر سو در فهرست سلامت مداري اعمال مي شود چرا كه همانا خانواده و جامعه تندرست، كليد تأمين نيازهاي ملي و راهگشا در ناهمواري هاي جامعه و كشور است.

اما مطلع همه اهداف، اقتصاد قوي است. اقتصاد به عنوان مهمترين عامل تغذيه، نه تنها در تندرستي پايدار و درمان است بلكه موتور پيشبرد تمام امور زندگي و كشور در هر جامعه است. از فرهنگ سازي در لايه هاي جامعه نيز نبايد غافل ماند. اين دو عنصر به يقين سبب تحكيم و تأمين سلامت، ايجاد و تعميق آرامش فكر و آسايش روان، تحرك و طراوت و مهم ديگر فرهنگ مسئوليت پذيري در تحول و آباداني كشور و صد البته مقيد به سالم نگهداشتن خويشتن و اطرافيان مي شوند. مسلماً مي دانيم براي سالم زيستن مي بايد دغدغه فردايي كه - نيامده است- ليكن احياناً مشكلي پيش آيد، نداشت يا هنگام عارضه به ناملايمات جسماني و روان تني، امكان دستيافت به پزشك و بيمارستان موجب مشكل مضاعف نباشد يا پيش و پس درمان، نگران هزينه ها نبود... در جوامع پيشرفته، شخص اگر بيمار شود پزشك خانواده دارد كه ريز موقعيت هاي مريضي او در هر مقطع زماني را آماده دارد كه راهنمايي مؤثر براي درمان بيمار مربوطه است. اما متأسفانه موضوع پزشك خانواده هنوز در متن جامعه جاري نشده است. يك فرد كه بيمار مي شود تا سلامت خود را باز يابد نزد چندين پزشك و متخصص مي رود. در دفتر هر مطب و يا بيمارستان يك پرونده و سابقه بيماري و اقدام براي درمان دارد. بنابراين، هويت درماني فرد مشخص و رهنمون كننده پزشك ديگر نمي باشد. از سوي ديگر چه بسا افراد در معاينه راه درماني به لحاظ مخارج آزمايش ها، ويزيت پياپي، دارو و رفت و آمدها از يك سوي شهر به سوي ديگر شهر و مشكلات تردد كه كم نيستند ناچار دست از ادامه مداوا برمي دارند.

حتماً شما هم شنيده ايد از اين قبيل مردم كه مي گويند: «خسته شدم از بس به اين و آنجا رفتم، هزينه كردم، دارو خوردم و عاقبت افاقه نداشتند!»

عوامل چند سويه عبور از سلامت

«صادق حدادي» كارمند سازمان هلال احمر، خوددرماني و چكاب موقعيت سلامت در هر 3-2 ماه يكبار توسط مردم را همچون برخي ديگر از شهروندان در چند سويگي كمبود فرصت، وضعيت نامناسب اقتصادي و... قلمداد مي كند.

او بر اين باور است كه تحمل هزينه آزمايش ها و داروها از يك سو و كمبود فرصت از سوي ديگر، دليل خودداري برخي اقشار جامعه از چكاب چگونگي تندرستي است ولي در عين حال مي افزايد: «اين عوامل بازدارنده، گاه با بروز يك ناخوشي معمولي ممكن در مرور زمان به موردي ناخوشايندتر بدل شود.»

اين كارمند در نظرات خود با تأكيد بر اين كه بيشتر اقشار مردم به لحاظ وضعيت اقتصادي خود از چكاب كردن شرايط وجودشان صرف نظر مي كنند، مي افزايد: بعضي هم چون تحت پوشش بيمه نيستند فكر مي كنند بايد هزينه زياد جهت چكاب بپردازند، از دانستن وضعيت جسماني خود مي گذرند.» به گفته وي در حال حاضر كمترين حق ويزيت پزشك پنج هزارتومان و مختصر دارو در يك نوبت براي يك ناخوشي معمولي، حداقل چندهزارتومان هزينه در بر دارد. لذا آنان كه وضع مالي مناسب ندارند ترجيح مي دهند به پزشك مراجعه نكنند در حالي كه يك سرماخوردگي چنانچه به موقع اقدام براي رفع آن نشود ممكن است در آينده اثر نامناسب تري روي شخص مبتلا بگذارد. وي مي گويد: «متأسفانه اكثريت مردم جامعه براي حفظ سلامت خود و اقعاً ارزش قايل نمي شوند.»

«حدادي» درباره علت پديده خوددرماني، مي گويد: دليل آن كه افرادي هنگام نياز درماني، خودسرانه دارو مصرف مي كنند همانا بالا بودن هزينه ويزيت و دارو است كه نپردازند. اين قبيل از مردم بدون تشخيص وضعيت بيماري توسط پزشك و نسخه دفترچه بيمه، هر نوع دارويي را كه خود مثلاً براي مورد گلو درد و يا چرك گلو تشخيص مي دهند، يا احتمالاً داروخانه داري پيشنهاد و خلاصه يا از سر تجربه ديگران تهيه و استفاده مي كنند. اين يكي از مشكلات در روند بيماري- درماني از نوع خود تجويزي در جامعه ما است.»

سلامت را آزمون شخصي نكنيم

يك شهروند به نام «محرابي» بازنشسته، دليل آن كه برخي از مردم در شرايط سلامت هر چند ماه يك دفعه براي تشخيص پزشكي وضعيت خويشتن اقدام نمي كنند را نوعي بي ارادگي مي داند و مي گويد اما بعضي افراد هم به مجرد احساس ناراحتي جسمي يا روحي، خوددرماني مي كنند كه ممكن است وضع مشكل بدتر شود. مثلاً قسمتي از پوست بدن شخص التهاب پيدا كند و يا زخم شود، بدون مراجعه به پزشك، سرخودي پماد از داروخانه تهيه مي كند و يا از قبل در خانه داشته باشد ناحيه زخم يا التهاب پوست بدن را خوددرماني مي كند. اين شيوه خود طبابتي ممكن است اتفاقاً مشكل او را به طور موقتي برطرف كند ولي چه بسا كه مورد ظاهراً درمان شده، چندي بعد باز عود مي كند و وضع نسبت به پيش بدتر مي شود و احتمالاً به جاهاي باريك كشيده بود. بنابراين، ما كه نمي توانيم تشخيص يك پزشك را داشته باشيم چه بهتر براي اطمينان خاطر هيچگاه نبايد توصيه هاي اطرافيان را نيز در مصرف سرخودي دارو بيازمائيم.

خلأ آگاهي از زيانهاي خودسري در مصرف دارو

«سياوش رشيدپور» بازنشسته يك كارخانه رنگ سازي، در مورد مصرف خودسرانه دارو مي گويد: «اين كه برخي از مردم و خانواده ها به محض مواجه به يك ناراحتي جسمي فرضاً قلب درد يا درددل، خودسرانه از داروهاي قبل كه پيشتر براي موارد ديگر يا مشابه همان ناراحتي پيشين، مصرف مي كنند، بايد هوشيار باشند كه اين شيوه درماني مي تواند گاه پيامدهاي زيانباري داشته باشد چرا كه ممكن است آن دارو با موقعيت مشكل فعلي مناسبتي نداشته باشد و مصرفش اشتباه باشد. يا آن كه بعضي از مردم بروند به هر طريق دارويي به خيال خود، درمان بخش را به دست بياورند و مصرف كنند. اصلاً اين گونه روش ها كه به سلامت شخص سرو كار دارند، معقولانه نيستند.» وي علت انجام اين قبيل شيوه هاي خوددرماني را نبود اطلاع رساني مستمر پيوسته مي داند و مي گويد: «متأسفانه برخي عادت كرده اند داروي سرخودي از جايي، يا بر اساس تجربه عرضه كننده دارو و يا از داروهاي مازاد در خانه استفاده كنند. البته اين را هم بايد گفت چنين شيوه ها در كلان شهرها شايد كم باشد اما در جاهاي ديگر زياد رايج است.»

سمي بودن مصرف خودسرانه دارو

موضوع مصرف بي رويه و خودسرانه دارو توسط برخي از اقشار و خانواده ها را در ادامه گفت و گو با «دكتر محبوبه حاج عبدالباقي» استاد عفوني دانشگاه علوم پزشكي تهران، مطرح مي كنم. وي نخست به صراحت مي گويد مصرف دارو سم است. او سپس چنين توضيح مي دهد كه اصولاً دارو تركيبي از موادي است كه به لحاظ شيميايي بودن مي تواند سمي باشد. ازطرف ديگر، دارويي كه پزشك براي درمان به بيمار مي دهد را هيچ گاه بيمار نبايد آن داروي خود را به بيمار ديگري بدهد يا پيشنهاد كند از آن نوع دارو مصرف كند چون ممكن است آن داروي تجويز پزشك براي درمان نوع بيماري همان بيمار لازم بوده است. بنابراين نبايد خودسرانه آن دارو به شخص بيمار ديگر داده شود.»

اگر چه مشكلات درماني و حفظ سلامت و حدس از ناخوشي پنهاني و كلاً پيشگيري در قالب چكاب هر چند ماه در طول سال رودر روي اوضاع مالي- به ويژه دهك هاي پائين جامعه- است و پول در اغلب اوقات مي تواند بيماري را مغلوب مي كند و يا گاه مانع پيشرفت در بعضي موارد شود اما به اعتبار باورهاي برخي پزشكان مسئول و صاحب نظران برنامه ريزي امور رفاهي و اجتماعي مي توان گفت به اصطلاح آب از سرچشمه غبار دارد: مهمترين علت در كانون چرخه پزشكي- درماني، پديده كهن «بيمار محوري» است. مفهوم بيمارمحوري به زبان ساده يعني رو به راه بودن امكانات مالي كافي بيمار به عنوان پل ارتباطي بين او و پزشك است و به اصطلاح معروف هر قدر پول بدهي مي تواني آش بخوري. بديهي است در چنين پديده اي در راستاي بازگشت تندرستي و پايداري صحت وجود انسان، آنان كه دچار چالش هاي مالي هستند، همواره آخر صف سلامت مي ايستند. با اين واقعيت ها، طبيعي است در چرخه ايمني جسم و روان هنگام ايستايي در بزنگاه هاي درماني، راه چاره، صرف نظر كردن از درمان مي شود چه رسد به آن كه چكاب براي خيلي از مردم، جايگاهي در سبد اقتصادي شان ندارد. اين اتفاقات را عمدتاً از پرونده گفتاري افراد بيمه شده نيز به راحتي مي توان شنيد حتي در شهرهاي كوچك. اما در كلان شهرها از جمله كلان شهر تهران كه صدرنشين همه امكانات است. پايگاه هاي فراوان درماني به صورت بيمارستان ها، مراكز و كلينيك هاي درماني و... و تمركز انبوه بيشمار پزشكان در هر زمينه تخصصي و جراحي وجود دارند. كافي است سري به بيمارستان و مطب ها زده شود تا رودررو از حال و اوضاع بيماران از هر جهت كه از راه هاي دور و نزديك به تهران آمده اند باخبر شويم. با اين واقعيت ها، اما همچنان، جداي از آن كه «بيمار محوري» كاملاً ملموس مي شود استفاده از امكانات ايمن سازي تندرستي براي همگان و حتي برخي بيمه شدگان كه مشكلات وخيم ندارند، آسان و ميسر نمي شود در حالي كه به گفته يك پزشك مسئول وزارتي، دفترچه بيمه حكم دسته چك سفيد امضاء دارد. با اين اعتبار بر وفق توجه مبتني بر قانون مباحث درماني، بخش قابل توجهي از حواس بيمار پيش از هرگونه آزمايشات و احتمال انجام عمل جراحي سنگين، به چند و چون هزينه ها معطوف مي شود؛ ناامني رواني مضاف به ناخوشي جسمي، بي گمان در اين شرايط، ارجمند بودن روحيه و صفات انساني در سايه ارتباط مالي و پزشك و بيمارستان و هزينه هاي درماني قرار مي گيرد. اين موارد جاري در بسترهاي ديرينه خود، برمي گردد به همان پديده بيمارمحوري كه همچنان در بافت گسترده درماني حاكم بوده و است.

ارزيابي چالش هاي درماني كنوني و نظام پزشك خانواده

به رغم آن كه حدود يك سال پيش پيرامون چگونگي تجهيزات، امكانات و خدمات «پزشك خانواده» سرويس گزارش روز طي چند شماره به اين موضوع پرداخت. گزارش حاضر نيز به نوعي با موضوع پزشك خانواده ارتباط دارد.

در گفت و گو با يك پزشك وي در ارزيابي علمي خود ضمن اشاره به اين كه طرح توسعه برنامه پزشك خانواده در شهرهاي با بيست هزار تا پنجاه هزار نفر جمعيت آماده شده و همچنين طرح ملي غربالگري ديابت براي افراد سنين 30 و بالاي 35 سال به اجرا گذاشته مي شود، نظام درماني كنوني كشور را «بيمارمحور» قلمداد مي كند در حالي كه نظام و برنامه «پزشك خانواده» براساس «سلامت محور» است.

به گفته وي در شرايط فعلي امور درماني اولاً شخص تا بيمار نشود نزد پزشك نمي رود. ثانياً آن گاه كه بيمار شود براي تأمين سلامت خود و نتيجه نگرفتن ناچار به پزشكان مختلف و متعدد مراجعه مي كند. در اين حالت، از او مخزن اطلاعاتي درماني در دست نيست لذا اين وضعيت از بدترين نظام هاي سلامت در دنيا محسوب مي شود.

اين مقام وزارتي، در ادامه گفت و گوي مان نيز به علت يابي آن كه برخي از مردم، روي به مصرف خودسرانه دارو مي برند و موضوع چكاب و الزام پرونده سلامت براي همه افراد كشور مي پردازد كه در شماره ديگر گزارش خواهيم خواند.
يکشنبه 22 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 147]