تهران در پيچ‌وخم توسعه پايدار

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: تهران در پيچ‌وخم توسعه پايدار
كلانشهرها- نرگس رضايي:
تلفيق طبيعت و صنعت براي بسياري از برنامه‌ريزان داخلي كه توسعه صنعت‌ و شهر را در افزايش فشرده كارخانه‌ها و برج‌ها مي‌دانند و متعاقب اين باور خود طرح‌هايي را براي ساخت صنايع در اطراف شهر و داخل آن ارائه مي‌دهند شايد دور از تصور باشد

در حالي كه در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته براي رسيدن به توسعه پايدار طبيعت را كنار صنعت حفظ كرده و به آن بسيار پرداخته‌اند. به عنوان نمونه در برخي شهرهاي آلمان صنايع و كارخانه‌ها داخل مزارع قرار گرفته و در اين كشور طبيعت از قبل رشد صنعت آسيب‌ نديده است؛ اصلي كه در كلانشهرهاي كشور به فراموشي سپرده شده و طبيعت فداي توسعه شهري و صنعت شده است.

گرچه توسعه پايدار كه اين روزها مسئولان اجرايي و برنامه‌ريزان شهري از آن سخن مي‌گويند جنبه‌هاي ديگري نيز داشته و مسئولان اجرايي در حوزه اقتصاد از سال‌ها قبل اين موضوع را مطرح كرده‌اند اما نكته قابل تامل در مورد اين مسئله اين است كه بي‌توجهي به جنبه اكولوژيك توسعه پايدار ساير عوامل را تحت تاثير قرار داده و نتيجه اين مي‌شود كه شهرها به صورت ساختمان‌هاي مكعبي شكل درآمده و به مرور تغيير چهره مي‌دهند. اتفاقي كه در تهران افتاده و محمد هادي حيدرزاده مشاور شهردار تهران در امور محيط‌زيست آن را خارج از ظرفيت تحمل اكوسيستم تهران مي‌داند و معتقد است از نظر شاخص‌هاي توسعه پايدار در رتبه‌هاي پايين قرار داريم. آنچه در زير مي‌آيد گفت‌وگو با اين مسئول اجرايي شهري است.

* برخي كارشناسان شهري براين باورند كه شهرهاي كشور به ويژه كلانشهرها به صورت نامتوازن رشد كرده و هيچ يك از شاخص‌هاي توسعه پايدار در آنها رعايت نشده است و اين موضوع در كوتاه‌مدت شهر و شهروندان را با مشكلاتي اساسي مواجه مي‌كند كه حل اين مشكلات به الطبع هزينه‌هاي گزافي را به مراتب بيشتر از توسعه شهر به دنبال خواهد داشت و تهران نمونه بارز اين توسعه ناهمگون است كه مشكلات و معضلات آن شكل پيچيده‌تري به خود گرفته، اين موضوع را چگونه تحليل مي‌كنيد؟

در خصوص توسعه پايدار بايد بگويم كه اين موضوع جنبه‌هاي اكولوژيك، اجتماعي و اقتصادي دارد و در مورد توسعه شهرها جنبه اكولوژيك برجسته‌تر است چرا كه بي‌توجهي به اين موضوع هزينه‌هايي را در پي دارد كه اين هزينه‌ها صرفا اقتصادي نيست و گاه به ضرر جان آدم‌ها تمام مي‌شود و نمونه‌اش آمار مرگ‌وميرها براثر آلودگي هواست كه در كلانشهر تهران رو‌به ازدياد مي‌رود. هرچه در توسعه شهر نسبت به شاخص‌هاي توسعه پايدار بي‌توجهي كنيم به همان اندازه در ابعاد مختلف آسيب خواهيم ديد و اين در حالي است كه كشورهاي توسعه‌يافته اين آسيب را از قبل پيش‌بيني كرده و براي مصون ماندن از آن برنامه‌ريزي‌هاي علمي كرده‌اند و اين‌طور نيست كه شهروندان از آلودگي هوا بميرند و بعد به فكر چاره باشند.

* با توجه به وضعيت تهران كه طبيعت در آن از بين رفته آيا برنامه‌ريزي براي توسعه پايدار محقق مي‌شود؟

مشكل تهران براي توسعه‌ پايدار يكي دو تا نيست.حتي در جانمايي اين شهر كه كانون توسعه شده بررسي‌هاي درست و دقيقي صورت نگرفته و وقتي چنين اتفاقي از ريشه افتاده، توسعه پايدار صرفا مي‌تواند يك حرف باشد چون با توجه به وضعيت فعلي كه باغ‌ها و بسياري از عوامل طبيعي از بين رفته‌اند برنامه‌ريزي براي توسعه پايدار از جنبه اكولوژيك تقريبا محال خواهد بود.

* در مورد جانمايي تهران توضيح بيشتري مي‌دهيد؟

ببينيد جانمايي تهران به گونه‌اي است كه در وسط يك دره قرار گرفته و در اين وضعيت صنايع در غرب واقع شده‌اند و وزش باد نيز از اين سمت به سمت شرق است بنابراين آلاينده‌ها در قسمت‌هاي مختلف شهر پراكنده شده و به محيط‌زيست شهري و شهروندان آسيب مي‌رساند و معتقدم كه موقعيت جغرافيايي تهران براي توسعه اين چنين مناسب نبوده و صنايع نبايد در اطراف شهر متمركز مي‌شدند؛ چرا كه در اين صورت مي‌شد براي توسعه پايدار برنامه‌ريزي كرد ولي وقتي صنايع و كارخانه‌ها بدون بررسي‌هاي دقيق كارشناسانه در محدوده و اطراف شهر شكل گرفته‌اند ديگر تلفيق طبيعت و صنعت نمي‌تواند مفهومي داشته باشد.

* برخي تحقيقات زيست‌محيطي گوياي آن است كه محيط‌زيست در تهران از بين رفته و با توجه به وضعيت ساخت و سازي كه وجود دارد عملا تا چند سال ديگر چيزي تحت عنوان اكولوژيك شهري مفهوم نخواهد داشت كمااينكه در حال حاضر نيز گل‌ها عطر و بوي خود را از دست داده و بسياري از پرندگان از شهر رفته‌اند، فكر مي‌كنيد راهكاري براي جلوگيري از ادامه اين روند وجود دارد؟

شايد وجود داشته باشد ولي در حال حاضر انديشيده نشده و ما در بخش آب، خاك و هوا با مشكلات مختلفي مواجه هستيم كه سال‌ها زمان مي‌برد تا آنها را حل كنيم و زماني براي پيشگيري از اين موضوع باقي نمي‌ماند.

* مهم‌ترين انتقادي كه كارشناسان شهري عنوان مي‌كنند اين است كه تهران كاربرد اصلي خود را از دست داده و از شكل واقعي خود خارج شده يعني باغ‌ها از بين رفته و برج‌ها قد كشيده‌اند و همين مسئله باعث شده كه شهر چهره متفاوت‌تري به خود بگيرد، چهر‌ه‌اي كه كلانشهرهاي ديگر كشور به تقليد از پايتخت به خود مي‌گيرند. برنامه‌ريزان چگونه مي‌توانند از بروز اين تغيير چهره در شهرهاي ديگر كشور جلوگيري كنند؟

فقط با مطالعات همه‌جانبه و مديريت واحد شهري مي‌توان جلوي اين اتفاق را گرفت؛ موضوعي كه در تهران رعايت نشد و شهر در جريان موازي‌كاري‌ها و ناهماهنگي‌ها به مشتي برج و ساختمان و كارخانه تبديل شد.

* به توسعه پايدار از بعد اجتماعي بپردازيم، تهران در اين ارتباط نيز شاخص‌هاي خوبي ندارد چه ارزيابي‌اي از اين موضوع داريد؟

وقتي تهران به كانون توسعه تبديل شد و متعاقب آن قدرت و ثروت در پايتخت تمركز يافت جمعيت بسياري به شهر مهاجرت كردند چرا كه هر جا كه قدرت و ثروت متمركز باشد جذابيت براي افزايش مهاجرت توسعه پيدا مي‌كند و براين اساس ما شاهد بوديم كه از دهه‌هاي گذشته جمعيت به صورت گسترده و برنامه‌ريزي نشده به تهران سرازير شد و متعاقب آن شهرك‌هاي كارگري شكل گرفت و امروز تهران به نقطه‌اي رسيده كه ميزان جمعيت آن از ظرفيت تحمل آكوسيستم‌ا‌ش بيشتر است و زماني كه جمعيت بالاتر از ظرفيت تحمل اكوسيستم باشد تخريب شروع مي‌شود.

* آيا مي‌توان گفت اين تخريب از صنايع شروع شده و تمركز صنايع در اطراف شهر زمينه‌هاي مهاجرت به پايتخت را فراهم كرده است؟

بله. اگر به صورت اصولي به موضوع نگاه كنيم بايد تا شعاع 17كيلومتري تهران، صنعت در اطراف شهر نباشد و از تمركز صنايع در اين محدوده جلوگيري شود ولي اين اتفاق افتاده و صنايع شكل گرفته‌اند و جابه‌جايي آنها هم بسيار هزينه‌بر و محال است بنابراين گسترش شهرك‌هاي كارگري نيز معلول اين مسئله بوده و احتمال دارد گستردگي بيشتري نيز پيدا كند.

* اگر بخواهيم به شاخص‌هاي توسعه پايدار در تهران رتبه بدهيم به نظر شما اين رتبه چه عددي مي‌تواند باشد؟

نمي‌توانم عددي را بگويم اما بايد قبول كرد كه ما در مورد شاخص‌هاي توسعه پايدار در تهران شاخص‌هاي پاييني داريم و با اين وضعيت به اين هدف نمي‌توانيم نائل آييم.

* حركت تهران به سمت توسعه پايدار مستلزم چه عواملي است؟

فقط‌وفقط مديريت يكپارچه شهري؛ چيزي كه كشورهاي توسعه يافته را از مجراي اين چنيني نجات داد و ديگري ضمانت اجرايي قوانين؛ چرا كه اجراي قوانين در اين حوزه مشكل دارد.
يکشنبه 1 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 208]