آلـودگي هـوا

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: آلـودگي هـوا

‏چند بار تا به حال دوده خفه كننده ماشين‌ها را در خيابان ديده‌ايد؟

چرا در روز روشن آسمان آبي را نمي‌بينيد؟

فوران دوده از كارخانجات صنعتي چه فوايدي دارد؟

پناهگاه بيماران تنفسي در شهر آلوده كجا مي‌تواند باشد؟

اين آلودگي هواست كه طبيعت زيبا را در خود گم مي‌كند و زندگي سالم را نه تنها از انسان‌ها بلكه از تمام موجودات سلب مي‌كند.

همه ساله با شروع فصل سرما و روشن شدن وسايل گرمازا، آلودگي هوا را در شهرها احساس مي‌كنيم.اين موضوع به اين معني نيست كه ما در فصول گرم سال آلودگي نداريم، بلكه سرماي هوا باعث مي‌شود كه ما آلودگي را بيشتر احساس كنيم.‏

وارونگي هوا

بطور طبيعي آلودگي هوا هنگامي كه هوا ساكن است و آلاينده‌ها در يك جا محدود شده‌اند، وخيم‌تر مي‌شود. برخي شرايط خاص جوي مي‌توانند منجر به آلودگي حاد هوا شوند. شرايطي كه آن را وارونگي گرمايي مي‌ناميم، مسئول به وجود آمدن اين حالت است. در بخش پايين جو، درجه حرارت همراه با افزايش ارتفاع، كاهش مي‌يابد. گرچه نور مستقيم خورشيد در ارتفاعات شديدتر است، با اين حال قله كوه‌ها سرد است. در حالت وارونگي گرمايي، يك جبهه هواي نسبتاً گرم، در بالاي سطح زمين وجود دارد. يعني اگر از سطح زمين بالا برويم، درجه حرارت تا مدتي كاهش مي‌يابد و سپس در لايه گرمتر وارونگي الگوي عادي، افزايش پيدا مي‌كند و در لايه‌هاي بالاتر، مجدداً از ميزان آن كاسته مي‌شود. وارونگي هوا ممكن است به چند شكل پديد آيد. هواي گرمي كه برفراز منطقه‌اي در ارتفاع بالا حركت مي‌كند، از فراز هواي سرد نزديك سطح زمين ممكن است منجر به وارونگي گرمايي شود.

اكثر آلاينده‌هاي هوا همچون دود اگزوز خودروها، گاز و دود صنايع و غيره، هنگامي كه رها مي‌شوند، گرمتر از هواي اطراف خود هستند و چون هواي گرم به اندازه هواي سرد متراكم نيست، گازهاي آلوده گرم بالا مي‌روند و در لايه‌هاي سرد بالاتر پخش مي‌شوند. وقتي وارونگي گرمايي رخ مي‌دهد، يك لايه هواي گرم روي يك لايه هواي سرد قرار مي‌گيرد. گازهاي آلوده گرم فقط تا زماني كه به لايه هواي گرم برسند، بالا مي‌روند. در آن نقطه، آلاينده‌هاي مزبور غلظت كمتري از هواي بالا ندارند، از اين رو صعود آنها متوقف مي‌شود. در يك محيط بسته نزديك سطح زمين حبس مي‌شوند و غلظت آنها در هواي نزديك سطح زمين مرتباً افزايش مي‌يابد. گاهي مرز ميان هواي سرد و گرم آنقدر مشخص است كه مي‌توان آن را به صورت يك سطح صفحه‌اي شكل بالاي منطقه آلوده ديد.

لايه اوزون

اوزون كه جزء اصلي مه دود است، گازي است كه از تركيب اكسيد نيتروژن و هيدروكربن‌ها در حضور نور آفتاب به وجود مي‌آيد. در اتمسفر، اوزون به طور طبيعي به صورت لايه‌اي كه ما را از اشعه ماوراي بنفش محافظت مي‌كند، وجود دارد. ولي زماني كه در سطح زمين توليد شود، كشنده است.

‏اتومبيل‌ها، كاميون‌ها و...، يكي از اصلي‌ترين منابع اوزون هستند. در سال 1986، مقدار حيرت انگيز 6.5 ميليون تن هيدروكربن‌هاي مختلف و 8.5 ميليون تن اكسيدهاي نيتروژن توسط خودروهاي موتوري وارد هوا شدند. نيروگاه‌ها، كارخانه‌هاي شيميايي و پالايشگاه‌هاي نفت نيز سهم بزرگي در همين مساله دارند و نيمي از انتشار هيدروكربن‌ها و نيتروژن در كشور آمريكا مربوط به آنهاست.

خطر مه دود

صدمات ريوي ناشي از هواي آلوده به اوزون، خطري است كه هر 3 نفر از 5 نفر با آن روبرو هستند. اكثر مردم نمي‌دانند كه مه دود به غير از انسان به ساير موجودات زنده هم آسيب مي‌رساند. مه دود اوزوني، مسئول صدمات زياد به درختان كاج و نابودي محصولات كشاورزي در بسياري از مناطق كشاورزي است.

هواي آلوده چيست؟

هر ماده‌اي كه وارد هوا شود، خواص فيزيكي، شيميايي و زيستي آن را تغيير مي‌دهد و به اين هواي تغيير يافته، هواي آلوده گويند.

‏زباله‌هاي موجود در هوا

هواي شهرها داراي يك تركيب از گازهاي آلوده كننده است. در شهر لوس آنجلس گازهاي كشنده ناشي از كارخانجات با دوده، اكسيد نيتروژن، منواكسيد كربن و سرب اگزوز ماشين‌ها تركيب مي‌شود.

‏عوامل آلوده كننده هوا

عوامل طبيعي؛ فوران‌هاي شديد آتشفشان، وزش توفان، بادهاي شديد و... گازها و ذراتي را وارد هوا مي‌كنند و سبب آلودگي آن مي‌شوند.

‏فعاليت انسان؛ كارخانجات صنعتي، كشاورزي، شهرسازي، وسايل گرمازا، نيروگاه‌ها، وسايل نقليه و... از عوامل آلوده كننده هوا هستند.

‏مواد آلوده كننده هوا

منواكسيد كربن؛ گاز سمي منواكسيد كربن به طور عمده مربوط به خودروهايي است كه مصرف سوخت آنها بنزين است. اين خودروها مقدار زيادي گاز ‏CO‏ را از طريق لوله اگزوز وارد هوا مي‌كنند.

سردرد و سرگيجه، حالت خواب آلودگي و در نهايت بي‌هوشي كه منجر به مرگ مي‌شود، از علايم وجود گاز ‏co‏ در محيط است.‏

دي‌اكسيد گوگرد؛ دي اكسيد گوگرد عمدتا مربوط به نفت كوره (نفت سياه) است كه در بعضي صنايع و تاسيسات حرارت مركزي و توليد نيرو مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

‏اكسيدهاي نيتروژن دار؛ اكسيدهاي نيتروژن دار به طور عمده مربوط به نفت كوره، گازوئيل و مقدار كمتري مربوط به مصرف بنزين و نفت سفيد است.

‏هيدروكربن‌هاي سوخته نشده؛ هيدروكربن‌هاي سوخته نشده عمدتا مربوط به خودروهايي است كه بنزين مصرف مي‌كنند. نفت كوره و گازوئيل در اين مورد سهم كمتري دارند. ‏ذرات ريز معلق؛ ذرات ريز معلق در هوا به طور عمده از سوختن نفت كوره حاصل مي‌شود.

‏بروميد سرب؛ ماده بروميد سرب در نتيجه مصرف بنزين در موتور اتومبيل‌ها حاصل مي‌شود.

ساير تركيبات سربي؛ بنزين خودروها اغلب داراي ماده‌اي به نام تترا اتيل سرب است كه به منظور روان كردن كار سوپاپ‌ها و بهسوزي بنزين به آن اضافه مي‌شود. اين ماده هنگام سوختن بنزين، باعث پراكنده شدن ذره‌هاي جامد و معلق تركيبات سرب در هوا مي‌شود كه هم سمي‌اند و هم به صورت رسوب‌هاي جامد وارد دستگاه تنفسي مي‌شوند.

جايي در آن بالا

در جايي دور، بالاي سر ما، لايه نامريي و ظريفي از اوزون وجود دارد كه ما را از تشعشعات خطرناك ماوراي بنفش خورشيدي محافظت مي‌كنند. لايه اوزون قرن‌هاست كه آنجا بوده است.

ولي اكنون انسان اين سپر محافظ را از بين مي‌برد. كلرو فلوئورو كربن‌ها،‌هالونها و ساير مواد شيميايي مصنوعي در 10 تا 50 كيلومتري بالاي سر ما شناورند. آنها تجزيه شده و مولكول‌هايي آزاد مي‌كنند كه اوزون را از بين مي‌برد.

‏CFC‏‌ها چه موادي هستند؟

‏CFC‏‌ها موادي هستند كه صدها مصرف گوناگون دارند. زيرا آنها تقريباً غير سمي و مقاوم در برابر شعله هستند و به راحتي تجزيه نمي‌شوند. به خاطر چنين پايداري، آنها تا 150 سال باقي خواهند ماند. گازهاي ‏CFC‏ به آرامي تا ارتفاعات 40 كيلومتري صعود كرده و در آنجا تحت نيروي عظيم تشعشعات ماوراي بنفش خورشيد شكسته شده، عنصر شيميايي كلر را آزاد مي‌كنند.

بعد از آزادي هر اتم كلر قبل از برگشت به زمين كه سال‌ها طول مي‌كشد، حدود صد هزار مولكول اوزون را از بين مي‌برد. سه و شايد پنج درصد لايه اوزون در سطح جهان تاكنون توسط گازهاي ‏CFC‏ تخريب شده است.

با تخريب اوزون در لايه‌هاي بالاي اتمسفر، كره زمين اشعه ماوراي بنفش دريافت مي‌كند كه موجب بروز سرطان پوست، بيماري آب مرواريد چشم و تضعيف سيستم دفاعي بدن مي‌شود. با نفوذ بيشتر اشعه ماوراي بنفش از لايه‌هاي اتمسفر، اثرات آن روي سلامتي بدتر شده، بهره‌دهي محصولات كشاورزي و جمعيت ماهي‌ها كاهش خواهد يافت و آسايش هر فرد روي اين سياره تحت تأثير قرار خواهد گرفت.

‏نگراني روز افزون

اثرات زيست محيطي مقادير عظيمي از مواد زايد خطرناك كه هر ساله توليد مي‌شود، موجب نگراني بيش از پيش شده است. در سال 1983، 266 ميليون تن مواد زايد خطرناك توليد شده است.

‏تهديد اكوسيستم‌ها

كشورهاي پيشرفته بيش از هفتاد هزار ماده شيميايي مختلف توليد مي‌كنند كه بيشتر آنها به طور كامل از نظر‌ايمني آزمايش نشده‌اند.

استفاده نامحتاطانه از اين مواد، مواد غذايي و آب و هواي ما را آلوده كرده، اكوسيستم‌هايي را كه ما به آنها متكي هستيم، شديداً تهديد مي‌كند.

مواد شيميايي در محيط زيست

مواد شيميايي به بخش جدا نشدني از زندگي روزانه ما تبديل شده‌اند.

ما از وسايل رفاهي مانند پلاستيك‌ها، پودرهاي رختشويي و آروزول‌ها كه از مواد شيميايي ساخته شده‌اند، استفاده مي‌كنيم. ولي اغلب از هزينه پنهاني كه ناشي از آنهاست بي‌خبريم. نهايتا آنها از طريق محل‌هاي دفن زباله، زهكشي‌ها و فاضلاب‌ها به آب و يا زمين راه پيدا مي‌كنند.

‏مواد سمي در پلاستيك‌ها

اگر چه مصرف كنندگان به ندرت محصولات پلاستيكي را كه روزانه ساخته مي‌شود و بسته بندي‌ كه در آن خريد مي‌كنند، به مساله آلودگي سمي ربط مي‌دهند، بايد دانست كه اكثر مواد شيميايي كه در توليد و ساخت پلاستيك‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بسيار سمي هستند. برحسب درجه بندي ‏EPA‏ بايد دانست كه از 20 ماده شيميايي كه تهيه آنها موجب توليد بيشترين مقدار مواد زايد خطرناك مي‌شود، پنج ماده شيميايي، موادي هستند كه به طور مستمر در صنايع پلاستيك‌سازي مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

‏آلودگي هوا و باران اسيدي

يكي از آثار و نتايج آلودگي هوا باران اسيدي است.

در دو دهه اخير و در برخي نواحي صنعتي و بر اثر فعاليت‌هاي كارخانه‌ها ميزان دي‌اكسيد گوگرد و دي‌اكسيد ازت در هوا افزايش يافته است. اين دو ماده در اتمسفر با اكسيژن و بخار آب واكنش شيميايي ايجاد مي‌كنند و به صورت اسيد نيتريك و اسيد سولفوريك در مي‌آيند.

اين ذرات اسيدي مسافت‌هاي طولاني را به وسيله باد طي مي‌كنند و به صورت باران اسيدي بر سطح زمين فرو مي‌ريزند. چنين بارش‌هايي مـمكـن است به صورت برف يا باران يا مه نيز در بيايد.

‏پيامدهاي باران اسيدي

باران اسيدي باعث از بين رفتن بناها و آثار تاريخي به خصوص در ساختمان‌هايي كه از سنگ مرمر يا آهك ساخته شده باشند، مي‌شود.‏باران اسيدي ميزان حاصلخيزي خاك را كاهش مي‌دهد و حتي ممكن است مواد سمي را وارد خاك‌ها كند.

‏باران اسيدي همچنين موجب نابودي درختان و كاهش مقاومت آنها به خصوص در برابر سرما مي‌شود.‏

چه بايد كنيم؟

‏1ـ هنگام بروز پديده آلودگي هوا، فضاي داخل خانه هم به‌اندازه هواي بيرون خانه دچار آلودگي مي‌شود كه براي جلوگيري از اين كار بهتر است هر روز ميزان حرارت وسيله ي گرما زا را در كمترين حد خود قرار دهيم تا هواي خانه عوض شود.

2ـ استفاده از ماسك در هنگام آلودگي هوا توصيه مي‌شود، اما اين ماسك بايد از جنس فيبر باشد، نه ماسك پارچه‌اي و نه ماسك دندان پزشكي، و بعد از هر بار مصرف بايد تعويض شود.

3ـ در آلـودگي هوا، كودكان بيشتر از افراد ديگر آسيب مي‌بينند.

پس بايد امكانات لازم را براي حفظ سلامتي آنها مهيا كنيم.

4ـ تغذيه مناسب براي كاهش مضرات آلودگي هوا مهم است.

به همين منظور مصرف شير و ماست كم‌چرب، ميوه‌ها و سبزيجات تازه براي دفع مسموميت از بدن، به ويژه مسموميت ناشي از سرب توصيه مي‌شود.

هنگام بروز پديده آلودگي هوا، از خوردن فست فودها (غذاهاي آماده) ومواد غذايي حاوي مواد نگه دارنده مثل چيپس و انواع كنسرو خودداري كنيد.

5ـ ذرات ريز ناشي از آلودگي هوا روي سطح پوست مي‌نشينند.

بنابراين هنگام شستشوي دست و صورت از آب خالي استفاده نكنيد، زيرا تركيب اين ذرات با آب، ماده اسيدي ضعيفي را ايجاد مي‌كند كه به مرور باعث پيري زودرس پوست مي‌شود.

شنبه 23 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]