اهل قلمی که امسال از میان ما رفتند

واضح آرشیو وب فارسی:ایران ویج: اهل قلمی که امسال از میان ما رفتند

ایران در سال ۸۹ تعدادی از اهل قلم از جمله نویسندگان، شاعران، مترجمان و پژوهشگران خود را از دست داد. به گزارش ایسنا، عنایت‌الله رضا، علی‌محمد حق‌شناس، محمد بهمن‌بیگی، حسن امداد، شمس آل احمد و ایرج افشار از جمله چهره‌هایی بودند که در این سال از میان ما رفتند تا از این پس، نام و یاد آن‌ها در خاطره‌ها و با آثارشان زنده بماند. در این گزارش یادی می‌شود از چهره‌های فرهنگی و ادبی که در سال ۸۹ از دنیا رفتند. *کامبیز صدیقی، شاعر، در نخستین روزهای نوروز ۸۹ از دنیا رفت. این شاعر گیلانی شامگاه هشتم فروردین‌ماه درگذشت و روز نهم فروردین در قطعه‌ی هنرمندان تازه‌آباد رشت به خاک سپرده شد. کامبیز صدیقی متولد سال ۱۳۲۰ در رشت و سال‌ها کتابدار یکی از کارخانه‌های این شهر بود. نخستین مجموعه‌ی شعرش را به نام در «جاده‌های سرخ شفق» در سال ۱۳۴۷ منتشر کرد. پس از آن، مجموعه‌ها‌ی شعر «آواز قناری» و «در بادهای سرد» را به چاپ رساند. *محمدرضا جلالی نائینی هم که در زمینه‌ی‌ پژوهش‌های‌ قرآنی‌ و هندشناسی‌ آثاری را از خود به جا گذاشته است، بامداد روز یازدهم فروردین در بیمارستان ایرانمهر درگذشت و پیکرش روز دوازدهم فروردین در قطعه‌ی نام‌آوران بهشت‌ زهرا (س) به خاک سپرده شد. او متولد‌ سال ۱۲۹۳ در نایین بود و به دلیل مطالعات گسترده در حوزه‌ی هند‌شناسی، از دانشگاه بنارس، دکتری افتخاری گرفته بود. از جمله آثار جلالی نائینی این عنوان‌ها هستند: مجموعه‌ی «پنجاه‌ اوپانیشاد» موسوم‌ به‌ «سر اکبر» ترجمه‌ی‌ محمد داراشکوه‌ به‌ اهتمام‌ تاراچند و علی دهباشی‌، «لغات‌ سانسکریت‌ در کتاب‌ ماللهند بیرونی» با مقدمه‌ی تاراچند، «هند در یک‌ نگاه، مشتمل‌ بر تاریخ‌ و ادبیات‌ و مکتب‌های‌ فلسفی‌ هند»، «طریقه‌ی‌ گرونانک‌ و پیدایی‌ آیین‌ سیک‌»، «منتخبات‌ آثار داراشکوه»، «شرح‌ حال‌ جواهر لعل‌ نهرو»، «فرهنگ‌ سانسکریت‌ به‌ فارسی‌»‌، «تاریخ‌ جمع‌ قرآن‌ کریم» با مقدمه‌ی احمد مهدوی‌ دامغانی و «‌ثنویان‌ در عهد باستان». *علی‌محمد حق‌شناس، زبان‌شناس و فرهنگ‌نویس، نیز دهم اردیبهشت‌ماه سال ۸۹ در سن ۷۰سالگی درگذشت و پیکرش سیزدهم اردیبهشت‌ماه پس از وداع با دانشجویان و همکارانش در دانشگاه تهران، از مقابل بیمارستان پیامبران (ع) تشییع و در کلاردشت به خاک سپرده شد. حق‌شناس سال ۱۳۱۹ در جهرم به‌دنیا آمد. تحصیلاتش را تا پایان کلاس نهم در زادگاهش گذراند. بعد به شیراز رفت و آن‌جا دیپلم ادبی گرفت و لیسانس زبان و ادبیات فارسی را از دانشسرای عالی دریافت کرد. سپس در سال ۱۳۴۴ برای ادامه‌ی تحصیل به ‌خارج از کشور رفت. او از اعضای هیأت مؤسس انجمن نقد ادبی ایران بود و ریاست هیأت مدیره‌ی انجمن یادشده را نیز به عهده داشت. استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۵ به عنوان چهره‌ی ماندگار زبان‌شناسی ایران معرفی شده بود. این شاعر، منتقد و مترجم آثار متعددی را در حوزه‌ی زبان‌شناسی ترجمه و تألیف کرده و «فرهنگ هزاره» (انگلیسی – فارسی) نیز از آثار قابل توجه اوست. *همچنین محمد بهمن‌بیگی ـ نویسنده و بنیان‌گذار آموزش عشایری ایران ـ ۱۱ اردیبهشت‌ماه سالی که گذشت، بر اثر عفونت ریوی در سن ۹۰سالگی درگذشت و ‌۱۶ اردیبهشت‌ماه در میان حضور انبوهی از ایلات عشایر فارس و سایر استان‏ها و دوستدارانش در شیراز تشییع و تدفین شد. او در سال ۱۲۹۹ در استان فارس به دنیا آمد. در ۲۴سالگی لیسانس حقوق را از دانشگاه تهران گرفت و در سال ۱۳۳۱ نخستین مدرسه‌ی رسمی عشایر را برپا کرد. او همچنین مدرسه‌هایی را در استان‌های خوزستان و آذربایجان برپا کرد. بهمن‌بیگی آثاری را از جمله «بخارای من، ایل من»، «به اجاقت قسم»، «اگر قره‌قاچ نبود»، «طلای شهامت» و «عرف و عادت در عشایر فارس» به نگارش درآورده است. *جمشید نوایی، نویسنده و مترجم، سه‌شنبه ۱۸ خرداد در سن ۶۵سالگی در تهران درگذشت. نوایی ده‌ها جلد آثار ادبی و اجتماعی را به زبان فارسی ترجمه کرده است. او در سال‌های پیش از انقلاب به خاطر عضویت در گروهی با گرایش چپ به زندان افتاد و پس از انقلاب خود را وقف فعالیت‌های فرهنگی و ادبی کرد. نوایی کتاب زندگی‌نامه‌ی چارلی چاپلین، هنرمند نابغه‌ی سینما، را با عنوان «سرگذشت من» به فارسی برگردانده که چند بار به چاپ رسیده است. کار مهم نوایی، ترجمه‌ی مجموعه‌ی کامل آثار هانس کریستین اندرسن، نویسنده‌ی دانمارکی داستان‌های کودکان، بود. از جمشید نوایی در کنار چند کتاب تاریخی و اجتماعی، کتاب «خاطرات بولیوی» نوشته‌ی ارنستو چه‌گوارا، انقلابی نامی آمریکای لاتین، به فارسی منتشر شده است. *منوچهر مرتضوی – استاد زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر – نهم تیرماه به علت بیماری و کهولت سن در سن ۸۰سالگی از دنیا رفت. مرتضوی ریاست دانشگاه تبریز و دانشکده‌ی ادبیات این دانشگاه را در کارنامه‌ی فعالیت‌های خود دارد. او همچنین کتاب‌هایی را همچون «مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی»، «فردوسی و شاهنامه»، «مسائل عصر ایلخانان» و مجموعه‌ی شعر «چراغ نیم‌مرده» منتشر کرده است. *عنایت‌الله رضا، فلسفه‌دان، نویسنده و محقق تاریخ ایرانی، نیز ۲۰ تیرماه در سن ۹۰سالگی از دنیا رفت. او که متولد ۱۸خرداد ۱۲۹۹ در رشت بود، از سال ۱۳۶۵ مدیر بخش جغرافیا و عضو شورای عالی علمی مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی‏ بود. از جمله کتاب‌ها و ویرایش‌های او می‌توان از کتاب‌های «شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان» و «اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های چهارم ـ ششم میلادی» نام برد که در دو دوره‌ به عنوان کتاب سال انتخاب شدند. *کاظم برگ‌نیسی – نویسنده و مترجم – که در پی سقوط در آسانسور به کما رفته و در بخش مراقبت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) بستری بود، ۳۰ تیرماه در سن ۵۴سالگی از دنیا رفت. او وقتی از محل کار خود قصد بازگشت به خانه را داشته، به دلیل خراب ‌بودن آسانسور و متوقف بودن اتاقک آن در طبقه‌ی اول، به محض ورود به آسانسور، از طبقه‌ی ششم به پایین سقوط می‌کند. کاظم برگ‌نیسی متولد سال ۱۳۳۵ در خرمشهر بود. اولین کتابش «واژه‌نامه‌ی فلسفی» بود که با همکاری سیدصادق سجادی منتشر شد. مدتی نیز در انتشار دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی با نوشتن مقاله همکاری داشت. او همچنین «پیش‌درآمدی بر شعر عربی معاصر» و «ترانه‌های مهیار دمشقی» آدونیس – شاعر برجسته‌ی عرب – را ترجمه و منتشر کرده است. «حکیم عمر خیام و رباعیات» و شرح‌هایی بر دیوان حافظ، شاهنامه‌ی فردوسی، غزلیات سعدی، غزلیات شمس و مثنوی معنوی مولوی از دیگر آثار اوست. *حسن شهرزاد، روزنامه‌نگار و نویسنده که با مجله‌های قدیمی «تهران مصور» و «فردوسی» و همچنین نشریات ادبی دیگری همکاری داشته، پنجم آبان‌ماه به علت کهولت سن از دنیا رفت. *همچنین شمس آل احمد، نویسنده و برادر جلال آل احمد، ۱۴ آذرماه سال ۸۹ در سن ۸۱سالگی از دنیا رفت. او که چند سال اخیر را بیمار بود، این اواخر نیز بیش از ۴۰ روز در بیمارستان بستری بود؛ از سال ۷۶ با تشنج مغزی، بیماری مغزی شمس آل احمد شروع شد و مقداری از توانایی‌هایش را از دست داد؛ اما از وقتی که هر دو پایش شکست و از حدود شش سال پیش، مشکل فراموشی به طور جدی آغاز شد که در یک سال اخیر هم تشدید شد. او این اواخر نیز در حرکت و حرف زدن مشکل داشت. شمس آل‌ احمد متولد سال ۱۳۰۸، لیسانس فلسفه و علوم تربیتی داشت. بیش‌تر عمرش را به کار معلمی و فعالیت در انتشارات پرداخت. از او همچنین چد عنوان کتاب به جا مانده است که دو مجموعه‌ی داستان «گاهواره» و «عقیقه» از آن جمله‌اند. کتاب دوجلدی «حدیث انقلاب»، «سیر و سلوک (سفرنامه‌ی آلمان و اسپانیا)، تصحیح « طوطی‌نامه» و کتاب «از چشم برادر» درباره‌ی برادرش، جلال آل آحمد، دیگر آثار به‌جامانده از او هستند. *ناصر وثوقی (متولد ۱۳۰۱) مستشار بازنشسته‌ی دیوان عالی کشور و وکیل رسمی دادگستری، نیز پس از گذراندن یک بیماری دوساله ۱۷ آذر زندگی را بدرود گفت. وثوقی صرف نظر از تکاپوهای سیاسی کوتاه‌مدت دوره‌ی جوانی، بخش زیادی از زندگی خود را صرف انتشار مجله‌ی «اندیشه و هنر» کرد. این مجله در سال ۱۳۳۳ بنیاد گذاشته شد و نشر آن تا سال ۸۸ ادامه یافت. «اندیشه و هنر» با وجود وقفه‌های اجباری کوتاه یا بلندمدت، تاکنون پرتداوم‌ترین مجله در ایران شمرده شده است. *رستم الله‌مرادی ۲۱ آذرماه در بیمارستان شهید بقایی اهواز به علت بیماری کبد درگذشت. الله‌مرادی از شاعران پیشکسوت شعر خوزستان بود که از او شعرهایی در جلد سوم کتاب «شعر به دقیقه‌ی اکنون» و نیز نشریات ادبی چون دنیای سخن، آدینه، نوشتا، قلمک و … به چاپ رسیده است. *همچنین حسن امداد، نویسنده و پژوهشگر، سحرگاه ۲۹ آذرماه بر اثر بیماری در سن ۸۹سالگی از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۰۰ در شیراز بود که در سال ۱۳۲۹ از دانشکده‌ی ادبیات و دانشسرای عالی موفق به اخذ مدرک کارشناسی تاریخ و جغرافیا شد. این محقق شیرازی بیش‌ترین تحقیقات خود را به نقاط ناشناخته و تاریک تاریخ فارس اختصاص داده بود. *مجید صباغ‌ ایرانی متخلص به «یالقیز»، شاعر، طنزپرداز و روزنامه‌نگار تبریزی، که از بیماری نارسایی کبد رنج می‌برد، چهارم بهمن‌ماه درگذشت. یالقیز متولد سال ۱۳۱۶ در محله چایکنار تبریز و از معاصران استاد شهریار بود که در طول حیات خود سه کتاب با عنوان‌های «جیغان ویغان»، «چیغیر باغیر» و «چال‌ها چال» را با مضمون طنز اجتماعی و انتقادی منتشر کرد. *کیومرث مهدوی معروف به «خدیو» ۳۰ بهمن‌ماه بر اثر سکته‌ی قلبی در مسیر بیمارستان درگذشت و پیکرش بعد از تشییع، در بهشت ‌زهرا (س) به خاک سپرده شد. از خدیو که مدیریت یک انجمن شعر را بر عهده داشت، یک مجموعه‌ی شعر با عنوان «عشق جاویدان» منتشر شده است. *ابوالمحاسن بلادی بهبهانی – ادیب و شاعر آیینی – هفتم اسفندماه در تهران درگذشت. او از خاندان بزرگ بلادی و فرزند آیت‌الله سیدعبدالله بوشهرى بود که در سنگر مبارزه با استعمار حضور داشت و با جهل و نادانى نیز مبارزه مى‌کرد. *همچنین حسین آقابزرگ ۱۶ اسفندماه به دلیل ابتلا به بیماری سرطان، چشم از جهان فروبست. آقابزرگ متولد سال ۱۳۲۷ از اعضای مؤسس و هیأت امنای بنیاد فردوسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم از نام‌دارترین پ‍ژوهشگران ایرانی بود که موفق شد طی آخرین آمار رسمی مؤسسه‌ی جهانی اطلاعات علمی (ISI) در سال ۲۰۱۰ با دارا بودن ۲۵۰ مقاله علمی – پژوهشی در نشریه‌های معتبر داخلی و خارجی در جمع یک درصد نخست پژوهشگران جهان در رشته‌های گوناگون علمی قرار گیرد و از برترین دانشمندان بین‌المللی شناخته شود. * ایرج افشار، تاریخ‌پژوه، نسخه‌شناس، ایران‌شناس و جهانگرد، ۱۸ اسفندماه در سن ۸۵سالگی در بیمارستان درگذشت. او که مدتی بود از بیماری رنج می‌برد، از شامگاه ۱۲ اسفندماه در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی بیمارستان جم بستری بود. ایرج افشار متولد ۱۶ مهرماه سال ۱۳۰۴ در تهران بود و «اسکندرنامه»، «انجونامه»، «پرونده‌ی صالح»، «گاه‌شماری در ایران قدیم»، «ریاض‌الفردوس» و «جستارها درباره‌ی نسخه‌ی خطی» از جمله نزدیک به ۳۰۰ عنوان کتاب منتشرشده‌ی او در زمینه‌های تصحیح، تألیف و ترجمه هستند. افشار قرار بود در ماه سپتامبر در رشته‌ی تاریخ از دانشگاه اسکاتلند دکترای افتخاری بگیرد. *جلیل اخوان زنجانی، مصحح، ۱۹ اسفند‌ماه به دیار باقی شتافت. او یکی از مصححان پرکار و از اعضای مرکز پژوهشی میراث مکتوب بود که تصحیح آثاری مانند «روضه المنجمین»، «جهان دانش»، «شرح ثمره بطلمیوس»، «ترجمه المدخل الی علم احکام النجوم» و «رصد و تاریخ‌گذاری در ایران» را در کارنامه‌ی علمی خود دارد. *علی عامه‌کن، تصویرگر کتاب‌های کودکان، نیز در روز ۱۹ اسفندماه پس از چند ماه مبارزه با سرطان در سن ۳۴سالگی از دنیا رفت و در زادگاهش آستانه‌ی اشرفیه به خاک سپرده شد. او که پنجم شهریور سال ۱۳۵۵ در آستانه‌ی اشرفیه در گیلان به دنیا آمده بود، با تصویرگری کتاب‌های کودکان ایران توانست به نمایشگاه‌های معتبر جهانی راه پیدا کند و جوایز داخلی و خارجی را دریافت کند. این هنرمند در سال ۸۰ مدرک کارشناسی نقاشی خود را دریافت کرد؛ اما تصویرگری کتاب برای کودکان را پیش از آن، در سال ۷۵ آغاز کرده بود. تصویرسازی برای کتاب‌های فارسی‌آموز ادبی ۱ و ۲ و ۳ و واژه‌نامه‌ی «چیستانی» و «افسانه‌ی درخت خرما و بزی» از مجموعه‌ی کارهای عامه‌کن است. کارهای این تصویرگر در نمایشگاه‌های معتبری مانند براتیسلاوا (در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵)، بلگراد (۲۰۰۵) و بینال سارمده‌ی ایتالیا به نمایش درآمده است. *همچنین غلامرضا کبیری ۲۰ اسفندماه به واسطه‌ی کهولت سن و تحمل سال‌ها بیماری در سن ۹۲سالگی درگذشت. او که به عنوان چهره‌ی ماندگار معرفی شده، از خود تألیفاتی نظیر تلاونگ تی تی و ساری شهر بی‌خزان من به یادگار گذاشته است. کبیری همچنین تصنیف‌های موسیقی «خاک مهربان، هوا مشته و بهار نشونه» را برای رادیو تلویزیون تهیه کرده است. شعر «نماشون و سپیده صبح» دانا کبیری، فرزند مرحوم کبیری، نیز اثر این شاعر مازندرانی است. *سیدعلی موسوی بهبهانی، استاد پیشین دانشگاه، ۲۴ اسفندماه در سن ۸۴ سالگی از دنیا رفت. موسوی بهبهانی متولد سال ۱۳۰۵ در بهبهان بود. او علاوه بر همکاری با دکتر معین در لغت‌نامه‌ی دهخدا، در دانشگاه تهران نیز تدریس می‌کرد. در سال ۱۳۵۰ به دانشگاه اوترخت هلند برای تدریس زبان فارسی و اسلام‌شناسی رفت و پس از بازگشت، تدریس را تا زمان بازنشستگی ادامه داد. آثار باقی‌مانده از این مصحح عبارت‌اند از: القبسات میرداماد، صاین الدین علی بن محمد ترکه اصفهانی، حکیم استرآبادی میرداماد، شرح الدره الفاخره، عیار دانش مشتمل بر الهیات و طبیعیات، عیون المسائل و سیر حکمت و عرفان اسلامی، کلیات معارف اسلامی، منطق ابن حزم و نگارش بخشی از لغت‌نامه دهخدا. *تقی هنرور شجاعی، مترجم و شاعر، از دیگر چهره‌هایی بود که در این سال از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۱۵ بود که پس از هشت سال بیماری و ۵۰ روز اغما در بیمارستان جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. از هنرور شجاعی آثار ترجمه‌ی «شعر آمریکای لاتین»، «خاطرات زیرزمین» داستایوفسکی و «تی اس الیوت» و همچنین مجموعه‌ها‌ی شعر «تلخه‌های دیم» (۱۳۴۱)، «خنیا و خون» (۱۳۴۹) و «ابرباذ گرم تموز» (۱۳۵۷) منتشر شده است.

۲۸ اسفند ۱۳۸۹

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران ویج]

[مشاهده در: www.iranvij.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 329]