کلیمانجارو نمادی از تغییرات جوی زمین

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: کلیمانجارو نمادی از تغییرات جوی زمین

بام سفید پوش قاره سیاه در حال نابودی است

کلیمانجارو، بلندترین قله قاره آفریقاست و با ۵۸۹۵ متر ارتفاع، آتشفشانی نیمه خاموش محسوب می شود که در کشور تانزانیا و در مرز این کشور با کنیا قرار گرفته است.
این قله که تا یک قرن پیش با کلاهک برفی خود در آفریقای همیشه گرم و سوزان خودنمایی می کرد و به عنوان یکی از سمبل های حیات در زمین قلمداد می شد، این روزها در میان مردم منطقه و بخصوص کارشناسان محیط زیست به نمادی آشکار از تغییرات جوی زمین تبدیل شده است.
به اعتقاد این کارشناسان گرمای جهانی در ۲ دهه آینده، اثری از برف های کلیمانجارو بر جا نخواهد گذاشت و تمامی لایه های برفی این کوه را از بین خواهد برد.
در واقع شرایط آب و هوایی حاکم بر جهان به گونه ای است که احتمالا باید بتدریج با افسانه برف های کلیمانجارو خداحافظی کنیم.
به این ترتیب به نظر می رسد بلندترین قله آفریقا در سال ۲۰۲۲ برای اولین بار در طول ۱۲ هزار سال گذشته از برف خالی می شود و چهره ای جدید و غم انگیز به خود می گیرد.
گواه این ادعا هم تحقیقات دانشمندان است که نشان می دهند، حجم یخ قله کلیمانجارو به ۱۵ درصد میزان یخ آن در سال ۱۹۱۲ یعنی تقریبا یک قرن پیش رسیده است. کاهش بارش برف و تصعید زیاد در کنار فعالیت های انسانی که موجب گرم تر شدن هوا می شوند دلایلی هستند که دانشمندان برای توضیح این پدیده ارائه کرده اند.

● بام آفریقا در خطر
کلیمانجارو پس از داستان کوتاه و مشهور ارنست همینگوی که سال ۱۹۳۸ نوشته شد به شهرت زیادی رسید. شخصیت اصلی داستان از این قله زیبا به عنوان قله ای «به پهنای سراسر جهان، بزرگ، بلند و زیر آفتاب بی نهایت سفید» یاد کرده است.
قله ای که به نظر می رسد با ادامه روند آب شدن یخ های آن بزودی همانند دیگر ارتفاعات آفریقا خشک خواهد شد و در آینده ای نه چندان دور تصاویر آن را تنها در عکس ها و کتاب ها می توان جستجو کرد.
در چنین شرایطی و با ذوب شدن برف های کلیمانجارو که به بام آفریقا شهرت دارد، تانزانیا یکی از مهم ترین منابع درآمد خود را از دست می دهد.
منطقه کوهستانی کلیمانجارو که یکی از مهم ترین مقاصد گردشگری شرق آفریقاست، به توریست ها امکان می دهد تنها به فاصله ۵ روز کوهنوردی، ۲محیط گرمسیری و یخچالی را در کنار هم تجربه کنند و همین قابلیت استثنایی موجب شده تا سالانه بیش از ۴۰ هزار توریست روانه این منطقه شوند.
همچنین کلیمانجارو با ۵۸۹۵ متر بلندی به بام آفریقا شهرت دارد و زیستگاه انواع حیوانات با ارزش نظیر فیل، یوزپلنگ و بوفالوست.
با این همه طبق بررسی های انجام شده از سوی کارشناسان علوم هواشناسی، برف های این منطقه کوهستانی، تنها ظرف ۱۳ تا حداکثر ۲۴ سال آینده کاملا آب خواهد شد و این سرنوشتی است که در انتظار دیگر یخچال های آفریقاست.
لونین تامپسون، سرپرست یک گروه تحقیقاتی فعال درمنطقه معتقد است به احتمال بسیار قوی منطقه یخچالی در کلیمانجارو تنها در یک دهه آینده در صورت ادامه روند گرم شدن زمین کاملا ناپدید می شود.
تامپسون با بیان این که ازدست دادن برف های کلیمانجارو آثار منفی شدیدی بر توریسم منطقه گرمسیری شرق آفریقا دارد، می گوید: از دست رفتن یخچال ها نشانه آن است که عوارض ناشی از تغییرات آب و هوایی در منطقه نه تنها بر یخچال ها بلکه به طور کلی بر الگو های آب و هوایی اثر مستقیمی دارد که سبب کاهش میزان بارندگی خواهد شد.
در کنار تمام نتایج نگران کننده مبنی بر ناپدید شدن یخچال های کلیمانجارو براساس نتایج یک تحقیق جدید ادعا می شود که مناطق یخی معروف بلندترین کوه آفریقا، تا چند دهه دیگر پابرجا باقی خواهند ماند و نگرانی هایی که اخیرا در مورد آب شدن یخچال های طبیعی کلیمانجارو در ۲۰ سال آینده مطرح شده بود بسیار بدبینانه بوده است. توماس مولگف دانشمندی استرالیایی است که مدعی است داده های ایستگاه های هواشناسی و مدل سازی از رفتار یخچال های طبیعی کلیمانجارو نشان می دهد این یخچال ها براحتی تا سال های بعد از ۲۰۴۰ دوام خواهند آورد. وی در عین حال تاکید می کند: ما مدل سازی های متفاوتی در مورد یخچال های کلیمانجارو انجام داده ایم و انتظار داریم یخچال های سطحی این کوه براحتی تا ۳۰ یا ۴۰ سال آینده دوام بیاورند و در عین حال معتقدیم یخچال های شیبدار این کوه حتی تا سال های بیشتری باقی بمانند.
در چنین شرایطی حتی اگر بررسی های مولگف و همکارانش هم صحیح باشد باز هم نمی توان فاجعه زیست محیطی که طی چند دهه گذشته در مناطق مختلف در کره خاکی ما از جمله آفریقا شدت گرفته را انکار کرد. گواه این ادعا هم بررسی های آب و هوا شناسی است که نشان می دهند، یخچال های کلیمانجارو به وضوح طی ۱۱۷۰۰ سال درمنطقه حفظ شده است اما تنها در مدت۷ سال از ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ بیش از ۲۶ درصد از یخ خود را از دست داده است.

● جنگل زدایی عاملی برای تشدید بحران
زمین شناسان به این نتیجه رسیده اند که رفتار توده ها و یخچال های سراسر زمین در چند دهه گذشته با تغییرات و نوسانات زیادی همراه بوده است. تداوم گرمایش زمین که با انتشار حجم بیشتری از گازهای گلخانه ای در چند دهه اخیر همراه بوده است، نشان می دهد، این رفتار پیچیده همچنان ادامه خواهد داشت که نتیجه ای جز تحت تاثیر قرار گرفتن منابع آبی و حیاتی ساکنان زمین به همراه نخواهد داشت. این فرآیند نه تنها برای تانزانیا که کلیمانجارو در آن قرار دارد نگران کننده است، بلکه کارشناسان حامی محیط زیست در آفریقا و سراسر جهان، نسبت به این موضوع نگران کننده حساسیت نشان داده اند.
این وضعیت بحرانی موجب شده تا بسیاری از حامیان محیط زیست دست به کار شده و با به راه انداختن برنامه های مختلف و اعلام این نکته که کلیمانجارو به نشانی از تغییرات جوی زمین تبدیل شده است به دنبال راهی برای نجات آن باشند. آنها معتقدند برای کمک به کلیمانجارو می بایست به فاکتورهای دیگر و نقش تاثیرگذار آنها در شکل گیری این شرایط نیز توجه داشت و در واقع گرمایش به تنهایی نمی توانسته این همه برف را از بین ببرد و مطمئنا عوامل مهم تری در این تغییر سهم داشته اند.
به دنبال این احتمال یکی از مهم ترین عوامل این تغییر بتازگی کشف شده است. گروهی از دانشمندان انگلیسی در فاصله سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸، دمای ۱۰ سطح مختلف کلیمانجارو را به صورت ساعتی اندازه گیری و اعلام کرده اند در حالت کلی وقتی در طول روز هوا گرم می شود، هوای گرم و البته مرطوب از دامنه های کوه بالا رفته و راهی قله می شود. بنابراین دلیل خشکی قله، نرسیدن هوای مرطوب کافی به آن منطقه است. در این میان از آنجا که درختان سهم عمده ای در تولید و انتقال هوای مرطوب دارند، به نظر می رسد قطع بی رویه درختان در منطقه، مهم ترین مقصر نابودی قله برفی کلیمانجاروست.
به عبارت دیگر این متخصصان معتقدند، درختان نقش بسیار مهمی در تامین رطوبت لازم در جریان فرآیند تعرق دارند و افزایش بی رویه جنگل زدایی طی دهه های اخیر در این منطقه جریان رطوبت را کاهش و کلاهک یخی نوک قله را ذوب کرده است. به این ترتیب جنگل زدایی را می توان به عنوان قطعه اصلی گم شده پازل کم شدن برف و یخ های کلیمانجارو در نظر گرفت. این مساله موجب شده تا بارش برف در این منطقه در مقایسه با گذشته کاهش قابل توجهی داشته باشد. در نتیجه توده های یخی کمتری در قله تشکیل می شود و به همین دلیل است که اگر از فاصله دور به قله نگاه کنیم دیگر همچون چند دهه گذشته با کلاه سفید رنگ قله روبه رو نمی شویم. در چنین شرایطی و با وجود آن که برای نجات کلیمانجارو تلاش هایی آغاز شده است، اما برای آن که تا دیر نشده اقدامات موثری در این جهت صورت گیرد، باید به زمان به عنوان یک فاکتور مهم نگاه کرد.

● برف های کلیمانجارو درگذر زمان
حجم یخ قله کلیمانجارو به ۱۵ درصد میزان یخ آن در سال ۱۹۱۲ یعنی تقریبا یک قرن پیش رسیده است. کاهش بارش برف و تصعید زیاد در کنار فعالیت های انسانی که موجب گرم تر شدن هوا می شوند دلایلی هستند که دانشمندان برای توضیح این پدیده ارائه کرده اند.
به این ترتیب به نظر می رسد بلندترین قله آفریقا در سال ۲۰۲۲ برای اولین بار در طول ۱۲ هزار سال گذشته از برف خالی می شود و چهره ای جدید و غم انگیز به خود می گیرد .