معماي حل نشده مكانيزاسيون در برداشت زعفران؛ مخترعان: باور كنيد جادوگر نيستيم

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: معماي حل نشده مكانيزاسيون در برداشت زعفران؛ مخترعان: باور كنيد جادوگر نيستيم
* منور مير شجاعان

ساليان سال است كه مكانيزاسيون به بخش كشاورزي راه يافته و وسايل لازم را براي رفاه كشاورزان فراهم كرده است. اما دربين

محصولات متنوع بسياري كه دركشور ما كشت مي شود، تنها پادشاه ادويه هاي جهان همان زعفران است كه هيچ مكانيزاسيوني به قلمرو آن راه نيافته است.
هرچند ايران توليد كننده نخست اين ادويه گرانبها در دنيا مي باشد، اما هميشه با بهانه ها يا دلايلي چون غيربهداشتي بودن به دليل سنتي بودن برداشت تا فرآوري اين محصول به عقب رانده شده تا ديگران ميدان دار شوند و حتي زعفران ايران را با نام خود عرضه كنند.
در تمام اين مهجوريتها مهمترين نكته اي كه مي تواند مرهم دردها و نجات بخش اين محصول ارزشمند و منحصر به فرد باشد، ورود مكانيزاسيون به عرصه توليد زعفران از مزرعه تا محصول فرآوري شده نهايي است تا از دخالت دستها و صرف زمان جلوگيري كند و كميت و كيفيت زعفران را ارتقا دهد.

حمايت هاي شعاري
طي چند سال گذشته شاهد اختراعاتي از سوي مبتكران ايراني در زمينه زعفران بوديم. افرادي كه اين خلاء را درك كرده و تمام سعي و همت خود را براي حفظ جايگاه ايران به كار بسته بودند و دستگاههايي در زمينه هاي مختلف توليد زعفران ابداع كرده بودند.
علي اصغر اكبري مقدم، مبتكر ساخت دستگاه گلچين زعفران درباره ايده ساخت اين دستگاه به خبرنگار ما مي گويد: در تلويزيون ديده بودم كه در برداشت زعفران افراد بسيار با زحمت نشسته و حركت مي كنند كه گلها را برداشت كنند، بنابراين به اين فكر افتادم كه دستگاهي درست كنم كه هم سرعت عملش زياد باشد هم كارگران راحت باشند و هم محصول، بهداشتي جمع آوري شود.
وي كه خود زعفران كار نيست و به همراه پسرش اين دستگاه را ساخته، مي افزايد: باوجود يكسري مشكلاتي كه با آن مواجه بوديم، يك سال و نيم طول كشيد تا اين دستگاه ساخته و سعي كرديم قابليت استفاده از شروع برداشت تا خاتمه برداشت را داشته باشد .
اين معلم كاشمري خاطرنشان مي كند: دراجراي اين طرح، نتيجه صد در صد از آن گرفتيم، به طوري كه حتي يك دانه گل از جلوي اين دستگاه رد نمي شود و از يك فناوري خاصي هم برخوردار است كه گل را از داخل زميني كه علف دارد برداشت مي كند بدون اينكه علفها را جمع كند.
وي در زمينه هزينه ساخت اين دستگاه اظهار مي دارد: چون اين دستگاه از مواد اوليه در دسترس استفاده مي شود و موتور هم نداشته و دستي كار مي كند هزينه زيادي ندارد و اگر در خط توليد قراربگيرد، قيمت تمام شده آن 600 هزار تومان بيشتر نخواهد شد .
اكبري مقدم درباره ويژگيهاي اين دستگاه مي گويد: دستگاه گلچين زعفران خيلي سبك است( 16- 15 كيلو( و برداشت با آن آسان بوده و خوش تعمير است و پيچيدگي خاصي براي تعميرات ندارد.
وي درباره كاركرد اين دستگاه نيز اذعان مي دارد: اگر بخواهند گلهاي هزار متر زمين را دستي برداشت كنند حدود يك روز با 20 كارگر طول مي كشد، ولي اين دستگاه در هر دقيقه گلهاي زعفران 20 مترمربع زمين را برداشت مي كند و با كمك اين دستگاه در يك ساعت، گل يك زمين 1200 متري را مي توان برداشت كرد.
اين مبتكر با تاكيد براينكه هرچه سرعت كارگر بيشتر باشد، با اين دستگاه بيشتر مي توان گل برداشت كرد مي گويد: اين روش كاملا بهداشتي است گلها پلاسيده نمي شود و اگر مقايسه كنند متوجه خواهند شد كه كيفيت اين گل با گلي كه با دست برداشت شده چقدر فرق دارد.
اكبري مقدم در پاسخ به سوالي پيرامون ميزان حمايتهاي ادارات مربوطه از اين طرح تصريح مي كند: حمايتها فقط در حد صحبت است. از اداره كشاورزي آمدند دستگاه را ديدند و گفتند حمايت مي كنيم ولي تاكنون خبري نشده است.
وي مي افزايد: بايد مسؤولان مربوط از حد شعار بيرون بيايند و سرمايه گذاري كنند و از طرحهاي مبتكران و مخترعان حمايت بكنند تا آنان دلگرم شوند و طرحهاي ديگري بدهند.
اين معلم كاشمري خاطرنشان مي كند: ولي اين كار اتفاق نمي افتد و حتي وامهايي كه به افراد مي دهند در جهت هاي ديگر استفاده مي شود و قسمتهاي فني مانند اين كه به درد مي خورد زياد مورد توجه قرار نمي گيرد براي من مشخص شد كه اينها همه در حد صحبت است.
وي تصريح مي كند: حاضرم اين طرح را بفروشم و كارخانه اي درست بكنند و حتي حاضرم چند ماه با آنها همكاري كنم كه اين دستگاه درخط توليد بيفتد و كشاورزان بتوانند استفاده بكنند.
اكبري مقدم با اشاره به اينكه با ديگر مخترعان در اين زمينه تا كنون ارتباطي نداشته است، اظهارمي دارد: همه مخترعان مشكل ما را دارند و آن هم نبود حمايت است. وقتي مي بينم اينجا اصلا حمايت نمي كنند و اين همه وقتي كه گذاشتيم بي فايده بوده وكسي به آن اهميتي نمي دهد، گاهي به اين فكر مي افتم كه اين طرح را به يك كشور خارجي بفروشم .

مسؤولان در فاز ديگري هستند
حسين حداد بيگي، مبتكر ديگري كه دستگاه جداسازي كلاله زعفران را ساخته است، درباره اين دستگاه به خبرنگار ما مي گويد: اين دستگاه از 6 مورد اختراع كه زنجيره وار با هم كار مي كند، تركيب شده است. ابتدا گلهاي پلاسيده و شكسته كه از لحاظ فيزيكي شبيه گل نيست جدا مي شود و گلهاي سالمتر به مرحله بعدي مي رسدكه در اين مرحله مرتب مي شود و به مرحله برش مي رود و در مرحله بعد گلها جدا سازي شده و در نهايت هم جداسازي دقيق انجام مي شود.
وي مي افزايد: از مرحله دانش فني عبور كرديم و اكنون در مدل سازي صنعتي و ارتقاي دقت و كيفيت مشغول به كار هستيم كه اين دستگاه آمادگي عرضه صنعتي را پيدا كند. البته اين دستگاه نمونه اش ساخته شده و از آنجايي كه در زعفران به دليل گراني، بحث گرم مطرح است، هدف گذاري ما در اين دستگاه اين است كه حتي يك گرم نيز ضايعات نداشته باشد.
اين مبتكر بايگي با اشاره به اينكه پس از 2 سال كه بر روي طرح اين دستگاه كار كردم، عملاً 5 سال است كه مستقيم درگير ساخت آن هستم، اظهار مي دارد: تاكنون به طور مستقيم 20-15 ميليون تومان براي ساخت اين دستگاه شخصاً هزينه كرده ام.
حسين حداد بيگي خاطر نشان مي كند: مهمترين خاصيت اين دستگاه رفع مشكل بهداشتي است. مسأله دوم حفظ كيفيت زعفران است، از آنجايي كه فرآوري اين محصول زمان مي برد درجه رنگ زعفران پايين مي آيد، ولي اين دستگاه چون سريع كار را انجام مي دهد درجه رنگ وعطر و طعم زعفران كاهش پيدا نمي كند و حداقل 20 درصد كيفيت زعفران توليدي را بالا مي برد. از لحاظ اقتصادي نيز دستگاهي كه بتواند سريع اين فرآيند را انجام دهد، قطعاً سودآور است.
اين مبتكر نيز حمايت ها را صفر عنوان كرده و تصريح مي كند: گهگاه برخي از مسؤولان اين دستگاه را ديده اند، صحبتهايي هم داشته ايم كه به توليد برسد اما مسؤولان اصلاً در فاز ديگري هستند. بعضي وقتها از مخترع انتظار دارند كه جادوگر باشد و بگويد «اجي مجي لا ترجي» و يك چيزي در بيايد با آخرين استانداردهايي كه مد نظر هست، يك شبه درست بشود بدون هيچ هزينه اي آنان اين چنين تلقي از اختراع دارند. در صورتي كه مخترع هم مثل همه است فقط يك مقدار پشتكار و پيگيري دارد تا طرحي را كه مد نظر دارد بسازد.
وي مي افزايد: حتي مقدم بر حمايت مالي حمايت علمي مي خواستيم، اما اين حمايت را هم از هيچ كجا دريافت نكرديم. به چند دانشگاه مراجعه كرديم و ديديم آنها هم فازشان جداست و خيلي جاها به ما مي گفتند اگر مي شد كشورهاي خارجي مثل اسپانيا تاكنون ساخته بودند.
اين مبتكر در زمينه تعامل با ديگر مخترعان نيز مي گويد: چون تعداد كم هست و مركزي نيست كه از اينها حمايت بشود تاكنون تعاملي نداشته ايم، علاوه بر اينكه بحث اعتمادسازي هم هست. اگر ما به يك مخترعي مراجعه كنيم معمولاً شايد خيلي خوش بين نباشد به انگيزه ما كه به چه دليل مي خواهيم از كارش سر در بياوريم.
قبلاً امتحان كرديم كه يك گروه گرد هم بياوريم اما موفق نشديم.

حكايت پژوهشكده تربت حيدريه
حداد بايگي با تأكيد به اينكه مسأله بهداشت زعفران يك مشكل كلي و ملي است، اظهار مي دارد: اكنون همه بازاريها مي دانند زعفراني كه يكسال بماند اصطلاحاً مي گويند زعفران كهنه و 10 درصد ارزش اقتصادي آن افت مي كند.
اما فقط با يك مشماي 50 تا 100 توماني كه فايل آلومينيومي دارد يا در ظرفهايي مناسب كه اگر درست بسته بندي و نگهداري كنند سالانه اين 10 درصد افت هم پيدا نمي شود.
وي تصريح مي كند: ما در اين معما مانده ايم كه چه كسي به كشاورزان اين را بايد آموزش دهد؟ كشاورز خرده مالك كه نمي تواند، مالك انگيزه اي ندارد، دلال برايش مهم نيست و مسؤولان هم كه فازشان جداست.
اين مبتكر خاطر نشان مي كند: الان چاي حداكثر قيمتش كيلويي 10 هزار تومان است، از ارزانترين محصولات كشاورزي است بسته بندي آن را نگاه كنيد، در سه لايه بسته بندي مي شود كارتون، فايل و سلفون اما زعفران گرانترين محصول خوراكي جهان است يك كيلوي آن 2 ميليون تومان ارزش دارد اما در پلاستيك هاي مشكي زباله يا نهايتاً در يك نايلون معمولي نگهداري مي كنند.
وي مي افزايد: دانشگاه ها هيچ تحقيقات خاصي ندارند، پژوهشگاه زعفران هم كه در تربت حيدريه قرار است احداث شود و 4 ميليارد ريال بودجه براي ساخت آن اختصاص يافته ما هيچ آثاري از اين پژوهشگاه در تربت حيدريه نمي بينيم. ما نمي دانيم اين بودجه كجا رفت چه شد و چه خواهد شد، مي خواهند يك ساختمان بنا كنند يا مي خواهند تحقيقات كنند.
محمدعلي ابريشمي فر مبتكر ديگر از اهالي نيشابور است كه چندين سال است دستگاه جداساز زعفران را ساخته و هر سال در اين ايام وقتي مي بينيم هنوز از دستگاه او در عرصه توليد خبري نيست با او تماس مي گيريم و او نيز هر سال به ما مي گويد حمايت لازم از او نشده است و بيشتر از اينكه كار صورت بگيرد، جلسه گذاشته اند.
بنابراين امسال در راستاي آنكه «نمك بر زخم ديگران ريختن» كاري مذموم است، با اين مبتكر تماس نگرفتيم.

اگر حمايت نكنيم...
بيش از هر كسي مسؤولان به اين امر واقف هستند كه يكي از مشكلات مهم در صنعت زعفران جمع آوري به طريق سنتي است.
تناكي رئيس جهاد كشاورزي خراسان جنوبي چندي پيش عنوان كرده بود كه زعفراني كه به طور معمول جمع آوري مي شود به طور طبيعي گرده هاي چسبيده به كلاله ها بر روي زعفران باقي مانده و باعث كدر شدن محصول مي گردد كه خود يك عامل منفي به شمار مي آيد.
به گفته وي، روش خشكانيدن زعفران به صورت سنتي يكي ديگر از عوامل مهم افت قيمت زعفران در صحنه جهاني محسوب مي شود.
اما اين سؤال مطرح مي شود كه ميزان حمايت مسؤولان از صاحبان فكر و ايده چقدر است؟
دكتر اسماعيل نيا، رئيس جهاد كشاورزي خراسان رضوي در اين باره به خبرنگار ما مي گويد: اختراعاتي كه عملياتي شده و مي تواند خروجي بدهد نه اينكه در مرحله تئوري باشد، در قالبهاي مختلف از وام، تسهيلات و بعضي حمايت هاي جدي به هر شكلي حمايت مي كنيم.
وي مي افزايد: طرحي كه عملياتي شود ما استقبال مي كنيم چون يكي از معضلات و مشكلات اساسي ما در زعفران همين مشكل بهداشتي است.
اين مقام مسؤول با اشاره به اينكه يك روز در هفته ارتباطات مردمي دارد، اظهار مي دارد: اين افراد مي توانند مراجعه كنند و در چند خط قابليتهاي دستگاهشان را و قيمت آن را بيان كنند ما هم مشروط به اينكه آنچه مي گويد عملياتي باشد حمايت مي كنيم.
وي تصريح كرد: حمايت از اين افراد وظيفه ماست و اگر از اين افراد حمايت نكنيم، يعني در جايگاهمان قرار نداريم.
شنبه 27 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1473]