نگاهی به آداب و رسوم چهارشنبه سوری در غرب خراسان رضوی

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: نگاهی به آداب و رسوم چهارشنبه سوری در غرب خراسان رضوی سبزوار- ایرنا- شب آخرین چهارشنبه سال در شهرستان های سبزوار، جوین، جغتای، خوشاب و داورزن از قدیم با اجرای آئین های خاص همراه بوده و مردم این دیار تلاش داشته اند لحظاتی شاد و به یاد ماندنی در این شب داشته باشند.

نگاهی به آداب و رسوم چهارشنبه سوری در غرب خراسان رضوی

به گزارش ایرنا، در تاریخ کهن ایران زمین، آیین ها و آداب و رسوم خاصی چون آیین سپندان، شب یلدا، چهارشنبه سوری و آیین اردیبهشتگان از جمله سنت هایی است که به دلیل ملی بودن آنها و استقبال مردم همچنان در برخی شهرها و مناطق مختلف کشور از جمله سبزوار اجرا می شود. "چهارشنبه سوری" یکی از پرشورترین رسوم در استقبال از نوروز می باشد که ریشه در آیین‌ های کهن پایان سال دارد و بازمانده از جشن فروردگان است.این آیین که مهم‌ ترین عنصر آن آتش است در دوره اسلامی با تغییر تقویم و تقسیم سال به ماه و هفته، با حفظ اغلب عناصر باستانی، در آخرین چهارشنبه سال قرار گرفته است. شب آخرین چهارشنبه سال یا همان "چهارشنبه سوری" از قدیم به عنوان یک جشن و نماد روشنی، سرخی و سلامتی گرامی داشته شده و مردم در این آیین برای یکدیگر سلامتی، دوری از مریضی ها، شادابی و بخت خوش آرزو می کنند. آیین های این شب در شهرستان های غرب خراسان رضوی گرچه در مجموع مشابه دیگر نقاط کشور است اما آیین های خاص نیز در گوشه و کنار آن اجرا می شد که برخی همچنان پا بر جا مانده اند. کوزه شکستن، پریدن از روی آتش، گوی در آتش انداختن، شال اندازی، مراسم علفه، پخت غذا های مخصوص، ملاقه زنی و طلب عیدی کردن از جمله رسوم چهارشنبه سوری در دیار سربداران است. یک کارشناس و محقق تاریخ در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: مردم این خطه در این شب آتشی را در کوچه یا صحن حیاط روشن کرده و پیر و جوان برای تحقق آرزوها و دفع بلا و زشتی ها ضمن پریدن از روی آتش، شعر "زردی مو (من) از تو، سرخی تو از مو" را زمزمه می کنند.محمد عبدالله زاده ثانی افزود: برخی هم در این شب گویی از هیزم یا آتش را از روی بلندی به زمین پرتاب می ‌کنند و می گویند: "غم بارا (برو) شادی بیا، محنت بارا روزی بیا" که این رسم هنوز در برخی مناطق سبزوار اجرا می شود. وی همچنین درباره مراسم کوزه شکستن گفت: برخی معتقدند کوزه شکستن برای دفع بلاست که برای انجام آن مقداری زغال به عنوان نماد سیاه بختی، مقداری نمک به عنوان نماد شورچشمی، یک سکه رایج کشور به عنوان نماد تنگدستی را در کوزه سفالینی انداخته و هریک از اعضای خانواده یک بار کوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر آن را به بالای پشت بام برده و به کوچه می اندازد و می گوید: "درد و بولای خنه ره رختوم ده مین کیچه" (درد و بلای خانه را در کوچه ریختم). این محقق سبزواری اظهار کرد: علاوه بر آن گذشتگان ظروف و کوزه های سفالی کهنه را که به دلیل رسوب گرفتن، ایجاد بیماری و مسومیت می کند در آستانه سال نو پشت بام برده و می شکستند و به این ترتیب سال کهنه را پشت سر می گذاشتند. عبدالله زاده در باره مراسم علفه نیز گفت: در قدیم برخی معتقد بودند در این شب و روز روح درگذشتگان آزاد است و به سراغ خانه های دنیوی خود می آید لذا غذاهایی مانند حلوا و چلپک (نان روغنی) را به عنوان علفه تهیه می کردند و همراه با کاسه آب پشت بام خانه ها قرار می دادند تا روح مردگان از آن استفاده کند.وی افزود: برخی نیز نان را به صورت قلفی (نان روغنی ویژه سبزوار) پخته و از بخش بالای روستا تا پایین آن بین مردم پخش می‌کردند و مردم نیز فاتحه ای برای شادی ارواح می‌ خواندند. عبدالله زاده اظهار کرد: رسم ملاقه زنی نیز چنین است که کوچکترها به صورت گروهی کاسه به دست گرفته و با کوبیدن ملاقه به پشت آنها به منزل همسایه ها می روند و از آنان طلب عیدی می کنند و همسایگان نیز با آب یا آجیل و تنقلات از بچه ها پذیرایی می کنند.وی شال اندازی را نیز یکی دیگر از رسوم قدیمی این منطقه دانست و گفت: در این رسم، فردی از روزنه سقف (نورگیر خانه) در حالی که برای شناخته نشدن صورت خود را می پوشاند، شال خود را پایین می اندازد و صاحب خانه در حد وسع خود تنقلات یا قند و پول در این شال برای او می گذارد. این کارشناس تاریخ افزود: گاهی نیز نوعروسان به خانه پدر شوهر رفته برای کسب تبرک شال می اندازند و پدر شوهر هم برای گشایش در روزی، قالی یا گوسفند به او هدیه می دهد. وی همچنین از مراسم چولی چغل، عروس قنات و چشم آرو به عنوان آیین هایی نام برد که گاهی همزمان با چهارشنبه سوری در گذشته اجرا می شده است.عبدالله زاده اظهار کرد: رسم چولی چغل برای طلب باران قبل از عید برگزار می شد و آیین عروس قنات هم با کم شدن نزولات آسمانی به اجرا در می آمد.وی گفت: در آیین چشم آرو نیز کوزه ای را طراحی کرده، نذر و نذورات خود را داخل آن می ریختند و شب هنگام آن را پشت بام و از بالای سر رها کرده و می شکستند و بامداد روز بعد نیز نیازمندان صورت خود را بسته و نذورات و پول های مزبور را جمع آوری می کردند. این محقق و کارشناس تاریخ افزود: آیین چشم آرو، چولی چغل و چهارشنبه سوری برای زایش و بهبود سال و نمادی از اتحاد، انس، الفت و دوستی مردم کویر بوده و هنوز در مناطق مختلف غرب خراسان رضوی اجرا می شود. وی به پختن غذاهایی چون آش ،شوربا و آش جوش بره اشاره کرد و گفت: در آش جوش بره خمیرهایی را به شکل مربع و مستطیل بریده و درون آن را با سبزی های محلی مانند "آجار" پر می کنند و پس از خشک شدن در آب می جوشانند و پس از سردشدن به آن ماست اضافه می کنند. عبدالله زاده افزود: در شب چهارشنبه سوری اهل خانه دور هم جمع می شوند و شادی می کنند و آجیل و شیرینی می خورند.وی ادامه داد: آجیل شب چهار شنبه سوری باید بی نمک باشد و اغلب شامل انجیر، کشمش، خرما، توت خشک، فندق، پسته و بادام خام است و برای تکمیل کردن سرور خود پلو چهار رنگ شامل رشته پلو ، عدس پلو، زرشک پلو و ماش پلو می پزند که در این اواخر شوید پلو با ماهی به همراه آش جوش بره جای آن را گرفته است. وی گفت: همچنین چهارشنبه سوری مقدمه ای برای خانه تکانی نوروز است که این کار تبدیل به آیینی شده که هنوز هم در بسیاری از مناطق این خطه انجام می شود. وی افزود: با وجود غنای آیین های چهارشنبه سوری، امروزه در این شب شاهد آتش زدن لاستیک های فرسوده در گذرها، بازی با مواد محترقه و اعمال خطرناک هستیم که در تاریخ نشانی از آنها نمی توان یافت و در این شب مردم نه تنها برای یکدیگر مزاحمت ایجاد نمی کردند بلکه آداب و سنن برای ترویج همبستگی بوده است. عبدالله زاده ثانی اظهار کرد: چهارشنبه سوری باید به گونه ای احیا شود که از رفتارهای غلط و ناپسند در این شب جلوگیری شود و آیینی برگزار شود که بایسته و شایسته فرهنگ غنی ایرانی اسلامی است.مرکز شهرستان 320 هزار نفری سبزوار در 230 کیلومتری غرب مشهد مقدس قرار دارد. 8145/7500/ 6053 خبرنگار: حمید دلاوری هروی ** انتشار دهنده: محمد حسین علی مقدم

24/12/1395

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]