واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: خانواده و مهارت فرزندپروری برپایه پیشگیری از آسیب های اجتماعی
پدیدههای اجتماعی به جهت ماهیت پیچیدة آنها، كمتر با رویكرد تك عاملی تبیین میشوند. از این رو بررسی و تحلیل عوامل پیشگیری از انحرافات اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نمیباشد. این عوامل در یك تقسیم بندی شامل دو دسته كلی است:
نویسنده : حسین صالحی
الف) ـ عوامل روانی:از قبیل شناخت صحیح، ارضای منطقی غرائز و امیال درونی، باورها و عقاید صحیح، خصوصیات روحی معتدل و …. ب) ـ عوامل اجتماعی:به دو دسته تقسیم میشود: عوامل اجتماعی كلان مانند نوع نظام سیاسی، عملكرد رهبران حكومتی، وسائل ارتباط جمعی، نقش استعمارگران خارجی و … و عوامل اجتماعی خرد نظیر خانواده، گروه همسالان، محیط تحصیلی، محیط شغلی، مسجد و دیگر مكان های مقدس و…. جامعه شناسان بر این باورند كه در بین مجموع این عوامل، خانواده یكی از مهمترین عواملی است كه میتواند بیشترین نقش را در جلوگیری از بروز انحرافات و جرائم اجتماعی ایفا نماید، همان طوری كه میتواند عامل مؤثری در انجام رفتارهای انحرافی باشد. بنابراین اگر محیط خانواده در دوران كودكی فرد، یك محیط سالم، مناسب و بسامانی باشد، احتمال مصونیت این فرد از انجام رفتارهای انحرافی و نابهنجار بسیار فراوان است. خانواده و تامین نیازها خانواده مانند هر نهاد اجتماعی دیگر در تأمین برخی از نیازهای اساسی نقش دارد. این نیازها عبارتند از: - مراقبت و نگهداری از كودكان خانواده مسئولیت نگهداری از كودكان را به عهده دارد و نیازهای مادی، معنوی و عاطفی آنها را تأمین میكند و از این طریق امنیت و آسایش را برای آنها فراهم میسازد. - فراهم كردن امنیت اقتصادی خانواده در میان جوامع، وظیفه تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی اعضای خود را داشته و نیازهای مربوط به غذا، پوشاك و مسكن را فراهم كرده است. - جامعه پذیر كردن كودكان خانواده در جهت دهی باورها، ارزشها و نمادهای مورد قبول یك جامعه نقش بسزایی دارد و از این طریق، زمینه همنوایی فرد با اعضای جامعه را فراهم میسازد. - نظام بخشیدن به رفتارهای جنسی و تولید مثل انسان به عنوان موجودی زیستی، دارای علایق و تمایلات جنسی میباشد. اما مطابق فرهنگ جامعه، این خانواده است كه تعیین میكند فرد با چه شخصی و در چه شرایطی رابطه جنسی داشته باشد و از این طریق رفتار جنسی افراد را قاعدهمند میسازد و استمرار نسلها را از طریق زاد و ولد طبیعی میسر میكند. انحراف اجتماعی انحراف در یك معنای عام، شامل هر نوع كنشی است كه با هنجارهای پذیرفته شده یك جامعه همنوایی ندارد، بلكه آنها را نقض میكند. البته انحراف به مفهوم جامعه شناختی آن، یك امر نسبی است، یعنی زمانی یك فعل انحراف محسوب میگردد كه در دیدگاه اكثریت اعضای آن جامعه نابهنجار تلقی شود. گرچه ممكن است آن رفتار در نزد اعضای یك جامعه دیگر، بهنجار شمرده شود. در این صورت طبیعی است كه تعریف و محدوده انحراف، از یك زمان به زمان دیگر و از یك گروه و یك جامعه به گروه و جامعه ای دیگر متفاوت باشد. بدون تردید تأثیر اجرای سیاستهای پیشگیرانه در جلوگیری از انحرافات اجتماعی، به مراتب از انجام سازوكارهای پسینی برای مقابله با انحراف، كارآمدتر خواهد بود. به علاوه این شیوه، هزینه كمتری را برای مقابله با انحرافات اجتماعی در پی دارد. همان گونه كه در علم پزشكی پذیرفته شده است كه پیشگیری از ابتلا به بیماریها، به مراتب آسان تر و كم هزینه تر از درمان بیماریها خواهد بود و به ویژه آنكه در برخی موارد ممكن است عدم پیشگیری، فرد را به یك بیماری لاعلاج مبتلا كند. خانواده و پیشگیری از انحرافات مسئله پیشگیری از انحرافات اجتماعی یكی از راهكارهایی است كه در بخش نظارت و كنترل اجتماعی مطرح میشود و نقش اساسی در آن حوزه ایفا میكند. در تعریف پیشگیری گفته میشود: «پیشگیری، سیاست پیشینی و متشكل از مجموعه راهكارهای مستقیم و غیر مستقیمیاست كه با هدف ایجاد امكانات و موقعیتهای بازدارنده از وقوع جرم و كجروی طراحی و تدوین میشود. جامعه پذیری در یك جریان زمانی و در دورههای مختلف زندگی صورتی میگیرد، مهمترین بخش جامعه پذیری در طی دوران نوزادی و كودكی یعنی زمانی كه پایههای بعدی شخصیت گذارده میشود، تحقق مییابد.در این دوران خلق و خوها، اعتقادات، حالات و ملكات و آداب و عادات فرد، تنها متأثر از خانواده است و در تعامل با اعضای خانواده شكل میگیرد. از این رو خانواده در تعلیم و تربیت افراد نقش اصلی و اولی را به عهده دارد. لذا اولین مراحل فرهنگ پذیری افراد از نهاد خانواده شروع میشود. دین اسلام برای نهاد خانواده در امور تربیت فرزندان خصوصاً در مراحل اولیه زندگی، نقش بسزایی قائل است و قلب و روح جوان را بستر مناسبی برای پذیرش هر نوع تربیتی میشمارد و آن را به زمین مناسبی برای پرورش هر نوع بذری تشبیه میكند. حضرت علی (ع) خطاب به فرزند گرامیش امام حسن مجتبی(ع) میفرماید: «و انما قلب الحدث كالارض الخالیة ما القی فیها من شی قبلته فبادرتك بالادب قبل أن یقسو قلبك» (همانا قلب جوان مانند زمین خالی است و هر بذری را میپذیرد)بنابراین، من در تعلیم و ادب تو بیش از آن كه قلبت سخت شود و عقلت به امور دیگر مشغول شود، مبادرت ورزیدم.» بر این اساس گفته میشود آنان كه در دوران كودكی نادرست تربیت شده اند، در جوانی و بزرگسالی راه صحیح زندگی را نمیشناسند و با این خلقیات زشت، قادر نیستند خود را با جامعه انطباق دهند، اینان در معاشرتهای اجتماعی اغلب با ناكامی و شكست مواجه میشوند، زیرا به طور ناآگاه فراگرفتههای غلط ایام كودكی خویش را بكار میبندند. والدین، نخستین كسانی میباشند كه در محیط خانواده بر خلق و خوی فرزندان تأثیر میگذارند. آنها با برخوردها و حركات و سكنات خود پایههای فضائل یا رذائل را در نهاد فرزندانشان پایه گذاری میكنند و زمینههای شكلگیری حالات و ملكات اخلاقی حمیده یا رذیله را فراهم میكنند. یكی از جرم شناسان به نام «دوگرف» در این رابطه مینویسد:«اثرات سالهای عمر بر روی تكوین و تحول آتی شخصیت افراد بسیار بدیهی است و اگر خانواده به وظایف تربیتی خود عمل نماید و روابط بین والدین و فرزند طبیعی بوده و در محیط خانواده، جوّ دوستی و محبت حاكم باشد و در نهایت، اگر تمام نیازهای طبیعی فرزند تأمین گردد، طفل به راحتی اجتماعی شده و همچنین در روابط خانوادگی و خارج از آن، رفتارهای طبیعی و متعادل خواهد داشت، اما اگر شرایط و موقعیت به صورت دیگری باشد، یعنی خانواده از نظر تربیتی دچار نقیصه شده و طفل از كمبود شدید عاطفی رنج ببرد و اگر والدین از هم جدا شده باشنـد، بدیهـی است كه نتـایج زیـان بـار آن دیـر یا زود در طفل مشاهده خواهد شد روش های پیشگیری از آسیب اجتماعی توسط خانواده خانواده به چند دلیل مهمترین محیط برای پرورش و پیشگیری ازآسیب اجتماعی است.نخست آنکه والدین مهمترین افراد زندگی فرزندان هستند و از ابتدلی زندگی به آنها دسترسی دارند.دوم آنکه والدین مهمترین الگوی رفتاری فرزندان هستند و سوم آنکه بهترین زمان برای پیشگیری اولیه سال های ابتدایی زندگی فرد یعنی کودکی و نوجوانی است.از جمله روشهای پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در رابطه با فرزندان توسط خانواده میتوان به موارد زیر اشاره کرد: 1-برقراری ارتباط خوب با فرزندان و حفظ آن - صحبت کردن با فرزندان در تمامی ابعاد زندگی و رشدآنها و خصوصا عوامل زمینه ساز انحراف - درک احساسات فرزندان و احترام به آنها - گوش کردن فعال در رابطه با فرزندان - سوال و نظرخواهی از فرزندان در رابطه با موضوعات پیش آمده یا دیدن صحنه انحراف اجتماعی 2-شرکت کردن درزندگی و فعالیت فرزندان - حمایت از فعالیت فرزندان خصوصا فعالیت های سالم و مثبت - واکنش فوری و مثبت در برابر رفتارهای خوب و سالم فرزندان - مراقبت از زمان های پر استرس در زندگی فرزندان 3-ارائه الگوی مناسب برای فرزندان - فرزندان مقلدان خوبی هستند.لازم است والدین در همه زمینه ها و خصوصا در زمینه آسیب های اجتماعی الگوی مناسبی باشند. - انحرافات اجتماعی را توجیه نکنند و برای آن دلیل نیاورند 4-آموزش لازم جهت مقابله با انحرافات به فرزندان - آموزش مستقیم در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و مهارتهای زندگی - پخش فیلمهای آموزشی کوتاه در زمینه آسیبهای اجتماعی و تحلیل آن فیلمها با مشارکت اعضای خانواده و خصوصا فرزندان به صورت غیر مستقیم - تهیه کتاب در زمینه آسیبهای اجتماعی و تقاضا برای خواندن آن توسط فرزندان و تحلیل و نتجه گیری آن برای والدین - شرکت دادن فرزندان در مسابقات متعدد در زمینه آسیبهای اجتماعی از قبیل نقاشی، کاریکاتور و...
- مسافرت های کوتاهمدت با هدف ارائه اطلاعات در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی. - در امر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، علاوه بر شناخت عوامل زمینهساز بروز آسیبهای اجتماعی به عواملی که میتوانند زمینه تقویت فرزندان را برای مقابله با مشکلات افزایش دهند، باید توجه شوند. از جمله آنها میتوان از آموزش مهارتهای زندگی (مهارتهای مقابلهای) به فرزندان نام برد.
منبع : جوان آنلاين
تاریخ انتشار: ۰۲ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۱:۰۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 98]