واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ نیوز:
دکتر حمید خاکرند در گفتگو بافرهنگ نیوز؛
تحقق صبغه الهي و ديني در تمدن سازی نوین اسلامی تعاليم اسلامي همواره دو هدف اساسي را پيگيري ميكند، هدف اول انسانسازي و هدف دوم تمدن سازی است كه آنهم فضاي رشد و تعالي انسان كامل را تأمین ميكند.
گروه آیین و اندیشه فرهنگ نیوز؛تمدن اسلام، تمدنی دینی است که همه مؤلفههای آن بر محور اسلام میگردد و همه جنبه های زندگی از جمله، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و...را در بر می گیرد. بنابراین تمدن اسلامی بر اساس تمدن الهی، دستورات قرآن کریم، سنت و سیره پیامبر گرامی اسلام شکل گرفته و دین، اخلاق، علم، عدالت، قوانین، مقررات، اصول دینی و ..برخی از مولفه های این دین تمدن است.بر اساس چنین نگاهی است که مقام معظم رهبری تمدن اسلامی را فضایی میداند که انسان در آن فضا به لحاظ معنوی و مادّی میتواند رشد کند و به غایات مطلوبی برسد همان چیزی که خداوند،انسان را برای آن خلق کرده است تا زندگی خوب و عزّتمندی داشته باشد، انسان عزیز، انسان دارای قدرت، دارای اراده، دارای ابتکار، دارای سازندگی جهان طبیعت. تمدّن اسلامی به این معنی است و هدف و آرمان نظام جمهوری اسلامی این است (بیانات مقام معظم رهبری، 22/03/1383).در این تعریف ابعاد گوناگون فرهنگ و تمدن مادی و معنوی بشر مطرحشده است که منجر به تکامل او و قرب به خدا میشود.بنابراین،مبنای تمدن نوین اسلامی بر اساس آیات قرآن و توسط پیامبر (ص) پایهریزی شده است. تمدن نوین اسلامی همه ابعاد معنوی و مادی بشر در همه مکانها و زمانها را شامل میشود. درنهایت اینکه ازآنجاییکه تمدن اسلامی بر اخلاق دینی متکی است، دارای پویایی است. در همین راستا، گفتگو کرده ایم با دکتر خاکرند(مدرس دانشگاه) درباره اسلامی سازی علوم انسانی و احیای تمدن نوین اسلامی که در ادامه تقدیم می گردد.همه تمدنها و مکاتب فکری و فرهنگی معتقدند که دارای عناصری چون عقلگرايي، عدالت گرایی، علمگرايي، جامع گرایی، جهانگرايي، آسانگيري، اخلاقگرايي و..هستند، تمدن نوین اسلامی در ساحت نظر چه تفاوتي با قرائتهاي ديگر دارد؟اگر بخواهیم تفاوت و چیستی هر کدام از عناصر فوق را در تمدن اسلام با تمدن های دیگر مورد بحث و بررسی قرار دهیم، مباحث طولانی خواهد شد. با این حال به مواردی اشاره می کنیم: به عنوان مثال؛ در اسلام بر عدالت و عدالت گرایی در همه ابعاد آن تاکید ویژه ای صورت گرفته، به گونه ای پیامبر بزرگوار اسلام(ص) ميفرمايند: عدالت، ميزان و ترازوي خداوند در زمين است، هر كه آن را دريابد به بهشت رود و هر كه آن را رها سازد به دوزخ افتد. پس کاملا واضح و مشخص است که نگاه اسلام به عدالت با نگاه مكاتب مادي و حتي اديان آسماني ديگر متفاوت است.این در حالی است که در طرف مقابل، مثلا نگاه غربی، نگاه تك ساحتي آن به انسان است كه آن را به ورطه سقوط سوق داده است، اضمحلال ماركسيسم كه خود بخشي از تمدن غرب به شمار ميآمد، محصول همين نگاه تك ساحتي به انسان بود. در لیبرالیسم نیز به همین صورت است و آثار مخرب آن کاملا در زندگی روزمره مردم مشخص است. حال نگاه کنید به مکتب و آموزه های متعالی اسلام که در انديشه اسلامي انسان صرفاً موجود طبيعي نيست. انسان از سويي مسئول رفتار خود و پيامدهاي آن است و با اين ويژگي سعادت و شقاوت دنيوي و اخروي خود را پيريزي ميكند و از سويي ديگر ميتواند به موجودي ابدي و زوالناپذیر تبديل گردد، اين نگاه به انسان نيز فرهنگ و تمدن خاصي را نتيجه ميدهد كه همان تمدن اسلامي است. اسلام مروج جهانوطنی است.اسلام برای یک ملت یا یک قوم یا یک نژاد نیست. اسلام می خواهد همه انسان ها و همه ملت ها را در زیر یک پرچم واحد گردآورد. نکته قابل تامل و توجه در این موضوع این است که خداوند در این مکتب همه را به یک اندازه بازخواست نمی کند بلکه هر کس به اندازه اندیشه، فهم و ادارک خود مسئول خواهد بود. اسلام ضمن آنكه کاملاً عقلاني است، اصولاً مروج ملكات اخلاقي نيز بوده است.پيامبر (ص) فلسفه بعثتش را اتمام مكارم اخلاق معرفي كرده است. پيامبر اكرم (ص) فراتر از عدالت، اهل رأفت و رحمت بوده است. ايشان بهقدری دلسوز و غمخوار مردم بود كه در قرآن كريم به آن تصريح فرموده است، ازجمله در سوره توبه آيه 128 ميفرمايد: «لَقَدْ جَاءكمْ رَسُولٌ منْ أَنفُسِكمْ عَزِيزٌ عَلَيهِ مَا عَنِتمْ حَرِيصٌ عَلَيكم بِالْمُومِنِينَ رَووفٌ رحِيمٌ/ قطعا براي شما پيامبري از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد به [هدايت] شما حريص و نسبت به مومنان دلسوز مهربان است».به همین خاطر است که می بینیم موضوع مدارا و تساهل و بخشش و گذشت و در یک کلام عدالتی که در اسلام مطرح است در هیچ از ادیان و مکاتب ساخت تفکر و اندیشه انسان ها به این اندازه مورد تاکید و توجه قرار نگرفته است.براساس شاخصه عدالتی که مطرح ساختید، تمدن سازی و انسانسازی بهعنوان دو شاخصه مهم تمدن نوین اسلامی، چگونه محقق خواهد شد؟تعاليم اسلامي همواره دو هدف اساسي را پيگيري ميكند، هدف اول انسانسازي و هدف دوم تمدن سازی است كه آنهم فضاي رشد و تعالي انسان كامل را تأمین ميكند. به تعبیر آيتالله جوادي آملي مهمترين هدفي كه حكومت اسلامي به همراه دارد، دو چيز است: اول انسانها را به خلیفهالله شدن راهنمايي و مقدمات سير و سلوك آن را فراهم كردن، دوم كشور اسلامي را مدينه فاضله ساختن.پس اگر این دو موضوع محقق شود، انسان به جایگاه اصلی خودش خواهد رسید.هدف اول حفظ صبغه الهي و ديني در تمام فرآيندهاي ناظر به انسانسازي و تمدن سازی است كه خروجي آن انسانهاي الهي و جامعه الهي است. دومین هدف از تبيين الزامات نرمافزاری و فرهنگي، ناظر به پيادهسازي و تحقق عيني تمدن اسلامي است. در این راستا باید به علوم و معارف قرآنی و بومیسازی علوم چه علوم انسانی و چه علوم تجربی توجه ویژهای صورت گیرد.در این راه نمی گوییم از علم و دانشی که در دست غیر مسلمانان است،استفاده نکنند، استفاده بکنند ولی آن را با محك اصول هستی شناختی، انسانشناختي، معرفتي و روشي خود سنجيده، بازسازي كرده و رنگ بومي به آن دهند. همچنین لازم است با تدوين الگوي توسعه اسلامي نقشه راهبردي و كلان تربيت انسان متعالي و ايجاد تمدن نوين اسلامي، طراحي شود و مبتني بر آن، برنامه بخشهاي مختلف زندگي تدوين و مرحلهبهمرحله اجرايي شود. باوجود يك نقشه كلي تكليف تمام بخشهاي زيرمجموعه نيز بهراحتی تعيين خواهد شد. اصلاح سبك زندگي بهعنوان بعد نرمافزاری تمدن نوين اسلامي نيز از ضروريات است.یکی از مباحث مهم در حوزه علوم انسانی و اسلامی مقوله اسلامی سازی علوم انساني است. اسلامی سازی علوم، چه نقشي در احياي تمدن اسلامي دارد؟همانگونه که می دانیم که علم و دانش در اسلام بسیار اهمیت دارد. در شرایط فعلی دنیای اسلام، با آغاز بيداري اسلامي، بسياري از فرهيختگان و انديشمندان جهان اسلام تنها راه پيشرفت و تعالي را توجه به علم تجربي و رشد در اين علوم انگاشته و از علوم انساني غفلت ورزيدند. اين امر سبب افول بیشازپیش علوم انساني در جوامع اسلامي شد و برآيند خوشايندي براي مسلمانان در پي نداشت. دانشمندان و صاحبنظران مسلمان، بهويژه در ايران اسلامي كه داعيه ايجاد تمدن نوين اسلامي را دارد وظیفهدارند اين رويكرد را تغيير دهند و بار ديگر بذر توجه به علوم انساني را در جوامع اسلامي بيفشانند.دکتر حمید خاکرند:عضو هیئتعلمی و مدرس دانشگاه شیراز
95/11/22 - 11:12 - 2017-2-10 11:12:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 28]