واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كاهش «رشد» علمي كشور به روايت آمار
كاهش شتاب رشد علمي كشور از جمله انتقادات پرتكرار رهبر فرزانه انقلاب نسبت به عملكرد دولت يازدهم...
نویسنده : محسن فرهادي
كاهش شتاب رشد علمي كشور از جمله انتقادات پرتكرار رهبر فرزانه انقلاب نسبت به عملكرد دولت يازدهم طي سه و نيم سال گذشته بوده است. مسئولان وزارت علوم اما در مقاطع مختلف سعي كردهاند سنگيني بار اين اتهام را از دوش خود بردارند. آنها دوست دارند بگويند همه چيز خوب است و هيچ مشكلي نيست. گاهي وزير علوم ميگويد: «امروزه ما به كشورهايي رسيديم كه رشد علمي بالايي دارند و در حال رقابت سخت با ما هستند، به همين علت شتاب علمي ما كاهش يافته است!» و گاهي سيدضيا هاشمي معاون فرهنگي وزير علوم نطق ميكند كه: «خيلي از اتهامهايي كه به وزارت علوم زده ميشود واقعيت ندارد، از جمله اينكه در دو سال گذشته ما شاهد افت علمي ايران در مقايسه با جهان بوديم، اين در حالي است كه اگر كاهش رشدي وجود داشته باشد مربوط به چهار سال قبل از دولت است!»
اما واقعيت چيست؟ به نظر ميرسد رجوع به آمارهاي مراكز معتبر جهاني در اين زمينه و بررسي آراي صاحبنظران مستقل بتواند روشنگر سؤالات موجود در اين زمينه باشد. بنا بر آمار مستند و تاريخي، در اوايل دهه 90 ميلادي 3 صدم درصد توليد علم دنيا از آن جمهوري اسلامي ايران بوده است. اين ميزان در اوايل دهه 80 شمسي، به 2 دهم يا 3 دهم ارتقاي پيدا كرده و سهم حال حاضر ما در توليد علم جهاني، به 5/1 درصد رسيده است. رشد علمي ايران در يك بازه 10 ساله (2012- 2003)، حيرت بسياري از جهانيان و صاحبان علم و انديشه را برانگيخت و تحليلهاي مختلفي را درباره آينده علمي و تكنولوژيك ايران در سطح بينالمللي مطرح كرد. تحليلهايي كه پيشبيني ميكرد ايران در سال 2015، به يكي از ده قدرت برتر توليد علم جهان تبديل خواهد شد.
برآوردهاي جهاني- بر اساس آن شيب و سرعتي كه ايران در دهه 80 داشت- نشان ميداد كه ايران در سال 2018 رتبه چهارم دنيا از نظر توليد علم خواهد شد. با اين حال، ما امروز در سال 2016، در scopus رتبه 16 جهان و در isi رتبه 19، 20 يا 21 را به خود اختصاص دادهايم! اين يعني اينكه سرعت رشد علمي كشور طي سه سال گذشته به طرز وحشتناكي دچار نزول شده است. اسكوپوس و تامسون رويترز به عنوان دو نمايه بسيار معتبر بينالمللي، واقعيتهاي جالب توجهي در همين زمينه ارائه ميكنند. بر اساس آمار ارائه شده از سوي اين دو مرجع معتبر، در سال 2015، جمهوري اسلامي با توليد 39727مستند علمي در نمايه اسكوپوس در رتبه 16 دنيا قرار گرفته است. با در نظرگرفتن توليد 43389 مستند علمي در سال قبل از آن و با يك حساب سرانگشتي به يك افت خيرهكننده ميرسيم. افت رشد علمي ايران در سال 2015 به عدد منفي رسيده و مقدار منفي هشت و نيم درصد را به خود اختصاص داده است.
علاوه بر اين آمار كمي، رشد توليدات علمي ايران در بعد كيفي نيز، طي سه سال گذشته وضعيت اسفناكي را تجربه كرده است. نگاهي به 500 مقاله پراستناد مربوط به جمهوري اسلامي ايران تا سال 2015 در نمايه اسكوپوس نشان ميدهد كه كمتر از 15 مورد از اين مقالات طي سه و نيم سال گذشته نمايه شده است. اين در حالي است كه مسئولان وزارت علوم چندي پيش با انتشار متني در خبرگزاريهاي رسمي كشور، سعي در ثبت آمار سالهاي قبل به نام خود داشتهاند. در بخشي از اين گزارش ميخوانيم:«از بعد كيفي، سهم مقالات پراستناد ايران (يا مقالات يك درصد برتر دنيا) رشدي چشمگير و حدود دو برابري داشته است به اين ترتيب كه تعداد مقالات پراستناد ايران در پايان سال 2012 تعداد 111 مقاله داغ بوده كه در پايان سال 2013 به 229 مقاله رسيده است!» در پيش گرفتن چنين اقداماتي، نشان از آن دارد كه در حال حاضر توليد آمار اهميت بيشتري از كار ميداني در نزد مسئولان وزارت علوم دارد.
اين در حالي است كه ايران طي سالهاي اخير به صورت مستمر در حال از دست دادن سهم توليد علم منطقهاي خود بوده است. سهمي كه توسط كشوري همچون عربستان در حال تصاحب شدن است! پروفسور جعفر مهراد بنيانگذار پايگاه استنادي علوم جهان اسلام طي گفتوگويي در همين زمينه به واقعيت تلخ ديگري در زمينه افت رتبه علمي دانشگاههاي كشور اشاره كرده است. وي با اشاره به نتايج رتبهبندي QS در سال 2016ــ2015 كه در اواخر شهريور ماه سال 94 منتشر شده، ميگويد: «اگر بخواهيم ارزش و اعتبار دانشگاههاي خود را در اين رتبهبنديها با ساير دانشگاههاي جهان مقايسه كنيم بهوضوح ميبينيم كه در اين مورد بهعنوان مثال دانشگاه ملي علوم و فناوري اسلامآباد پاكستان و دانشگاه سلطان قابوس كشور عمان رتبهاي بهمراتب برتر از رتبه دانشگاهتهران كسب كردهاند. رتبه دو دانشگاه اسلامآباد و سلطان قابوس در دامنه بين 501 و 550 قرار دارد.»
بررسي تاريخي آمارهاي ارائه شده از سوي اسكوپوس نشان ميدهد كه جمهوري اسلامي ايران به صورت ميانگين تا سال ۲۰۰۰ تنها 13/0 درصد از توليد علم دنيا را به خود اختصاص داده است، اما در مدت ۱۴ سال پس از آن موفق شده به سهم بالاي 6/1 درصدي از توليد علم دنيا دست يابد. در اين مدت رتبه بينالمللي ايران از لحاظ توليد علم از رتبه ۴۸ جهان به ۱۶ رسيده است. با اين حال، همانگونه كه پيش از اين گفته شد، علاوه بر اينكه سرعت رشد علمي ايران طي سه و سال و نيم گذشته كاهش يافته؛ خالصِ رشد علمي ايران نيز در فاصله سالهاي 2014 تا 2015 منفي شده است. رهبر فرزانه انقلاب در متن ديدار رمضاني سال جاري خود با اساتيد دانشگاهها با اشاره به تفاوتِ بين «رشد» و «سرعت رشد»، به نكته قابل تأملي در همين زمينه اشاره نمودند.
ايشان فرمودند: «بنده راجع به سرعت رشد و اينكه اين سرعت كم شده، تذكري دادم؛ وزير محترم به من نامه نوشتند كه «نه، رشد ما ادامه دارد» و آمارهايي را هم ذكر كرده بودند. من ميدانم رشد ادامه دارد؛ بحث من بر سر اين نيست كه ما رشد علمي نداريم؛ بحث من بر سر سرعت اين رشد است؛ سرعت ما كم شده.» در مقطع زماني مذكور البته نتايج جديد رتبهبندي اسكوپوس منتشر نشده بود. حالا و با انتشار نتايج رسمي اسكوپوس، ما ميدانيم كه خالصِ رشد علمي كشور نيز در فاصله سالهاي 2014 تا 2015 منفي شده است و اين چيزي جز وقوع يك فاجعه عميق در سطح جامعه علمي و دانشگاهي كشور نيست! ايراني كه قرار بوده در سال 2018 بر سكوي چهارم توليد علم جهان تكيه بزند، حالا در سايه مديريت دولت يازدهم، از رشد معمولي خود نيز بازمانده و عقبگرد كرده است! به راستي چرا؟!
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۶ دی ۱۳۹۵ - ۱۷:۳۴
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]