واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كجراهه استفاده از انرژي نفت (1)
روند استفاده از انرژي همواره به عنوان عاملي مهم در توسعه جامعه بشري مطرح بوده است.
نویسنده : مهران ابراهيميان
روند استفاده از انرژي همواره به عنوان عاملي مهم در توسعه جامعه بشري مطرح بوده است. از زمان كشف آتش تا كنون روند استفاده از انرژي دائم در حال تغيير بوده و هر جامعهاي كه ميتوانسته بهتر و سريعتر از انرژيهاي جديد استفاده كند و تكنولوژي آن را بهينه كند، نقش مهمي در ايجاد رفاه و برتري خود را نسبت به ساير جوامع و كشورها اثبات كرده است.
به عنوان مثال انقلاب كشاورزي با به كارگيري آتش از چوب و توانايي شكلدهي فلزات آغاز شد يا با به كارگيري و توسعه تكنولوژي استفاده از زغالسنگ انقلاب صنعتي و جهش رشد اقتصادي انگليس فراهم شد و به فاصله چند دهه با كشف نفت و توانمندسازي در اكتشاف استخراج و توليد فرآوردههاي نفتي در امريكا اين كشور را به عنوان قدرت بزرگ تبديل كرد. حتي رمز توسعه ژاپن نيز به گفته بسياري از كارشناسان توسعه تكنولوژي در استفاده از زغالسنگ و نفت بوده در حالي كه منابع تقريباً غني از اين جنس در ژاپن وجود ندارد. كره نيز همين وضعيت را دارد به نحوي كه محصولات نهايي پتروشيميايي بعد از فرآوري به كشور ما باز ميگردد.
اين در حالي است كه ايران دومين كشوري بود كه نفت در آن كشف شد و سؤال اساسي اين است كه چرا ما نتوانستهايم نفت را موتور محرك توسعه پايدار خود بكنيم!
بديهي است پاسخ به اين سؤال ميتواند نشان دهد ما در چه مرحلهاي هستيم و چه بايد بكنيم اما پيش از آن بد نيست سؤال تكراري نفت نعمت است يا نقمت را تكرار كنيم و بگوييم كه معمولاً دو نوع برخورد توسعهاي باعث شده تا به اين و سؤال دو جواب كاملاً متفاوت داده شود.
نگاه اول كه مثالهاي آن در بالا آمد در واقع نفت و انرژي را موتور محرك توسعه و رشد پايدار ميبيند و به مدد آن به غير از صنايع مرتبط با نفتخام صنايع ديگري چون توربينهاي توليد برق، موتورهاي درونسوز... را توسعه ميدهد. نگاه دوم متأسفانه انرژي نفت را عامل بدبختي دانسته و معروفترين واژه آيينه تمامنماي اين نوع تفكر نيز واژه «نفت: مدفوع شيطان» است!
خوان پابلو پرز آلفونسو وزير نفت وقت ونزوئلا و از بنيانگذاران اوپك، نفت را به «مدفوع شيطان» تشبيه كرده بود يا شيخ زكي يماني همتاي وي در عربستانسعودي نيز گفته بود «اي كاش به جاي نفت، آب كشف كرده بوديم.»
در اكوادور هم تقريباً همين تعابير دنبال ميشود:
Más Petróleo = Más Pobreza «نفت بيشتر مساوي با فقر بيشتر»، اين شعاري است كه به زبان اسپانيايي روي يكي از لولههاي نفتي كشور اكوادور در منطقه مسطحشدهاي كه قبلاً جنگلهاي آمازون بود نوشته شده است، جايي كه دستكم مانند عربستان مشكل كمآبي ندارد!
اين همان نوع نگاه و زاويه ديدي است كه استفاده از نفت را به كجراهه برده و همچنان ميبرد. در واقع ما از نفت انتظار بدبختي و افتادن در دام شيطان داريم و همين اتفاق هم ميافتد. در حالي كه ميتوانستيم همزمان با اين منبع خدادادي به دنبال تكنولوژيهاي توسعهاي حداقل در حوزه اكتشاف و استخراج و بهرهبرداري برويم. ما حتي در بزنگاههاي تاريخي با اينكه ميدانيم نقش نفت را تغيير بدهيم باز هم درس نميگيريم و اصرار بر امتداد راه خود در مسير كجراهه خود داريم و عجيب است كه اين مسير را با استدلالهاي علمي دنبال ميكنيم.
لابد بزنگاههاي مختلف طي دوران نفتي كشور ما هم براي بسياري تكراري است اما محض يادآوري ميتوانيم به بزنگاه تاريخي تحريم اشاره كنيم كه در اين دوران به جاي اعتماد به شركتهاي داخلي و تجميع تجربيات عملي سراغ شركتهايي رفتيم كه مثلاً در آلمان يك كارخانه ذوب فلز داشت و به او اجازه آزمون و خطاي مكرر داديم تا در ساخت قطعات تجهيزات نفتي تجربه كافي را كسب كند و آن قدر بزرگ شود كه حتي مواد اوليه هم به ما بعد از تحريم ندهد!
بديهي است منظور نگارنده ناديده گرفتن عنصر زمان در بهرهبرداري يا نياز به بازارهاي خارجي و... نيست بلكه نوع تفكري است كه مدعي پشتوانه علمي دارد و در عين حال اصرار بر ادامه روند اقتصاد توزيعي مبتني بر خام فروشي دارد. مديراني كه فرش قرمز را براي شركتهاي خارجي پهن ميكنند و در عين حال متولي همايشهاي مكرر نفتزدايي از اقتصاد هستند.
آيا سهم ما از نفت همايشهاي بيعمل و برنامههاي رسانهاي مختلف حول موضوع رهايي از اقتصاد نفتي است، آيا سهم ما از نفت بيماري هلندي، عدمتوازن در نرخ ارز، بيمهري به بخشهاي مولد در بخشهاي كشاورزي، صنعت، اشتغال و اتلاف هميشگي درآمد است، آيا ما هميشه تا زماني كه نفت داريم بايد در پايان هر دوره رونق نفتي با افت رشد اقتصادي و افزايش شاخصهاي تورم، كسري بودجه، بدهي خارجي و... همراه باشيم و با افزايش درآمدهاي نفتي به ريخت و پاشهاي تورمزا دچار باشيم؟ در اين باره بيشتر توضيح خواهيم داد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۳ دی ۱۳۹۵ - ۲۱:۵۷
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]