واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مبانی قرآنی اقتصاد مقاومتی
اولویت اصلی در استخراج مبانی دینی اقتصاد مقاومتی (اعم از مبانی قرآنی و حدیثی)، نظر به مبانی اقتصاد اسلامی در ابعاد مختلف و استخراج راهکارهای مناسب آن بر اساس مبانی دینی است.
درآمد در بررسی ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی[1]، و مقایسه آن با مبانی اقتصاد اسلامی که ساختار کلی نظام اقتصادی را مبتنی بر مکتب فکری اسلام ارائه میدهد، میتوان دریافت که اقتصاد مقاومتی، همان اقتصاد اسلامی در یک شرایط و رویکرد خاص است؛ شرایطی که نظام و جامعه اسلامی در زمینه اقتصادی مورد تهدید جدی از سوی دشمن قرار گرفته و لازم است در برابر دشمنیها دفاع و مقاومت کند و در رویکردی دیگر، زمینهساز پیشرفت جامعه و تحقق تمدن اسلامی نوین است. لذا اولویت اصلی در استخراج مبانی دینی اقتصاد مقاومتی (اعم از مبانی قرآنی و حدیثی)، نظر به مبانی اقتصاد اسلامی در ابعاد مختلف و استخراج راهکارهای مناسب آن بر اساس مبانی دینی است. در حقیقت رابطه اقتصاد مقاومتی با آموزههای قرآنی و حدیثی اقتصاد اسلامی، رابطه عموم و خصوص مطلق است. اصول و مبانی بخشی از اصول و مبانی اقتصاد مقاومتی مستخرج از قرآن و سنت قطعی معصومان (ع) عبارتند از: 1. اصل باور به رزّاقیت خداوند متعال؛ «نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیاکُم [2]؛ نَّحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَإِیاهُمْ [3]؛ ِان یکُونُوا فُقَرَاء یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ»[4]. از دیدگاه قرآن کریم، عمران و آبادانی زمین، یکی از تکالیف انسان است«هُوَ أَنشَأَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ» [5] و مال و سرمایه که اقتصاد، مبتنی بر آن است، مایه قوام زندگی او قرار داده شده است؛ «وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ قِیامًا»[6] یعنی هم زندگی شخصی و خانوادگی، و هم زندگی اجتماعی و آباد کردن زمین جهت سکونت و رفاه بیشتر، مبتنی بر اقتصاد است. در شرایط تهدید اقتصاد کشور از سوی دشمن و تشدید دشمنیهای وی، باور به رزّاق بودن خداوند و برطرف کردن فقری که در اثر قطع رابطه با دشمن ایجاد شده، «وَإِنْ خِفْتُمْ عَیلَه فَسَوْفَ یغْنِیکُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ إِن شَاء»[7] مهمترین اصل در ساختار اقتصاد مقاومتی مبتنی بر قرآن است. تحقق این اصل، مسیر کشور را به سوی استقلال هر چه بیشتر و پایه ریزی تمدن نوین اسلامی، و نیز باورمندی به سایر مبانی و عمل به راهکارهای استخراج شده از آن مبانی ارزشمند، هموارتر خواهد کرد. 2. اصل اتّکاء به خود و اجتناب از تکیه و اعتماد به اجانب؛ «وَلاَ تَأْکُلُواْ مِمَّا لَمْ یذْکَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیه»[8] مبتنی بر قاعده نفی سبیل «وَلَن یجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»[9]. 3. اصل توزیع عادلانه و گردش آزاد مال و ثروت و خدمات در میان مردم؛ «کَی لَا یکُونَ دُولَه بَینَ الْأَغْنِیاء مِنکُمْ»[10] و ممنوعیت انباشت ثروت؛ « وَالَّذِینَ یکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّه وَلاَ ینفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ»[11] و ویژه خواهی؛«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَینَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» [12] و لزوم رجوع به مردم چه در نهادسازی و چه در تبیین مبانی فکری[13]. 4. اصل لزوم کار و تلاش برای تأمین مایحتاج زندگی؛ عبارت « وَلِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ» و عبارات مشابه آن که در آیات متعدد قرآن کریم آمده است.[14] 5. اصل پرهیز از مصرفزدگی و اسراف و تبذیر و لزوم قناعت در زندگی؛ «کُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَ آتُواْ حَقَّهُ یوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»[15]، «کُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»[16]، «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا»[17]، «وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یسْرِفُوا وَلَمْ یقْتُرُوا وَکَانَ بَینَ ذَلِکَ قَوَامًا»[18]. 6. اصل مبارزه با رباخواری؛ «الَّذِینَ یأْکُلُونَ الرِّبَا لاَ یقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یقُومُ الَّذِی یتَخَبَّطُهُ الشَّیطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَه مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ * یمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَیرْبِی الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ یحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ... یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِی مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ* فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ»[19] 7. اصل پرهیز از تفکر اشرافی و تجملگرایی و روحیه قارونی؛ (که در آیات متعدد قرآن به آن اشاره شده است؛ از جمله: «إِنَّ قَارُونَ کَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَیْهِمْ وَآتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَه أُولِی الْقُوَّه إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ* وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَه وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ* قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی أَوَلَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَکَ مِن قَبْلِهِ مِنَ القُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّه وَأَکْثَرُ جَمْعًا وَلَا یُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ* فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قَالَ الَّذِینَ یُرِیدُونَ الْحَیَاه الدُّنیَا یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِیَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ * وَقَالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا یُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ»[20]. پینوشتها: [1]. به عنوان اقتصادی که در شرایط بحرانی و تهدید کشور از سوی دشمن یا در بلند مدت و در راستای نیل به تمدن اسلامی، لازم است ساختار نظام اقتصادی کشور را ترمیم و به آن مجهز کرد تا هم در برابر دشمنیها نهایت مقاومت را داشته باشد و هم الگویی برای سایر کشورهای اسلامی باشد. [2]. اسراء : 31. [3]. انعام: 151. [4]. نور: 32 و آیات فراوان دیگر... . [5]. هود: 61. [6]. نساء: 5. [7]. توبه: 28. [8] . «مبتنی بر آیه شریفه انعام: 121. که مرحوم محدث نوری در تلگرافی از نجف خطاب به حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی با استناد به این آیه شریفه میفرمایند: استنباط فرمودند که هر غذا که برای اسم و شهرت و امثال آن مهیا شود، داخل است در این نهی، پس حال پارچه که از ابتدای صنعت تا انتها در دستهای اعدای خداوند و خلفایش صلوات الله علیهم که در آنهاست جمعی که دشنام و سخریه به آن ذوات مقدسه گویند و کنند، سیر میکند اثرش چیست و حکمش چه باشد؟ نوع مسلمانها سالهاست اثر اجابت در دعای خود نمیبینند و در مقام پیدا کردن سبب آن بر نیامدند و به رفض عیب آن را در دعا و از آن ناقل به دیگری منتقل شوند و ندانستند که اول شروط اجابت، پاکیزگی مطعوم و ملبوس است.» برگرفته از: [اندیشه تحریم و خودباوری (تحلیل متون و اسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی در تحولات سیاسی ایران)، موسی نجفی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1391، ص 141] [9] . نساء: 141. [10] . حشر: 7. [11]. توبه: 34. [12]. حدید: 25. [13]. برداشتی از یادداشت دکتر عادل پیغامی در سایت Khamenei.ir با عنوان: 10 نکته درباره تحقق اقتصاد مقاومتی. [14]. از جمله: قصص: 73 و اسراء: 12 و 66 و نحل: 14 و... [15]. انعام: 141. [16]. اعراف: 31. [17]. اسراء: 26. [18]. فرقان: 67. [19]. بقره آیات: 275 و 276 و 278 و 279. [20]. قصص: 76-80. نام نویسنده: مهدی اللهخواه نشریه معارف شماره 111 انتهای متن/
95/04/22 :: 06:46
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]