محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1852618548
فقیه، مهندس نیست - پایگاه خبری - تحلیلی قدس آنلاین
واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: متن پیش روی می کوشد با طرح دیدگاه شهید صدر در ساخت نظریه اسلامی (فقه نظریه)، روشن کند این فرایند علمی و تلاش فکری و معرفتی، چه نسبت و تشابهی با مهندسی و کار مهندسان دارد!به گزارش قدس آنلاین به نقل از خبرگزاری مهر، حجت الاسلام علی الهی خراسانی پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه مشهد، در نقد مقاله علی پایا با عنوان «فقیه به منزله ی یک مهندس»، طی یادداشتی در شماره هفدهم فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا با عنوان «فقیه، مهندس نیست!» آورده است: فقه، به مثابه ابزار و صناعت و مهندسی نیست! بلکه از جنس معرفت و شناخت عمیق و تولید گزاره و نظریه است. او در این یادداشت، به تفصیل دیدگاه شهید صدر در ساخت نظریه اسلامی (فقه نظریه) را مطرح می کند تا روشن سازد این فرایند علمی و تلاش فکری و معرفتی، چه نسبت و تشابهی با مهندسی و کار مهندسان دارد! یک. برای فهم درست هر اصطلاح باید زمینه تاریخی شکل گیری آن را دانست. نمی توان صرف گفته و دیدگاه یک اندیشمند، مانند فارابی و بدون توجه به زمینه تاریخی شکل گیری اصطلاح فقه و تفقه، به شناختی از این اصطلاح رسید و آن را از حیطه معرفت و دانش خارج ساخت! فقه در لغت به معنای علم به شیء، فهم شیء، بصیرت و هوشمندی است. راغب اصفهانی، فقه را رسیدن به علم پنهان از راه علم آشکار می داند. بنا بر مجموع تعاریف گفته شده، فقه، شناخت ژرفای چیزی است و فقیه کسی است که به اعماق مطلب می رسد؛ بنابراین فقه، مجرد فهم شیء نیست. دو. در عرف باورمند به شریعت، فقه سه معنا دارد:[۱] معنای اول: بصیرت در امر دین که مجموعه معارف الهی، احکام تشریعی و اخلاق است. شیخ بهایی و فیض کاشانی بدین معنا نیز اشاره کرده اند. برخی روایات مناسب این معناست: «الا اخبرکم بالفقیه حق الفقیه من لم یقنّط الناس من رحمه الله…».[۲] همچنین روایاتی که در آن، شخص اعرابی مقابل فقیه ذکر شده است و به مسلمانان توصیه شده مانند عرب صحرانشین بی خبر از دین و بصیرت در آن نباشند؛ مانند «علیکم بالتفقه فی دین الله و لاتکونوا اعرابا…»[۳]. معنای دوم: معرفت به فروع شریعت نسبت به حلال و حرام، عبادات و معاملات. میان اصحاب ائمه(ع) از زمان امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) فقه بیشتر بدین معنا بوده است؛ چنانکه امام صادق(ع) می فرماید: «من اراد التجاره فلیتفقه فی الدین»[۴]. از امام علی (ع) نیز نقل شده است: «یا معشر التجار الفقه ثم المتجر»[۵]. معنای سوم: معرفت فروع شریعت نسبت به مدارک و ادله آن. این معنا از تفقه و فقیه در عصر دوم صدور نص یعنی از زمان امام باقر(ع) رایج و متبادر بوده است.(عصر اول صدور نص دینی، به زمان پیامبر (ص) تا امام سجاد(ع) اختصاص دارد.) مانند روایت امام حسن عسکری(ع): «فاما من کان من الفقهاء صائناً لنفسه…»[۶]؛ و مانند مقبوله عمر بن حنظله: «و إن کان الفقیهان عرفا حکمه من الکتاب و السنه…»[۷]؛ روایت ابان بن تغلب از امام باقر(ع): «أنه سأله عن مساله فأجاب فیها، قال الرجل: إن الفقهاء لایقولون ذلک»[۸]. اجماع دانشمندی چون کشی بر اینکه هجده نفر از اصحاب ائمه(ع) از فقها هستند، بدین معناست. بهترین نمونه این روایت است: امام صادق(ع) خطاب به ابوحنیفه می پرسند: «أنت فقیه أهل العراق؟ قال: نعم قال: فبم تفتیهم؟ قال: بکتاب الله و سنه نبیه…»[۹] در اینجا فقه به مقوله فتوا دادن گره خورده است؛ یعنی فهم احکام شرعی از ادله آن. باید گفت اجتهاد، تلاش علمی در راستای معنای سوم از فقه و تفقه است. سه. در نتیجه فقه، به مثابه ابزار و صناعت و مهندسی نیست! بلکه از جنس معرفت و شناخت عمیق و تولید گزاره و نظریه است. البته در فقه نیز مانند هر دانشی، مهارت دانشیان در به کارگیری قواعد، اصول و فرمول ها دخیل و مؤثر است؛ اما نمی توان مهارت دانشیان را سبب مهندسی دانستن یک دانش مانند فقه عنوان کرد! چهار. نتیجه فقه و تفقه، کشف «اعتبار قانونی/ حکم شرعی» از منابع شریعت است. این کشف با استفاده از علوم مختلفی امکان پذیر است. ادبیات عرب و علوم بلاغی، علوم قرآنی، علوم حدیث، اصول علم رجال و مفردات رجالی و … تأثیر مستقیم در فقه و فرایند اجتهاد دارند. نمی توان تأثیر این دانش ها و مجموعه معارف در فقه و تفقه را نادیده گرفت و گفت فقه، مهندسی است و از جنس معرفت و کار دانشی نیست! نگاهی به دانش سترگ و قاعده مند و گاه پیچیده و سخت فهم «اصول فقه» که دارای روش های متکثر استقرایی، قیاسی، عقلایی، تاریخی و زبانی است، فاصله مهندسی دانستن فقه را از واقعیت و حقیقت فقه دوچندان می کند. پنج. در دهه های اخیر غیر از کشف اعتبار قانونی، فقه متکفل ساخت «نظریه» نیز شده است. ما می توانیم دو گرایش را در تعریف نظریه فقهی تصور کنیم که یک گرایش بر صرف «اعتبارات و احکام شارع» تمرکز می کند و در چارچوب آن نظریه ای بنا می کند. بر اساس این گرایش، نظریه فقهی، تلاش برای بازسازی احکام و عرضه آن ها به صورت منظومه ای است. این گرایش را بسیاری از عالمان و در صدر آنها شخصیت معروف، مصطفی زرقا ایجاد کرده است. تعریف ایشان از نظریه فقهی، متمرکز بر احکام شرعی است و معتقد است که در زیر پوست فقه، مجموعه هایی از احکام نهفته است که با نظریه های فقهی، واقعیت آنها کشف، سازماندهی و عرضه می گردد. بر اساس دیدگاه ایشان، مجموعه های احکام – که کشف و بازسازی می شوند- نظام های حقوقی را تشکیل می دهند. گرایش دوم بنا بر دیدگاه استاد احمد مبلغی در تعریف نظریه فقهی، این است که برای نظریه پردازی باید میان سه حوزه، مرتب رفت و برگشت داشت تا نظریه شکل گیرد. این سه حوزه عبارت اند از: معتبرات شارع (یعنی احکام شرعی)؛ ملحوظات شارع که در مرحله قبل از احکام، جای گرفتهاند؛ و حوزه سوم، «مسائل نهفته در زندگی بشر» هستند که با دو مقوله یادشده در ارتباطاند. در نتیجه این رفت و برگشت، آنچه که نظریه آن را متحول می کند، احکام است، نه ملحوظات پیش از حکم و نه مفاهیم زندگی. البته پس از آنکه نظریه شکل گرفت، در صورت تبدیل به مدل و الگوی اجرایی و کاربردی بر زندگی نیز تأثیر می گذارد. تحولی که در احکام رخ می دهد، عبارت است از سازماندهی احکام با نگاهی تکمیلی، تعمیقی و رویکردی، در جهت بازتولید یک مجموعه و منظومه. قرار دادن وصف «فقهی» برای نظریه از همینجا نشأت می گیرد که این احکام هستند که عمل سازماندهی درباره آنها انجام می شود، نه ملحوظات پیش از حکم و نه مفاهیم زندگی. شش. در آثار مختلف شهید صدر سه معیار برای اکتشاف و تولید نظریه اسلامی ذکر شده است: معیار نخست: حرکت از موضوع عینی به نص؛ روش، مسیر بحث را برای پژوهشگر اینگونه ترسیم می کند که نقطه آغاز و جهش، موضوع خارجی است و پس از آن باید به قرآن و سنت شریف توجه کرد تا نظریه اسلامی فراگیری را در آن موضوع استخراج کرد. معیار دوم: حرکت از مدلول جزئی به مدلول مشترک؛ راهی که شهید صدر برای استخراج نظریه از دل نصوص اسلامی پیشنهاد می کند، این است که مدلول های جزئی احکام و آیات را پشت سر نهیم و از تراکم و پراکندگی میان این مدلولها رهایی یابیم؛ سپس تمام مجموعه آیات قرآنی یا احکام تشریعی را که در موضوعی واحد مشترک اند، به گونه ای فراگیر مطالعه کنیم و میان آن مدلول ها نظم، نسق و انسجامی پدید آوریم. معیار سوم: حرکت از سلیقه شخصی به واقعیت؛ این معیار ازآنرو مورد توجه است که مکتشف نظریه های اسلام در موضوعات مختلف زندگی، هستی و جامعه، از خود می پرسد: از کجا مطمئن باشم نظری های که من کشف و از منابع اسلامی استخراج کردم، حقیقتاًبیانگر نظر اسلام است و به طور طبیعی از دل این منابع برآمدهاست، نه از اندیشه شخصی و سلیقه من و دریافت های شخصی و تأویلهای خاص من از این نصوص؟ این پرسش، از مهمترین دشواریها و گردنه های نظریه پردازی اسلامی حکایت می کند. رویارویی با این دشواری، میسر نیست جز از طریق برساختن روشی که ضوابط متناسب با طبیعت نصوص اسلامی را فراهم آورد. موضوعیت روش به این معنا، ازآنروست که یک روش، ضوابطی را فراهم سازد که نزدیک ترین نتیجه و نظریه را درباره واقعیت تشریع اسلامی به دست دهد. شهید صدر که معتقد است میان قانون مدنی و مکتب رابط های وجود دارد، نتیجه می گیرد زمانی درصدد اکتشافات مکتبی برمی آییم که از آن یا از برخی ابعادش و از ساختاری که بنیانگذاران آن بنانهاده اند، تصویر روشنی در اختیار نداریم و می توانیم آن مکتب را از راه قانونش کشف کنیم. البته این در صورتی است که از قانونی که بر این مکتب ناشناخته استوار است، آگاهی داشته باشیم. به این ترتیب ازدیدگاه شهید صدر، عملیات اکتشاف نظریه، راهی معکوس را نسبت به فرایند تکوین و شکل گیری واقعی نظریه می پیماید؛ یعنی از روبنا آغاز و به زیربنا منتهی می شود. شهید صدر دراین باره و لزوم رعایت معیار سوم چنین می گوید: …چه بسا صاحب نظران مختلف بنا به اجتهادهای گوناگونشان طرحهای متفاوتی از سیستم اقتصادی اسلام معرفی کنند و از آنجا که این طرحها با رعایت مقررات اجتهاد تنظیم شده، جملگی می توانند طرحهای مکتب اقتصادی تلقی بشوند؛ زیرا اگر طرحی با ملاحظه جهات قانونی اجتهاد طراحی شده باشد –چه با واقع امر منطبق باشد و چه نباشد- از نظر قانونی، صحیح محسوب می شود. خطر تأثیر شخصیت محقق در اجتهاد برای کشف سیستم، در موارد ذیل جلوه گر می شود: الف) توجیه واقعیتها؛ ب) گنجاندن نص در چارچوب محدود؛ ج) تجرید دلایل قانونی از شرایط و مقتضیات آنها؛ د) موضع گیری پیشساخته ذهنی در قبال نص. دیدگاه شهید صدر در ساخت نظریه اسلامی (فقه نظریه) کمی با تفصیل گفته شد تا روشن گردد این فرایند علمی و تلاش فکری و معرفتی، چه نسبت و تشابهی با مهندسی و کار مهندسان دارد! هفت. فقیه، مهندس نیست؛ بلکه دانشمندی است که گاه برای آسان سازی و فهم راحت همه مخاطبان، نتیجه تلاش علمی خود را بر نیازها و پرسش های مخاطب تطبیق می دهد.(استفتائات) پرداختن فقیه به جزئیات مسائل بر اساس کشف او درباره قوانین و ساخت نظریه هاست. این تطبیق یابی و کمک به حل پرسش های جزئی مخاطبان را نباید مهندسی فقه دانست! هیچگاه نسخه دادن پزشک برای بیمار که بر اساس دانش پزشکی روی می دهد را مهندسی نمی گوییم! —————————————————————————————————————————- [۱]– الاجتهاد و التقلید، تقریرات درس خارج آیت الله سید علی سیستانی، ص ۲۰٫ [۲]– وافی، ج۱، ص۱۶۳٫ [۳]– کافی، ج۱، ص۲۴٫ [۴]– وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۸۲٫ [۵]– همان، ص۳۸۱٫ [۶]– احتجاج، ج۲، ص۲۶۳٫ [۷]– وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۸۱٫ [۸]– وافی، ج۱، ص۱۶۴٫ [۹]– وسائل الشیعه، ج۲۷، ص۴۷٫
چهارشنبه ، ۲۷مرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[مشاهده در: www.tnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]
-
گوناگون
پربازدیدترینها