واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ نیوز:
تاملی در تاریخ سینمای دفاع مقدس
سینمای دفاع مقدس با رکود دست و پنجه نرم می کند / چرا «خیانت »جای «ایثار» را گرفته است؟ بیشتر سینماگران ایرانی ترجیح میدهند به جای ساختن «مهاجر» و «دیده بان» و «سفر به چزابه»، فیلمهایی به تِم خیانت، عشقهای نافرجام و اعتیاد بسازند.
گروه فرهنگ و هنر فرهنگ نیوز: سید شهیدان اهل قلم، شهید سید مرتضی آوینی سالها پیش گفت:
«همه جنگها بد است، مگر جهاد فى سبيل اللّه و لذا چون دفاع مقدس ما مسلخ و مقتل عُشّاق و عرصه حضور دليران حق پرستى چون همت و خرازى و ديگران كه از مقام خليفة الهى بشر دفاع مىكردند، بوده است، سینمای دفاع مقدس ما با سینمای جنگ تفاوتهای آشکار و بارزی دارد و اگر اینچنین نبود وظيفه سينماگران نيز آن بود كه به جای «مهاجر» و «دیده بان» و «سفر به چزابه»، «غلاف تمام فلزى» بسازند و نظام نيهيليستى ارتشهاى دنيا را به استهزا بگيرند.»
این جمله معروف از شهید آوینی، یکی از عبارات نابی است که به نظر میرسد سالهاست در سینمای ایران به دست فراموشی سپرده شده است! سینمایی که در طی چند سال گذشته نسبت به یکی از مهمترین مقاطع تاریخی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیمیل و رغبت شده است. هشت سال سخت و طاقت فرسا که ما آن را با «هشت سال دفاع مقدس» به خاطر سپردهایم و این روزها به نظر میرسد دغدغه چندانی برای تولید آثاری در راستای حفظ آن برای نسلهای جدید وجود ندارد و بیشتر سینماگران ایرانی ترجیح میدهند به جای ساختن «مهاجر» و «دیده بان» و «سفر به چزابه»، فیلمهایی به تِم خیانت، عشقهای نافرجام و اعتیاد بسازند.
دهه شصت، سالهای درخشان سینمای دفاع مقدس
اما سینمای دفاع مقدس، از ابتدا تا این همه مهجور و بدون پشتوانه نبود. سینمایی که در همان سالهای ابتدایی آغاز جنگ تحمیلی، تبدیل به دغدغه اصلی بسیاری از فیلمسازان جوان آن روزهای سینمای ایران شد و اتفاقا بخشی از مهمترین و پرمخاطبترین آثار دفاع مقدس، در همان سالها تولید شد. جالب است که بدانید، دو فیلم «عقابها» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان که محصول سال 1363 است و «کانی مانگا» به کارگردانی سیفالله داد که محصول سال ۱۳۶۶ است، طبق جدیدترین آمار منتشر شده، به ترتیب به عنوان اولین و دومین فیلم پرمخاطب تاریخ سینمای بعد از انقلاب اسلامی معرفی شدهاند. علاوه بر این، در آن سالها آثار متعددی همچون «پرواز در شب»، «افق»، «دیدهبان»، «مهاجر» و «بلمی به سوی ساحل» توسط چهرههای چون ابراهیم حاتمیکیا و رسول ملاقلیپور تولید شد که به سرعت در بین مردم به محبوبیت رسیدند.
دهه هفتاد، دوران بلوغ سینمای دفاع مقدس
در امتداد موفقیتهای سینمای دفاع مقدس در دهه شصت، این بخش از سینمای ایران در دهه هفتاد، به بلوغ رسید. دهه هفتاد، سالهایی که بهترین فیلمهای تولید شده در حوزه سینمای دفاع مقدس در آن اکران شد که فیلمهای ارزشمند و موفقی چون «هور در آتش» «عملیات کرکوک»، «از کرخه تا راین»، «سجاده آتش»، «حمله به اچ۳»، «سفر به چزابه» «بوی پیراهن یوسف»، «لیلی با من است»، «دکل»، «آژانس شیشهای» و «هیوا» تنها بخش از تولیدات سینمای دفاع مقدس در آن سالها بود.
شاخصه اغلب آثار تولید شده در این دهه، تمرکز تولیدات این عرصه بر دنیای شخصی رزمندگان و مسائل خانوادگی آنها بود و البته این نگاه در آن دهه مورد توجه اهالی سینما و مخاطبان قرار گرفت تا آنجا که «آژانس شیشهای» ابراهیم حاتمیکیا که در شانزدهمین جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده بود، توانست همزمان جایزه بهترین فیلم و بهترین اثر از نگاه تماشاگران به دست آورد و بعد از آن در زمان اکران نیز با استقبال خیره کنندهای روبرو شد.
دهه هشتاد، آغاز رکود در سینمای دفاع مقدس
دهه 80، آغاز افول سینمای دفاع مقدس بود. اتفاقی که تا سالها بعد ادامه پیدا کرد و دیگر هیچگاه به روزهای سابق بازنگشت. میتوان گفت که در این دهه تنها چند فیلم موثر و پرمخاطب در حوزه دفاع مقدس تولید شد که «اخراجیها 1 و 2» مسعود دهنمکی دو مورد از آنها محسوب میشد. این در شرایطی بود که احساس میشد دیگر فیلمهای دفاع مقدس توان جذب مخاطب را ندارد و تماشاچی از این نوع سینما روی برگرداننده است اما «اخراجیها» ده نمکی این معادلات را به هم ریخت.
هر چند که در کنار این دو اثر دهنمکی، آثار درخشانی چون «دوئل» ساخته احمدرضا درویش و «روز سوم» ساخته محمدحسین لطیفی تولید شد و نظر بسیاری از منتقدین و مخاطبان را به خود جلب کرد، اما مسیر اشتباهی که از سالهای ابتدایی این دهه در سینمای دفاع مقدس جای پیدا کرد، تولید آثاری بود که در اصطلاح با نام «ضدجنگ» شناخته میشوند. تولید فیلمهایی چون «طبل بزرگ زیر پای چپ» و «پاداش سکوت» نمونههایی از این دست هستند که حاصل خمودگی و افول سینمای دفاع مقدس در این دهه محسوب میشوند.
دهه نود و ادامه بیتوجهیها به سینمای مهجور دفاع مقدس
اوج افول سینمای دفاع مقدس را میتوان در دهه 90 دید. دههای که تقریبا کمترین موضوعی که سینماگران ایرانی به عنوان یک دغدغه به آن میپردازند، ساخت آثاری در ارتباط با جنگ هشت ساله ایران و عراق است. این در حالی است که تعداد تولیدات سینمای ایران از دهه 60 که دوران طلایی سینمای دفاع مقدس بود تا به امروز چندین برابر شده است. ولی این سیر در ارتباط با تولیدات دفاع مقدسی سینما در جهت عکس حرکت کرده است و تعداد تولیدات این سینما روز به روز کاهش مییابد و به جای آن سوژههای به ظاهر اجتماعی همچون خیانت، اعتیاد و خودکشی تبدیل به دغدغه اول سینماگران ایرانی شده است.
شاهد مثال این حرف را میتوان با مقایسه آثار حاضر در دو دوره اخیر جشنواره فیلم فجر که در واقع ویترین سینمای ایران محسوب میشود، یافت. در سیوسومین دوره این جشنواره که در سال 93 برگزار شد، چهار فیلم «تا آمدن احمد»، «تگرگ و آفتاب»، «حکایت عاشقی» و «بدون مرز» از سینمای دفاع مقدس حضور داشتند ولی در سیوچهارمین دوره آن که در بهمن ماه امسال برگزار شد تنها دو فیلم «ایستاده در غبار» و «دلبری» به نمایندگی از سینمای دفاع مقدس حضور داشتند که این میزان بیتوجهی به این حوزه در طول سالهای گذشته بیسابقه بوده است.
مدیرانی که به سینمای دفاع مقدس نگاه رفع تکلیفی دارند!
شاید مهمترین دلیل این اتفاق را بتوان در نگاه نادرست مدیران و برنامهریزان سینمای دفاع مقدس جستجو کرد. مدیرانی که به این سینما، نگاه رفع تکلیفی دارند. نگاهی که همین تعداد محدود سینماگران دغدغهمند در این عرصه را برای تولید آثار جدید دلسرد میکند. حبیبالله کاسهساز تهیهکننده دو فیلم پرفروش «اخراجیها 1و2» چندی پیش در رابطه با همین موضوع گفت: «آنچه این روزها به نظر میرسد مظلومیت سینمای دفاع مقدس نگاه رفع تکلیفی مسئولان است. تلاش سینماگران هم در عرصه تولید تا وقتی نگاه مدیران و مسئولان درست نشود، بیثمر است.»
همچنین قاسم زارع بازیگر شناخته سینما که در بیشتر آثار شاخص سینمای دفاع مقدس حضور داشته است، در رابطه با دلایل تضعیف سینمای دفاع مقدس میگوید:
«بسیاری از این ضعفها و کمبودها ناشی از سیاستگذاریها و نگاه مسئولانی است که در جایگاه مدیریتی قرار دارند. متاسفانه در این سالها مسئولان با شعار دادن و حرفهای بیعمل فقط در پی گذراندن زمان تصدی گری پست مدیریت خود هستند.»
البته در کنار بیتوجهی مسئولین، به نظر میرسد تغییر برخی ارزشها و به حاشیه رانده شدن مفاهیمی چون دفاع از وطن و مبارزه برای عقاید و باورها در میان غالب طیف گستردهای از سینماگران، باعث کاهش تولیدات این عرصه شده است. چرا که نه تنها سینمای دفاع مقدس بلکه به طور کلی سینمای انقلابی و ارزشی در طی این سالها نادیده گرفته شده است و بسیاری از موضوعات استراتژیک و مهم روز که باید بیش از پیش نسبت به آن توجه شود، در سایه بیتوجهی اهالی سینما و همچنین مسئولین، از اولویتهای سینمای ایران خارج شده است.
اما بهتر است یک بار دیگر این نکته مهم را به مدیران فرهنگی و اهالی سینما که این روزها از کاهش شدید مخاطبان سینما ناراضی هستند، گوشزد کرد که آثار سینمای دفاع مقدس اگر مورد حمایت قرار گیرند، بدون شک هم میتوانند انتقال دهنده ارزشهای مهم و اساسی مورد تاکید در نظام باشند و هم میتوانند باعث آشتی دوباره مردم با سینماها شوند. اگر به این موضوع ایمان ندارید، نگاهی به لیست پرمخاطبترین آثار سینمای بعد از انقلاب بندازید تا در میان 10 فیلم برتر آن، نام فیلمهایی چون «عقابها»، «کانی مانگا»، «اخراجیها۲» و «گذرگاه» ببینید که همه از تولیدات سینمای دفاع مقدس هستند.
94/12/24 - 15:37 - 2016-3-14 14:37:38
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 107]