واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
عربستان روی چند گسل وبلاگ > تاجیک، نصرت اله - بحث سیاستهای جدید عربستان و هیات حاکمه جدید این کشور با اتفاقاتی که اخیرا پیش آمده، دو بحث متفاوت است. امروز عربستان روی چند گسل شامل گسل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در حال حرکت است و بنابراین این کشور با مشکلات متفاوتی روبهرو است. ولی مواجه شدن عربستان با موقعیت کنونی نتیجه سکته دیپلماسی در منطقه است. در واقع کاربرد روشهای غیرسیاسی در منطقه افزایش یافته و روشهای مبتنی بر زور برای غلبه بر یکدیگر در منطقه حساسی مانندخلیج فارس و خاورمیانه بهشدت میتواندتنش آفرین و خطرناک باشد. برای باز کردن بحث باید به ماهیت تغییر و تحولاتی که در عربستان سعودی رخ داده توجه داشت.
این ماهیت تغییر و تحولات ممکن است در هر کشور دیگری نیز رخ دهد اما این مساله که این تغییر و تحولات را به سمت تقابل پیش میبرند یکی از اشتباهاتی است که از سوی سعودیها دنبال میشود. عربستان اختلافاتش با ایران که راجع به هر چیزی از جمله مسائل سوریه، عراق و در کل خاورمیانه است را به تضاد و تقابل تبدیل میکند که این مساله بسیار خطرآفرین است. در حال حاضر ایران باید هر چه سریعتر به سمت کنترل این تنش گام بردارد و سیاست تنش صفر با کشورهای منطقه را در دستورکار قرار دهد. در این صورت هر کشوری در آرامش میتواند مسائل و مشکلاتش را حل و فصل کند. رشد تضادهای درونی کشورها حتما به نفع کشورهای دیگر منطقه نخواهد بود زیرا کشورهای یک منطقه ارتباطات تنگاتنگی با یکدیگر دارند و ممکن است رشد تضادها باعث تشدید اوضاع شود. کما اینکه عربستان اکنون برای از سر گذراندن توفان بهار عربی ناچار به اتخاذ سیاستهایی شده که میتواند در تشدید اوضاع منطقه نقشآفرین باشد. بنابراین در جمعبندی کلی بازهم تاکید میکنم که در دو محور باید تحولات اخیر میان ایران و عربستان را بررسی کرد؛ ۱- ماهیت تغییر و تحولاتی که در کشورها رخ میدهد ۲- پیوند زدن این تحولات با تشدید تضادهای منطقهای و افزایش مشکلات. یعنی این دو محور را باید به صورت جداگانه از هم مورد ارزیابی قرار داد.
بحث دیگری که در خصوص روابط ایران و عربستان باید مورد توجه قرار گیرد تاثیر روابط دو کشور بر تحولات منطقهای و در کل تحولات دیگر کشورهای منطقه است.
در منطقه خاورمیانه برخی کشورها چون عربستان و ایران تاثیرگذاری سیاست خارجیشان قوی است و میتوانند با ارائه یک فرمول صحیح که هم خطوط قرمز یکدیگر را رعایت کنند و هم منافع همدیگر را مدنظر داشته باشند، منطقه را به سمت یک شرایط بهتر و مطلوبتر سوق دهند. در این خصوص ممکن است عربستان در مورد بعضی کشورها نیز موفق عمل کند. همچنین این سیاستها در راستای جلوگیری از تشدید تضادها و تخریب اوضاع نیز موثر خواهد بود.
به بیان دیگر در خاورمیانه و خلیج فارس دو، سهکشور بیشتر نیستند که ظرفیت تاثیرگذاری بر مسائل منطقه و بعضا مسائل جهانی را از طریق سیاست خارجیشان دارند. اما به دلیل برخورد اصطکاکی کشورها و همگن نبودن سیاستها و روشها نمیتوانند نقش فعال و تاثیرگذاری بازی کنند و بیشتر مواقع انفعالی عمل میکنند. متاسفانه به دلیل تعاملات ناصحیح کشورها با یکدیگر در منطقه و مشکوک بودن به سیاستها، اهداف و روشهای همدیگر، بیشتر تحرکات منطقهای تخریبیاند. اگر بین این کشورها بتوان تفاهم راهبردی برای نیل به نقطه تنش صفر ایجاد کرد هر یک میتوانند با اتخاذ راهبردتنش زدایی به خطوط قرمز و منافع طرفهایذی نفع احترام گذاشته و به کسب منافع ملی و رفاه و امنیت در کشورهای خود بپردازند. بنابراین آنچه که اکنون در منطقه شاهد هستیم این است که متاسفانه اعتماد کشورها نسبت به یکدیگر و نقش سیاست خارجی از بین رفته و دیپلماسی کم اثر شده است. یعنی در قالب یک سلسله تحولات، اقدامات، مذاکرات و کاربرد دیپلماسی عمومی و سنتی میتوان در شکلگیری بسیاری از پدیدهها نقش داشت. به نظر من پیگیری یک دیپلماسی فعالتر از سوی ایران میتوانست این شرایط را که منجر به شهادت شیخ نمر شد از بین ببرد اما به دلیل کم اثر شدن دیپلماسی در منطقه و کشورها شاهد وقوع چنین رویدادهایی هستیم. بنابراین نبود مصالحه سیاسی منجر به آن میشود که سیاستمداران و کسانی که دستاندرکاران سیاست خارجی هستند به صورت مستقیم برخورد کنند و بهدنبال فرمول منحنی برای دور زدن مسائل نباشند. متاسفانه به عقیده من دیپلماسی در روابط اخیر کشورهای منطقه کمترین نقش را داشته است در حالی که ما باید به سمتوسویی برویم که دیپلماسی بیشترین نقش را داشته باشد و کاربرد زور، خشونت، تقابل و چالشگری خیلی کاهش یابد.
اکنون که سیاست خارجی ریاض و تهران به سمت تنش پیش رفته عواقب و پیامدهای آن نیز قابل بررسی است. چندی دیگر موسم حج فرا میرسد و اگر خللی در این فرآیند پیش آید با واکنشهای جدی از سوی ایرانیان خواهان رفتن به مراسم حج مواجه خواهیم بود. البته وقتی یک سیاستی طراحی میشود باید بهعواقب آن توجه داشت؛ متاسفانه به دلیل آنکه اکنون روند امور به نوعی از دست سیاستمداران خارج شده و دیپلماسی کماثر شده است، به شرایطی رسیدهایم که دو کشور مهم و اثرگذار منطقه قطع رابطه کردهاند. طبیعی است که این قطع روابط، مشکلات متعددی برای ایران و عربستان بهعنوان دو کشور موثر همسایه و مسلمان ایجاد خواهد کرد. البته حتی اگر دو کشور به یکدیگر نیاز هم نداشته باشندباز هم قطع ارتباط توجیهپذیر نیست. زیرا در دنیای کنونی قطع ارتباط یک سلسله مسائل و مشکلاتی را در پی خواهد داشت که عموما روی ضعیفترین حلقه یعنی شهروندان و مردم کشورها تاثیراتش آشکار خواهد شد. عربستان جمعیت وسیعی از شیعیان را دارد که میخواهند با ایران رفت و آمد داشته باشند. از سوی دیگر در ایران نیز بسیاری علاقهمند به رفتن به مراسم حج عمره و تمتع هستند که در صورت قطع ارتباط دو کشور برای این مردمان مشکلاتی ایجاد خواهد شد. همچنین در حالت قطع ارتباط علاوه بر مواردی که ذکر شد، مشکلات دیگری نیز پدید خواهد آمد. در این میان کسانی میتوانند از این مشکلات جلوگیری کنند که به اصل مفید بودن دیپلماسی، کاربرد سیاست خارجی و تعامل در سیاست خارجی معتقد باشند و عنصر زور را از معادلات حذف کنند. ما نباید اجازه میدادیم که عنصر زور و خشونت به هر نوعی در روابط تهران و ریاض ظهور و بروز پیدا کند. البته باید توجه داشت که ماهیت تحولات در منطقه ماهیت بسیار سریعی است و این سرعت تغییر و تحولات ایجاب میکند که تاحدودیآینده نگری بیشتری از سوی دستاندرکاران سیاست خارجی و کسانی که بر مسائل منطقهای وقوف دارند، دنبال شود. از سوی دیگر باید تلاش شود که از بروز خشونت، تشدید و جریحهدار کردن احساسات عمومی جلوگیری شود. در واقع در عرصه سیاست خارجی باید احساسات کمتر غالب باشد و بیشتر عقل و تعقلگرایی حاکم شود.
در خصوص چشمانداز آینده روابط من بعید میدانم که تحولات به سمت تداوم قطع روابط حرکت کند اما به احتمال قوی شرایط سختی برای سیاست خارجی ایران قابل پیشبینی است. عربستان چه از جهت کمپ عربی و چه از جهت استفاده از امکانات مالی سعی در جهت بسیج تعدادی از کشورها علیه سیاست خارجی ایران خواهد داشت ولی به عقیده من ما باید سعی کنیم که بیش از این تحولات منطقه به سمت قهر،چالش گری، خشونت و تضاد کشورها با یکدیگر سیر نکند. ایران باید با کنترل تنش و بحران تحولات را به سمتی سوق دهد که بیش از این اوضاع منطقه خشونت بار نشود. منبع: هفته نامه مثلث مورخ 21/10/1394
پنجشنبه 6 اسفند 1394 - 09:44:10
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]