واضح آرشیو وب فارسی:فارس: سیدباقری در گفتوگو با فارس:
«حق رأی» از بهترین سازوکارهای نظام مردمسالاری دینی است
عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: یکی از کارآمدترین نظامها، نظام مردم سالاری دینی است هر چند امکان دارد مردم در مواردی به خطا بروند اما عقل جمعی حاکم میشود.
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، دموکراسی به مفهوم جدید آن، به معنای حاکمیت مردم است. پیشینه این اصطلاح به آتن در قرن پنجم قبل از میلاد باز میگردد که در آن دموکراسی به معنی «حکومت مردم بر مردم و برای مردم» آمده است. دموکراسی از دو لفظ یونانی «Demos» به معنای عامه مردم و «krafos» به معنای قدرت، حکومت، اداره امور و حاکمیت، گرفته شده است. و اما درباره مردم سالاری دینی برخی، مردم سالاری دینی را ترکیبی از دو واژه مردم سالاری و دینی دانستهاند؛ در حالی که بسیاری از نظریه پردازان اسلامی آن را واژه مرکب نمیدانند. آنان قائلاند که مردم سالاری دینی به معنای ترکیب دین و مردم سالاری نیست، بلکه یک حقیقت واحد در جوهره نظام اسلامی است؛ یعنی اگر بنا باشد نظامی بر مبنای دین شکل گیرد، بدون پذیرش مردم ممکن نیست. ضمن آنکه تحقیق مردم سالاری واقعی هم بدون دین امکان پذیر نیست. به منظور بررسی مفهوم مردم سالاری و نقاط افتراق آن با لیبرال دموکراسی با حجتالاسلام سیدکاظم سیدباقری عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفتوگو نشستیم که در ادامه میخوانید: *به عنوان سؤال نخست درباره مفاهیم جمهوریت و اسلامیت توضیحی بفرمایید و اینکه این مبانی اندیشهای در قانون اساسی چه مصادیقی پیدا کرده است؟ -مردم سالاری دینی در واقع متشکل از دو عنصر کلیدی و اساسی؛ یکی «جمهوریت» به معنای یک قالب و شکلی که اعمال قدرت در آن انجام میشود و دوم اسلامیت که تعیین کننده راهبردها و محتوای حرکتی نظام جمهوری اسلامی است. ما زمانی جمهوریت و اسلامیت را در کنار یکدیگر قرار میدهیم به مفهوم و نظامی سیاسی میرسیم که همانا مردم سالاری دینی است تفاوت اساسی که این مردم سالاری با دیگر مردم سالاریها دارد این است که در مردم سالاری دینی در واقع آن راهبرد نویس و عنصر کلیدی که وجود دارد، راهبرد حرکت نظام را شکل میدهد و آن هم ارزشهای الهی است، در قالب این ارزشها، حقوق انسان، آزادیهای مشروع، عدالت و مسائل گوناگون دیگر مرتبط با حقوق شهروندی تأمین میشود. از سوی دیگر این را میدانیم که نظام مردم سالاری دینی در واقع یک واکنش و تکاپوی اندیشوران برای رسیدن به یک نظام پاسخگو و کارآمد در عرصه سیاسی و اجتماعی در مقابل نظامهای لیبرالیستی و سوسیالیستی که در جهان امروز مطرح است، قرار دارد. *همینجا این نکته را بفرمایید که نقطه افتراق جمهوری اسلامی با لیبرال دموکراسی چیست؟ -نکته مهم و اساسی این است که مشخص کنیم، در قالب جمهوری اسلامی بنا است چه اتفاقی بیافتد، در عین حال که حقوق شهروندی و آزادیها و عدالت برای افراد جامعه تأمین میشود در عین حال ما بتوانیم ارزش های اسلامی و الهی را هم حفظ کنیم، یعنی اگر بنا باشد که یک قالبی باشد آن قالب صرف دموکراسی یا صرف جمهوریت است، اینجا همان اتفاقی میافتد که در دنیا رخ داده است، ارزشهای الهی و انسانی هم به معنای دقیق زیرپا گذاشته میشود. اما در قالب نظام جمهوریت و نظام مردم سالاری هم ارزشهای دینی نقش بازی میکنند و هم آن قالب جمهوریت معنی دارد ، اگر این دو در کنار هم باشند ما در جاهای متفاوتی از نظام مردم سالاری دموکراسی و نظامهای دموکراتیک فاصله میگیرم. در نظامهای دموکراتیک آن چیزی که مهم است رفاه مادی و آزادی است یکی از این آزادیها میتواند آزادی از ارزشهای دینی و الهی باشد در نظام مردم سالاری غیر اسلامی مبتنی بر نظامهای دموکراتیک خدا انکار میشود و مردم و خواستههای مردم در صدر قرار میگیرد اما در نظام مردم سالاری دینی محور و اساس بر گرد ارزشهای الهی میچرخد، خدا محوری اینجا معنی دارد، ارزشهای الهی در اولویت قرار دارد و البته هیچ گاه حقوق شهروندی و حقوق انسانها پایمال نمیشود. در نظامهای دموکراتیک آن چیزی که مهم است رفاه مادی و آزادی است یکی از این آزادیها میتواند آزادی از ارزشهای دینی و الهی باشد!
*خود بحث ولایت فقیه چه نقشی میتواند در جلوگیری از استبداد در جامعه داشته باشد؟ توانمندیهایی در نظام ولایت فقیه و نظریه آن وجود دارد، یک توانمندی والایش این است که کارگزاران و ولی فقیه را از استبداد دور میکند و جلوی حرکتهای خودسرانه را میگیرد. دو ویژگی کلیدی به تعبیر حضرت امام ولی فقیه باید داشته باشد؛ فقاهت و عدالت، هم فقاهت میتواند جلوی استبداد را بگیرد و هم عدالت. در کنار این دو عنصر یک سازوکارهای بیرونی هم در نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی پیش بینی شده است که اینها نظارتهای بیرونی هستند، نظیر امر به معروف و نهی از منکر، نهادهای شورایی و مشورتی، نظارتهای گوناگون و متفاوتی که در رهبر ، قانون اساسی و مجلس خبرگان پیش بینی شده است و سازوکارهای درونی نظیر تقوا، عدالت، فقاهت کمک میکنند تا نظام ولایت فقیه به سمت استبداد حرکت نکنند. بنابراین نظام ولایت فقیه حقوق مردم را همواره در نظر میگیرد، درحالیکه نظام دیکتاتوری و استبدادی نظامی است که حرف خودش را میزند و مردم را کارهای نمیداند، مشورت گری و مشورت کنندگی وجود ندارد، رأی گیری و انتخابات و دیدگاه مردم وجود ندارد پس اگر این فرآیند اتفاق بیافتد ما به سمت نظام استبدادی حرکت میکنیم اما در تئوری ولایت فقیه و در این نظامی که برخواسته از نظریه ولایت فقیه است همه این سازوکارها چیده شده برای اینکه از استبداد جلوگیری شود. *در بحث از حق رأی و انتخابات در همین جامعه خودمان هم نظرات متناقضی مطرح میشود برخی معتقدند شاید عدهای از مردم صلاحیت رأی دادن نداشته باشند اما براساس نظریات امام خمینی و دیگر صاحب نظرانمان دیگران معتقدند که باید همه تودهها رأی بدهند، نظر شما در این رابطه چیست؟ -یکی از اشکالات و کاستیهایی که همواره به نظام دموکراسی مطرح بوده این بحث را افلاطون و ارسطو هم در یونان باستان هم مطرح کردند، که نظام مردم سالار ، نظامی توده گرا است چرا که توده و افراد عمومی جامعه در آن نقش بازی میکنند و کارگزاران را انتخاب میکنند لذا این توده تخصص لازم و آگاهی کافی را در این حوزه ندارند اما در دنیای امروز گفته میشود که نظام دموکراسی یا مردم سالار انتخاب از میان بد و بدتر به تعبیری است. به تعبیر بهتر یکی از کارآمدترین نظامها نظام مردم سالار است این شاید تعبیر بهتری باشد که بگوییم ما اگر بخواهیم به یک نظام کارآمد دسترسی پیدا کنیم برای اینکه حقوق شهروندی تأمین و جامعه به سمت استبداد نرود یکی از بهترین راهها و حکومتها،حکومت مردم سالاری است هر چند امکان دارد که مردم در مواردی خطا هم بکنند این احتمال وجود دارد اما از آنجا که عقل جمعی حاکم میشود و تصمیمات و رفتارها را نظارت میکند و در نظام اسلامی فرض بر این است که آگاهیها آگاهی معقول و سنجیده به دور از فریب و دروغ و کلک است، طبیعتاٌ باید انتخابها برخواسته از نوعی آگاهی باشد. اگر نتیجه انتخابات و انتخابها آگاهانه و نتیجه آن حاصل عقل جمعی باشد و اگر دموکراسی بهترین و کارآمدترین نظام برای جلوگیری از گرایش حکومتها به سمت استبداد است بنابراین به نظر میرسد که یکی از بهترین سازوکارها حق رأی و حق انتخاب است.
94/12/02 - 12:17
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 133]