تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1819608729
نقدی به روایت «فخرایی» از نهضت جنگل/ مستندسازی ضعیف بود
واضح آرشیو وب فارسی:ماسال نیوز: یک پژوهشگرگیلانی معتقد است که روایت «ابراهیم فخرایی» از نهضت جنگل هرچند محل استناد فیلم ها و سریال هایی درباره این برهه زمانی شده اما از نظر تاریخی خیلی ها را به اشتباه انداخته است.به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ماسال به نقل از مهر، «جمشید شمسی پور خشتاونی» پژوهشگر ۵۷ ساله گیلانی است که بیشتر با شعرهای تالشی اش شناخته شده است. وی که به گفته خودش از سال های دهه ۶۰ مشغول جمع آوری اطلاعات محلی درباره نهضت جنگل است، معتقد است که روایت تاریخی «ابراهیم فخرایی» از نهضت جنگل که در کتاب «سردار جنگل» آمده، روایت تاریخی ناقصی از نقش گروه های مختلف در قیام میرزا است که متاسفانه منبع تاریخی ساخت چند سریال مهم نیز قرار گرفته که از نظر مستندات تاریخی بسیاری از مردم و پژوهشگران را به اشتباه انداخته است. در این خصوص در یکی از روزهای زمستانی سال به سراغ او رفتیم تا شنونده صحبت هایش باشیم. وی به جد معتقد است باید در حوزه تحقیقات نهضت جنگل آسیب شناسی صورت گیرد و از نگاهی نو، این جنبش مردمی تحلیل شود. در دو مقطع تاریخی تالشان همگام با گیلک ها دست یاری به سوی میرزا دراز می کنند. به خصوص در مقطع دوم، زمانی که حاج احمد کسما تسلیم نیروهای دولتی شد، حسن خان آلیانی به کمک نهضت آمد. چرا میرزا منطقه آلیان را برای استقرار جنگلیان انتخاب کرد؟ قبل از پاسخ به این سوال، باید فضای فکری خود را به ۱۰۰ سال پیش ببریم و به آلیانی بیندیشیم که ۱۰۰سال پیش بکر و غیر قابل نفوذ بود. «آلیان» منطقه ای است تالش نشین که شامل مجموعه روستاهایی نظیر تطف رود، کیش دره، میان رز، موسی کوه، توسه کله و… می شود. این منطقه با داشتن ییلاقات، کوه ها، غارهای طبیعی و جنگل های بکری که ۱۰۰ سال پیش داشت، از نظر سوق الجیشی بهترین مکان برای استقرار و استحکامات نهضت جنگل به حساب می آمد. همین موقعیت ممتاز موجب شد، بار ها جنگلیان از خطر در امان باشند. انتخاب همین موقعیت سوق الجیشی مورد پذیرش میرزا قرار گرفت. پژوهشگران نهضت هم بار ها اهمیت این منطقه را یادآور شده اند. بعد از راهپیمایی بزرگ جنگلیان از کسما به تنکابن و برگشت به غرب گیلان، تالش ها نقش موثری در پیشبرد اهداف نهضت داشتند. این تاثیر، نتیجه حمایت های مادی و معنوی «حسن خان آلیانی» به عنوان خان منطقه بود. او تمام توان تالشان منطقه، از آلیان گرفته تا ماسوله را به خدمت گرفت. آیا تالش ها تنها در دور دوم نهضت حضور پررنگ داشتند؟ هسته اصلی هیات «اتحاد اسلام» که بعدا منجر به تشکیل نهضت جنگل شد، توسط فردی به نام «غلامعلی بابا ماسوله» پایه گذاری شد. آن زمان میرزا و دیگر مشروطه خواهان هنوز در تهران بودند. در دور اول نهضت که تشکیلات جنگل در کسما و گوراب زرمیخ مستقر شد، «حاج احمد کسمایی» حمایت های مادی و معنوی از نهضت داشت و در دور دوم که نهضت در قعر جنگل های فومنات استقرار یافت، مورد حمایت «حسن خان آلیانی» قرار گرفت و این مساله ای است که همه مورخان بر آن اتفاق نظر دارند. با این حساب بابا ماسوله هم یکی از سران نهضت بوده اینطور نیست؟ بعد از فروپاشی شوروی اسناد جدیدی از نهضت توسط وزارت های خارجه دو کشور ایران و شوروی مبادله شد که در میان این اسناد بخشی از خاطرات «احسان الله خان دوستدار»، یکی از سران نهضت هم به واسطه خانواده اش منتشر شد. در یکی از دست خط های احسان الله خان، به صراحت اعلام شده «غلامعلی باباماسوله» یکی از اعضای هیات پنج نفره در کمیته «دور دوم» بوده است. خوشبختانه پژوهشگر ارجمند، «فریدون نوزاد» هم در یکی از کتاب هایش به این سند اشاره کرده و این سند نشان می دهد غلامعلی باباماسوله در طول نهضت هم همپای میرزا بوده نه اینکه تنها پایه گذار هیات اتحاد اسلام باشد. هنوز واقعه «ملاسرا» که آغار سقوط جنبش جنگل بود، نقطه کور نهضت توسط مورخان معرفی می شود. زیرا اسناد آن واقعه تاریخی هنوز موشکافی نشده و مورخان ما هنوز نمی دانند اعضای کمیته پنج نفره در روزهای آخر چه کسانی بودند. ولی در تاریخ نهضت جنگل کمتر از این فرد نام برده شده است. چرا؟ خب میرزاکوچک خان شخصیت کاریزماتیکی داشت و به خاطر ویژگی های شخصیتی و پیشینه مبارزاتی در مشروطه، نزد مردم محبوب بود، به همین دلیل بیشتر مورخان هم در مورد وی بیشتر نوشته اند. «ابراهیم فخرایی» و «محمد علی گیلک» به صراحت در مورد زمان، علت و عامل کشته شدن باباماسوله چیزی ننوشته اند، ولی رگه هایی از کارنامه سیاسی غلامعلی باباماسوله در کتابشان یافت می شود. یکی از محورهای گفتگوی ما سریالی است که در دهه ۶۰ درباره نهضت جنگل ساخته شد، این سریال تا چه حد توانست روایتگر تاریخ جنبش جنگل باشد؟ اول از همه باید بین منطقه «آلیان» که شامل مجموعه روستاهایی است که نقش موثری در جنبش جنگل داشتند، با روستای «می ان رز» که سریال «میرزا کوچک خان» «امیر قویدل» در آن ساخته شد؛ تفکیک قائل شویم. این سریال در روستای کوهستانی «میان رز» ساخته شد و فخرایی در زمان ساخت آن هنوز زنده بود و مستقیم و غیر مستقیم به کارگردان مشاوره می داد. اما متاسفانه این سریال به لحاظ استنادهای تاریخی بسیار ضعیف است و دلیل آن هم کتابی است که مورد استناد نویسنده و کارگردان قرار گرفته است. سال ها تصور می شد کتاب «سردار جنگل» فخرایی بهترین مرجع در شناخت نهضت جنگل است. خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی و با انتشار اسناد جدید، در نتیجه مبادلات بین وزارت خارجه کشورهای درگیر در نهضت خصوصا روسیه، نقدهای تازه ای هم به این کتاب وارد شد. مثلا انتشار خاطرات «یان کولارژ»، تکنسین چک تباری که سال آخر به نهضت پیوست، معلوم شد، برخی از حرف های فخرایی با اصل واقعیات در نهضت در تضاد بوده است. حالا فیلم هایی بر اساس کتابی منتشر می شود که خود از نظر مستندات تاریخی ضعیف است، این فیلم ها که در سطح گسترده از شبکه ملی و جام جم بار ها پخش شده، تصویر مخدوشی از نهضت ارائه می دهد. فیلمی که در میان رز ساخته شد، بعد ها موجب گمراهی پژوهشگرانی شد که برای جمع آوری تحقیقات می دانی به میان رز رفتند. نقدهایی که به این کتاب وارد است چیست؟ بالاخره فخرایی خود در جوانی از اعضای نهضت جنگل بود و کتابش در دورانی نوشته شد که خفقان پهلوی اجازه صحبت کردن در مورد میرزا را نمی داد. درست است که او در نهضت بود، ولی در سال آخر و وقتی تنها ۱۹ سال داشت. امثال فخرایی و گیلک از بیرون نهضت، این جنبش را روایت کرده اند، داخل در متن جنبش نبودند. این نقدی است که بیشتر مورخان هم به آن صحه می گذارند. من از چاپ های اول و دوم کتاب فخرایی، نویسنده را نقد می کنم تا مشخص شود نقص این کتاب چیست. متاسفانه مقدمه کتاب سردار جنگل فخرایی که در سال ۱۳۴۳ توسط انتشارات اطلاعات به چاپ رسید، در تجدید چاپ سوم حذف شد. خود این مقدمه اطلاعاتی به خواننده می دهد که نشان می دهد خود فخرایی اذعان داشته که اطلاعاتش درباره نهضت جنگل ناقص بوده است. بیشتر توضیح می دهید؟ ببینید فخرایی در بخشی از مقدمه نوشته، من برای نوشتن این کتاب فراخوان دادم، کسانی که اسنادی از نهضت دارند، عکس دارند، روزنامه و خاطراتی دارند، برای نگارش کتاب به من بدهند. همین اذعان فخرایی نشان می دهد نویسنده برای نگارش کتاب خود از اسناد دیگران و نقل روایت دیگران بهره برده است. این یعنی اینکه خود در متن نهضت نبوده تا بتواند تحلیل درستی ارایه دهد. شاید این کار را در راستای سندیت بخشی بیشتر انجام داده باشد. اینطور فکر نمی کنید؟ توجه داشته باشید که در زمان نهضت، خوانینی بودند که با دادن پول به نشریات، تلاش می کردند، چهره نادرستی از میرزا به مردم نشان دهند. فرض کنید یکی از همین رسانه ها جزو اسناد رسیده به فخرایی باشد. یا مثلا «محمد علی جمالزاده» اظهار نظرهایی درباره میرزا کرده و نویسنده هایی مثل «اسماعیل رائین» هم در کتابشان به این اظهار نظرات استناد کرده اند در حالیکه در آن سال ها جمالزاده اصلا ایران نبوده تا بتواند شخصیت میرزا یا دیگر سران نهضت را به درستی ارزیابی کند. از آن مهم تر اینکه نهضت جنگل دو رسانه داشت ولی همه مورخان می دانند که بخش زیادی از اسناد نهضت جنگل و از جمله شماره های آخر این جریده ها که می توانست قسمت های مهمی از تاریخ نهضت را روایت کند، به عمد مفقود شده است. با این اوصاف استناد فخرایی به چه اسنادی بوده است؟ در یکی از سفرهای پژوهشی که در سال های ۶۰ و در این باره داشتم، یکی از سالخوردگان منطقه آلیان به نام «باقر خان آلیانی» که اسناد زیادی از نهضت در اختیار داشت، برای من نقل می کرد که فخرایی پیش از انتشار کتابش سه بار «سرهنگ. ش.» را با لباس درجه دار نظامی به آلیان فرستاده تا اسناد نهضت را جمع آوری کند. فردی که دوست صمیمی فخرایی بود، سه بار آن هم با درجه های نظامی به آلیان می رود تا برای انتشار یک کتاب تاریخی اسناد جمع کند. البته این سرهنگ خوش فکر از دیگران هم سند جمع کرده بود. فخرایی در زمان نگارش کتاب بازرس کل کشور و دادستان قزوین بود. نهضت که در زمان پهلوی اول از بین رفت، مسلما در دوران خفقان پهلوی هم که نمی شد تاریخ کاملی درباره میرزا و نهضت نوشت. ضمن اینکه برخی از حاضران در نهضت از ترس خفقان پهلوی، یا اسناد نهضت را از بین بردند و یا بعد ها خرد خرد منتشر کردند. باقرخان آلیانی تا زمانی که زنده بود، به اینکه بزرگان آلیان و تالش اسناد زیادی در اختیار این سرهنگ قرار دادند ولی وقتی کتاب فخرایی نوشته شد، رگه های ضعیفی از اسناد در کتاب فخرایی منتشر شد، اعتراض داشت. البته «دکتر شاهپور آلیانی»، هم در کتابش ذکر کرده که بخشی از اسناد خدمات ایل آلیان در سالهای بعد گم شده است. چرا شما معتقدید آنچه در«در میان رز» فیلمبرداری شده، موجب گمراهی پژوهشگران متأخر شده است؟ یکی از پژوهشگران ما اول بار در ماهنامه گیله وا -که یک مجله پژوهشی است- و بعداً در کتابی که سال ۱۳۸۷ منتشر کرد، تصویر خانه ای را برجسته کرد که به گفته اهالی میان رز، «حیدر خان عمواوغلی» ۶۴ روز در آن اسیر بوده است. حیدر خان یکی از سران نهضت در سال آخر بود که گفته شده زمانی که کمیته پنج نفره (کمیته ای که قرار بود بین بلشویک های افراطی رشت و میرزا و دیگر جنگلیان مستقر در فومنات صلح برقرار کند) در ملاسرا جلسه داشتند؛ وی قصد ترور میرزا را داشته است که البته محاسبه همین عدد هم خالی از ابهام نیست . با استناد به همین تصویر فیلمبرداری سریال «قویدل» در میان رز صورت گرفت و یک سال و نیم هم زمان برد. حتی برخی اهالی میان رز داوطلبانه در این فیلم بازی کردند. مردم میان رز دیالوگ هایی را که «قویدل» در طول ساخت فیلم به آنها یاد داده بود، در ذهنشان به گونه ای به خاطر سپرده اند که بعد از ۳۰ سال باور مند شده اند واقعاً حیدر در خانه «عموصالح» اسیر بوده است. امروز هم هر پژوهشگری به قصد تحقیق میدانی به میان رز برود، باز اهالی میان رز تاکید می کنند حیدر اینجا اسیر بوده است. خود من هم خانه ای را که در آن فیلمبرداری شده از نزدیک دیده ام و با صاحبخانه و هم با اهالی صحبت کرده ام . یکی از اهالی که پدرش نقش نگهبان حیدر عمواوغلی را در فیلم بازی کرده، هنوز دیالوگ های همان فیلم را برای محققان میدانی بازگو می کند. وقتی گفتگوهای اهالی میان رز درباره نهضت را کنار نوشته های فخرایی می گذاریم، مشابهت فیلم ساخته شده بر اساس داده های فخرایی هویدا می شود . خانه «صالح صلاحت» که در آن فیلمبرداری شده حدود ۶۰ سال از ساخت آن می گذرد و به گفته صاحب خانه در تجدید بنا تغییراتی هم یافته، ولی چرا برای پژوهشگران ما سمبل محل اسارت حیدر می شود؟ زیرا پژوهشگران ما تنها به روایت های شفاهی مردم میان رز استناد می کنند . بیشتر توضیح می دهید؟ ببینید، امیر قویدل برای ساخت فیلمش، خانه های زیادی را جستجو کرد تا بالاخره خانه «صالح صلاحت» مورد پسند واقع شد. هنوز هم در روستای میان رز خانه های زیادی مشابه آنچه در فیلم قویدل می بینید، وجود دارد. به نظر من، آنچه امروز از روستای «میان رز» به نام پژوهش نهضت جنگل باز تولید می شود، نشأت گرفته از سریالی است که در میان رز تولید شد. این باز تولیدِ اشتباهات تاریخی از آنجا نشأت می گیرد که اهالی منطقه به دیالوگ هایی که در طول ساخت فیلم به آنها آموزش داده شده است، باورمند شده اند و حرفهایشان به صورت روایت های قهوه خانه ای مرتب برای محققان میدانی باز تولید می شود. یک پژوهشگر باید بتواند نقل های قهوه خانه ای را از اصل ماجرا تمیز دهد . بالاخره این مردم بخشی از هویت و تاریخ آن منطقه هستند و نمی توان تمام روایت های آنها را متأثر از سریال دانست اینطور فکر نمی کنید؟ ببینید یکی از مورخان عزیز ما، به نقل از همان «منابع محلی» از قول شعبانعلی خانوانه ای معروف به «سیاه شعبان» که نگهبان حیدر در زمان اسارت بود، نوشته است؛ «ما حیدر را به دستور حسن خان… در طبقه زیرین خانه ای… زندانی کردیم» وقتی محلی های میان رز نقش سیاه شعبان یعنی نگهبان حیدر را بازی می کردند، در طول سال ها نقل دیالوگ های شفاهی را به نسل بعد خود منتقل کرده اند و مسلماً در گذر زمان میان رزی های جوانتر، باور مند شدند که واقعاً حیدر در همان خانه اسیر بوده و به دستور حسن خان آلیانی کشته شده است . متاسفانه یکی دیگر از پژوهشگران نیز همین خانه راسمبل محل اسارت حیدر و شخص حسن خان را عامل قتل حیدر معرفی کرده است. حتی دکتر شاهپور آلیانی، نوه حسن خان، هم دچار همین اشتباه شده و در کتابش، غیر مستقیم پدربزرگ خود را عامل قتل حیدر معرفی می کند. ولی سؤال اینجاست چرا هیچ کدام از این مورخان عزیز در مورد محل دفن حیدر به نتیجه واحد نرسیده اند!؟ یکی می نویسد در روستای «پیشه مسجد» دفن شده فخرایی می نویسد، در «توسه کله» دفن شده، کیش دره ای ها هم می گویند در زادگاه حسن خان دفن شده است، یکی هم معتقد است در جنگل رها شده و… و. من قبلاً هم گفته ام، در جوانی حرف های متناقضی از زبان خود سیاه شعبان، یعنی نگهبان حیدر عمواوغلی شنیده بودم. یک بار در سال ۱۳۵۹ به تنهایی و بار دیگر در سال ۱۳۶۰ همراه پیرمردی به نام «غفار پاشنا» که هنوز در قید حیات است و می تواند حرف مرا تأیید کند، با سیاه شعبان درباره نحوه مرگ حیدر گفتگو کردم. بار اول گفت حیدر می خواست از رودخانه فرار کند که مجبور شدیم به او تیراندازی کنیم. بار دوم گفت، به همراه یکی از رفقا (میوه علی عاشوری) دست و پای حیدر را بستیم و یک کت پشمی جلوی دهانش گرفتیم و گلویش را فشاردادیم تا مرد ولی وقتی از سیاه شعبان پرسیدم قبر حیدر کجاست؟ سکوت کرد، در حالی که در روستای «کیش دره»، زادگاه حسن خان آلیانی قبرستان قدیمی بود که اکثر سالخوردگان می گفتند، حیدر در آنجا دفن شده است. شما فاصله میان جاییکه فیلم در آن تولید شده و روستاهای یاد شده را آن هم در شرایط ۱۰۰ سال پیش تصور کنید، جسد حیدر چگونه به این روستاها رفته است؟ ! پس به همین دلیل عقیده دارید، تحقیقات میدانی نهضت جنگل نیاز به آسیب شناسی دارد؟ دقیقاً. واقعه ملاسرا که در آن به حیدر تیراندازی شد، هنوز نقطه تاریک نهضت از نظر مورخان است، وقتی خاطرات «یان کولارژ» منتشر می شود، می بینیم او در همان تاریخ یعنی ۷مهر ۱۳۰۰ شمسی از رشت به سمت کیش دره می رفته و مهاجمانی را که در بالاخانه ای، کمیته پنج نفره را زیر نظر گرفته اند، مشاهده می کند. مقایسه خاطرات یان کولارژ و کتاب فخرایی، واقعیت های جدید را برای ما مکشوف می کند و نشان می دهد فخرایی تنها به نقل روایت های شفاهی سال های بعد از فروپاشی نهضت اکتفا کرده است . البته مورخان ما در مورد «یان کولارژ»، تکنسین اسلحه، که سال آخر نهضت و همراه حیدر از روسیه آمد و به نهضت پیوست هم، تاکنون پژوهشی انجام نداده اند چرا یک تبعه چک تبار به راحتی به خانه یکی از سرکردگان انگلیس در رشت تردد دارد. آن هم شخصی که از تمام اطلاعات نظامی نهضت باخبر است!؟ و آنچه از خاطرات او پیداست، هم اوست که دقایق آخر، کارگاه اسلحه سازی را در کیش دره به جای دیگر منتقل می کند . در بخش نخست صحبت هایتان به کمرنگ جلوه دادن نقش تالش ها اشاره کردید آیا معتقدید نقش تالشان در فیلم های ساخته شده هم کمرنگ دیده شده است؟ بله و علت آن هم انتشار کتابی است که اسناد خدمات تالشان در آن کمرنگ شده و فیلم هایی که بر اساس یک منبع ضعیف ساخته می شوند. تالش و گیلک هر دو در جنبش جنگل خدمت کردند ولی بر اثر یک سری اشتباهات و نفوذ دادن عوامل خارجی نظیر «سردار ثقفی» که نفوذی انگلیس بود، نهضت بعد از هفت سال به یک تراژدی غم بار بدل شد . ثقفی شخصی بود که تا آخر به سیاست های انگلستان وفادار ماند. او کسی است که پشت پرده، حیدر خان عمواوغلی را ترور کرد و هم او بود که عامل ترور باباماسوله است آن هم زمانی که کمیته پنج نفره تلاش می کرد، نهضت را از گرداب نجات دهد. و اینجا است که اهمیت وظیفه خطیر مورخ که انعکاس واقعیات تاریخی به شکلی صحیح و مستند است، مشخص می شود. شاید اگر در این وظیفه دقت می شد، روایت مستندتری از نهضت داشتیم. آن موقع نه اشتباهات حسن خان آلیانی به نام ایل آلیان نوشته و نه خدمات آلیانی ها و تالش ها به نهضت کمرنگ جلوه داده مستندامی شد . عکس: مهدی وثوق نیا
یکشنبه ، ۱۱بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ماسال نیوز]
[مشاهده در: www.masalnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]
-
گوناگون
پربازدیدترینها