تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837713300
ادبیّات بومی دزفول و راهکارهای حفظ و معرفی آن
واضح آرشیو وب فارسی:روناش: فاطمه سادات اشرفی زاده – سردبیر روناش: فرهنگ عامیانه که از آن به فولکلور ( folklor ) یاد می کنیم . مجموعه ای از آداب و رسوم ، بازی ها ، حکایات ، سروده ها و امثال الحکم رایج در بین اقوام است که نشانه های بومی در آنها دیده می شود .این آثار از ذهن توده مردم برخاسته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده اند . ادبیات شفاهی ( عامیانه ) نیز بخش مهمی از فرهنگ عوام را […]فاطمه سادات اشرفی زاده – سردبیر روناش فرهنگ عامیانه که از آن به فولکلور ( folklor ) یاد می کنیم . مجموعه ای از آداب و رسوم ، بازی ها ، حکایات ، سروده ها و امثال الحکم رایج در بین اقوام است که نشانه های بومی در آنها دیده می شود .این آثار از ذهن توده مردم برخاسته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده اند . ادبیات شفاهی ( عامیانه ) نیز بخش مهمی از فرهنگ عوام را شامل می شود که از قرن ها پیش در قالب ، ترانه ، قصّه ، ضرب المثل ، چیستان ، لالایی و آوازِ کار ( کارآواها ) به طور شفاهی بین مردم رواج داشته است . کارآواها ، ترانه هایی هستند که کشاورزان ، قالیبافان ، صیادان ، چوپانان و……. هنگام کار می خوانند . ترانه های عامیانه ، بیانگر احساسات مردمی بود که در شالیزارها ، دشتها ، کوچ عشایر و در مراسم شادی یا سوگ زمزمه می کردند . در این ترانه ها تجارب روزمره ، غم هجران ، شوق دیدار ، اندوه غربت و آرزوهای توده مردم موج می زند . در قصه های عامیانه نیز روح همدلی ، دعوت به خیر و نیکی و آرزوی کامیابی ، موضوع اصلی بود . بررسی این آثار جنبه های مختلفی از سبک زندگی ، باورها و نحوه معیشت اقوام را آشکار می سازد . تحقیق در فرهنگ اقوام گوناگون و جمع آوری ادبیات عامیانه ، از دیدگاه مردم شناسی نیز ارزشمند است . در هر سرزمینی متناسب با شرایط طبیعی ، فرهنگی و اجتماعی ، اشعار ، حکایات ، لالایی ها و ضرب المثل هایی به طور شفاهی بین مردم شکل می گرفت . خاستگاه و گویندگان اصلی این آثار نامعلوم هستند و معمولا از ذهن مردم عادی و کم سواد تراوش کرده اند و به همین دلیل به ادبیات عامه شهرت دارند . این آثار خودجوش به صورت مکتوب ثبت نمی شد و معمولا در نقل و انتقال های شفاهی تغییراتی در آنها ایجاد می شد . مشابهت هایی که بین افسانه ها ، ضرب المثل و ترانه های اقوام مختلف وجود دارد ، مؤید این نکته است که در بعضی موارد هسته اولیه این آثار ، یکی بوده که با ورود به هر قومی ، در بازگویی ها ، متناسب با دیدگاه های فرهنگی و دینی یا بر اساس ذوق افراد ، تغییراتی در آنها ایجاد شده است . نقالان ، بازرگانان و حتی عوامل حکومتی ، در نقل و انتقال آثار شفاهی نقش مهمی داشته اند . بخشی از داستان های شاهنامه ی فردوسی و داستان های عاشقانه لیلی و مجنون و وامق و عَذرا ، سمک عیار و….نیز بر پایه ی عناصری از ادبیّات عامیانه شکل گرفته است ولی پردازش و سامان دهی آنها به گونه ای هنرمندانه و تحت تاثیر ادبیّات منشیانه شکل گرفته است .ادبیات عامیانه ، بخشی از میراث فرهنگی ملّتها هستند که خالقان آنها اگر چه شاعر و داستان نویس نبودند ، امّا در ثبت ایده های خلاقانه و توسعه ادبیّات ، تاثیرگذار بوده اند . درکشور پهناور ایران وجود اقوام گوناگون و تنوّع گویش ها ، فرهنگ های بومی متنوّعی را پدید آورده است به همین دلیل حوزه ادبیّات شفاهی نیز بسیار غنی است . بررسی فرهنگ اقوام مختلف ، شباهت ها و تفاوت های ادبیّات شفاهی را در بین اقوام گوناگون نمایان می سازد . گاه مضامینی مشترک در سروده ها و قصّه های اقوام مختلف ، با شیوه های متفاوتی بیان شده است . این همسانی ، در ادبیّات حماسی و غنایی ملل ، نیز دیده می شود . مشابهت هایی که بین حکایت های مثنوی مولوی ، سنایی ، عطار و گاه ابوسعید ابوالخیر دیده می شود به دلیل اقتباس اصلِ حکایت از فرهنگ عامیانه است که هر کس به گونه ای از آن الهام گرفته و بیان کرده است . اگر چه خالقان آثار شفاهی معمولأ مردمی کم سواد بودند که ادعای شاعری و نویسندگی نداشته اند و به دور از تکلّف های ادبی سخن گفته اند اما این آثار ، از دیدگاه ادبیات تطبیقی و نقد ادبی ، ارزشمند است . با تحلیل این آثار ، می توان در باره شاخصه های فرهنگی و اجتماعی اقوام اطلاعاتی کسب کرد . در طول تاریخ ، آثار شفاهی کمتر مورد توجه قرار می گرفتند و تا مدت ها برای جمع آوری و ثبت آنها تلاشی صورت نمی گرفت . در کشورهای غربی از قرن نوزدهم میلادی جمع آوری ادبیات عامیانه آغاز شد . در ایران هم تحت تاثیر آشنایی با ادبیات غرب ، جمع آوری و ثبت ادبیات عامه مورد توجه قرار گرفت . ( مراجعه شود به -تاریخ ادبیّات ایران – یرزی چیپک – ترجمه ی یعقوب آژند – گستره- اوّل ۱۳۸۰ و از صبا تا نیما – جلد ۳ – زوار – چهارم ۱۳۸۲ ) یکی از راه های حفظ و شناخت ادبیّات شفاهی ، جمع آوری آثاری است که درگویش ها و لهجه های مناطق رایج است . اگر این آثار به کتابت در نیاید ، در گذر زمان به فراموشی سپرده خواهند شد . این آثار حتی وقتی به طور مکتوب ثبت شوند ، باز هم بخشی از ادبیات عامیانه به شمار می آیند . در هر منطقه ، سالمندان ، بخشی از ادبیات شفاهی را در خاطر دارند که جایی ثبت نشده اند . با جمع آوری و ثبت این آثار می توان آنها را به آیندگان منتقل کرد . در سال های اخیر ، با تلاش دوستداران فرهنگ ، بخشی از لالایی ها ، اشعار محلی ، ضرب المثل و حکایت ها به این صورت جمع آوری شده اند . معلمان و استادان دانشگاه ها ، نهادهای فرهنگی و رسانه ها ، با اجرای برنامه های مناسب می توانند در ثبت این آثار نقش مؤثری داشته باشد . در سال های اخیر ، تلاش هایی در این زمینه صورت گرفته است . فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، تحقیق در حوزه گویش های ایرانی را با همکاری پژوهشگران بومی ، مورد حمایت قرار می دهد . مؤلفان کتاب های درسی نیز ، برای اولین بار ، یک فصل از کتاب های درسی را به فرهنگ بومی اختصاص داده اند . همچنین در بعضی از شهرهای ایران ، دوستداران و پژوهندگان فرهنگ اقوام ، با جمع آوری آثار عامیانه و گویش های محلی ، برای حفظ ادبیات و فرهنگ های بومی تلاش می کنند . در شهرستان دزفول نیز در سال های اخیر برخی از پژوهشگران فرهنگ بومی ، به جمع آوری ادبیات شفاهی توجه نموده اند چاپ کتاب هایی با معرفی فرهنگ و ادبیات بومی دزفول ، تلاشی است در جهت حفظ ادبیات شفاهی این سرزمین تا به دست آیندگان برسد . این آثار ، مجموعه ای از تمدن و فرهنگ مردم دزفول را در خود دارند که اگر به موقع جمع آوری نشوند ، برای همیشه از یاد می روند . از کتاب های درسی و برنامه های فرهنگی در مدارس هم ، می توان برای معرفی ادبیات شفاهی ، استفاده کرد . در چاپ جدید کتاب های فارسی متوسطه اول و ( خوانداری ) و ( نوشتاری ) ابتدایی ، یک فصل به « ادبیات بومی » اختصاص یافته است . در این فصل دو « درس آزاد » بدون متن وجود دارد که دانش آموزان با راهنمایی آموزگاران خود مطالبی در حوزه فرهنگ بومی تهیه می کنند و در این صفحات جای می دهند . این بخش ، فرصت خوبی است تا کودکان با ادبیات بومی ، آداب و رسوم ، تاریخ و جغرافیای زادگاه خود و همچنین شخصیّت های برجسته آن جا آشنا شوند . دانش آموزان می توانند حکایت ها ، لالایی ها ، اشعار و یا ضرب المثل هایی از بزرگان خانواده به طور شفاهی جمع آوری کنند و با راهنمایی آموزگار خود به نگارش در آورند . این کار به تقویت نگارش دانش آموزان نیز کمک می کند . علاوه بر فرهنگ بومی ، معرفی یک اثر تاریخی ، جاذبه گردشگری ، صنایع دستی و سوغات دزفول نیز می تواند در این بخش جای بگیرد . ابتکار معلمان در راهنمایی دانش آموزان به استفاده صحیح از این فرصت ، نقش مهمی در آگاهی نوجوانان نسبت به فرهنگ و جغرافیایی بومی خواهد داشت . تنوّع موضوعات جمع آوری شده توسط دانش آموزان ، علاوه بر دانش افزایی ، موجب گردآوری مجموعه ای از اطلاعات بومی خواهد شد . این نوع فعالیت ها را در مقاطع بالاتر و حتی دانشگاه هم می توان اجرا کرد . عملی کردن این طرح ها تا حدودی به ابتکار آموزگاران و انعطاف پذیری برنامه های درسی بستگی دارد . برگزاری مسابقه های فرهنگی در مدارس ، برگزاری جلسات شعر ( محلی و فارسی ) و اختصاص بخشی از نمره مستمر به تحقیق در زمینه تاریخ ، جغرافیا و فرهنگ بومی ، موجب ترغیب دانش آموزان به این گونه فعالیت ها خواهد شد . علاوه بر مدارس ، بعضی ادارات و نهادهای فرهنگی ، کتابخانه های عمومی ، سازمان میراث فرهنگی ، شهرداری ها و فرهنگ سراها نیز می توانند با اجرای برنامه های متنوع در معرفی فرهنگ و ادبیات عامیانه دزفول ، نقش مؤثری داشته باشند . برگزاری مسابقه هایی در قالب ( مقاله ، شعر ، پژوهش ، عکس و…) و مسابقات کتابخوانی ، با موضوعات فرهنگ و ادبیات بومی ، می توانند به معرفی و ثبت ویژگی های فرهنگ بومی کمک کنند . مناسبت هایی چون روز دزفول ، هفته پژوهش ، هفته کتاب ، روز جهانی صنایع دستی ، روز جهانی گردشگری و…. فرصت های مناسبی هستند که معاونت فرهنگی شهرداری ها و سایر نهادهای فرهنگی شهرستان برنامه هایی با هدف معرفی ادبیات بومی برای شهروندان برگزار کنند . شهرستان دزفول دارای سه ناحیه شهرداری است که انتظار می رود در حوزه های فرهنگی ، فعالیت های مؤثری داشته باشند . معرفی و حمایت از فرهنگ و تاریخ دزفول تنها با جشنواره غذا میسر نمی شود . حمایت از فرهنگ و تمدن یک سرزمین ، مستلزم مدیریت هایی شایسته و خلاق ، برنامه ریزی صحیح و استفاده از تجارب کارشناسان فرهنگی است . بدیهی است فراهم کردن این شرایط ، به بودجه کافی نیاز دارد . شهر دزفول با جاذبه های تاریخی و گردشگری فراوان ، صنایع دستی و طبیعتی سرسبز در فصل بهار ، گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می کند . تعطیلات نوروز فرصت مغتنمی است تا معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری ها ، با برنامه هایی متنوع ، علاوه بر مکان های دیدنی ، شاخصه های فرهنگی دزفول را به گردشگران معرفی کند . اجرای جشنواره هایی با معرفی موسیقی محلّی ، صنایع دستی و ادبیات عامیانه ، راه کارهایی مفید در جهت حمایت از فرهنگ بومی هستند .برپایی نمایشگاه های کتاب با معرفی آثاری که در باره معماری ، هنر و ادبیات دزفول تالیف شده اند ، به کار گیری نمادهای فرهنگی در میدان های شهر ، نصب تابلوهایی با معرفی شاعران و نمونه ای از اشعار آنان ، نامگذاری اماکن عمومی و خیابان ها به نام شاعران و صاحبان صنایع دستی این شهر ، فعال کردن دفاتر فرهنگی در شهرداری ها و بوستان ها همچنین حمایت از انجمن های هنری ، دست اندکاران موسیقی و از هنرمندان پیشکسوت دزفولی ، برپایی جلسات شعرخوانی ، برگزاری مسابقات فرهنگی برای اقشار مختلف و …. اقداماتی هستند که به وسیله آنها می توان از فرهنگ بومی دزفول حمایت کرد و آن را به دیگران معرفی نمود . برای پاسداری از ادبیات بومی و میراث فرهنگی ، زبان هنر تاثیرگذارتر از زبان خشک و رسمی خواهد بود . نغمه موسیقی دزفول ، بخشی از خاطرات مردم این دیار است که با احساسات آنها گره خورده است . اجرای موسیقی دزفول و اجرای نمایش به شکلی هنرمندانه – به دور از تمسخر نسبت به لهجه ها و گویش ها – و برپایی جلسات نقد هنری ، راهکارهای مفیدی در جهت معرفی فرهنگ و هنر این شهر تاریخی است . می توان بخشی از برنامه های فرهنگی را به معرفی و قدرشناسی از هنرمندانی اختصاص داد که برای حفظ میراث فرهنگی و تاریخی این سرزمین تلاش می کنند . برای آگاهی از فرهنگ اقوام ، به شناخت ادبیّات بومی آنها نیازمندیم . معرفی شاعرانی که به زبان محلی شعر می سرایند و ارائه نمونه هایی از اشعار آنها در رسانه ، حوزه های داستان نویسی و نمایش ، زمینه آشنایی نوجوانان را با ادبیات شفاهی زادگاه خود فراهم می کند . در فرهنگ و گویش دزفولی ، جلوه های گوناگون ادبیّات عامیانه در قالب شعر و ترانه ، ضرب المثل و لالایی از گذشته های دور رواج داشته است که بخشی از آنها هنوز هم در محاورات افراد به کار می روند . تنوع واژگان و اصطلاحات دزفولی بیانگر ظرفیت بالای این گویش در حوزه ادبیات عامیانه است . وجود مترادفات در این گویش ، قابلیت واژه سازی و قدرت بیان آن را به خوبی آشکار می کند . واژه هایی چون ( نیف نیف ، تیپ تیپ ، شِلَق لَقی ، دُم اسبی و… ) برای انواع بارش و نام آواهایی چون چُر چُر ( چکه کردن ) ، چِریک چِریک ( صدای خُرد شدن ) زایایی این گویش را در ساخت اصطلاحات و نام آواها نشان می دهد . در سال های اخیر ، انجمن ها و مؤسسه های فرهنگی در دزفول به جمع آوری ادبیّات شفاهی این منطقه همّت گماشته و کتاب هایی در این زمینه تالیف کرده اند . مؤسسه دزفول شناسی سهم بزرگی در این خیزش فرهنگی به عهده داشته است . این پژوهش ها علاوه بر ارزش فرهنگی ، از نظر جامعه شناسی و تاریخی نیز دارای اهمّیّت می باشند . نمونه هایی از ادبیّات عامیانه دزفول ضرب المثل ها و اصطلاحات دزفولی اَ طاق اُفتید اَ تُرُم نَم اُفتَه ( از بلندی افتاده اما هنوز از ادعا نیفتاده ) اَ خَل نِشِسَ خاکِشتَر ( از بد به بدتر گرفتار شدن ) بالا کوری تییَ سُرخی ( علاوه بر کوری ، مرض چشم سرخی هم دارد ) معادل قوز بالا قوز تَشتِش اَبون اُفتیدَ ( کنایه از این که آبرو و حیثیت او بر باد رفته است .) دَسِ رَشتَ ، دلِ بِرِشتَ ( دست آغشته به حنا اما دلش سوخته است) کنایه از کسی که ظاهری شادمان و بی غم دارد امّا اندرونش درد دارد . کم رَهییُم اَ پاپَتیمَ ( اگر ره سپاریم اندک است ، به علّت پابرهنگی است ) کنایه از کسی که امکانات در اختیار ندارد . مَری سری پَرچِ خارییُم ( مثل این است که روی یک دسته خار نشسته ام ) کنایه از شخصی که اضطراب دارد مَری پا مرغ خوَردَ (ترجمه : مثل اینکه پای مرغ خورده ) کنایه از افرادی که یک جا نمی مانند . اغلب مواقع در گشت و گذارند همه دَمِش دَم نِی ( همیشه حالش یکسان نیست ) کنایه از افرادی که ناگهان تغییر رفتار می دهند ضرب المثل های دزفولی در عین کوتاهی و ایجاز ، با محتوا هستند و مصادیق عینی دارند . ****************************************************************** لالایی های دزفولی اَلا دختر تو ماه دُختَرونی // عَنارِ مِ خَوشِ مازَندَرونی زَرِ بر گردَنِت گوشوارَ بَر گوش // هَمو ماهِ میونِ آسِمونی ترجمه : ای دختر ، تو ماه دختران هستی // اناری مَلَسِ مازندران هستی زر (گیسوان ) بر گردنت ، گوشواره بر گوش // همان ماه میان آسمانی ****************************************************************** گُلُم ره بِرووَ خَندون بِ خَندون // کتابش زیر کِلِش ، جِبِش قَلمدون قَلَمدونَ بیارِ وا دَوات َ // مَخو رولَم نویسه َ ای برات َ ترجمه : گلم خندان راه می رود . کتاب زیر بغل و در جیب قلمدان دارد . قلمدان و دوات را بیاورید تا کودکم این برات ( نامه ) را بنویسد . ****************************************************************** شعر و ترانه های دزفولی در مراسم عروسی ، جشن حاجیان و ختنه سوران ، آیین ها و مراسمی برگزار می شد و اشعاری به زبان محلّی می خواندند. اغلب این اشعار ، ساده و با دست مایه های از طبیعت هستند . ۱-اَر خدا نُصرت دَهَم عروس آرُم به حوشُم ، وَرَق ِ طِلا گِرُم بَر سَر سُمبِ کُوشُم ( اگر خدا مرا یاری کند و عروس به خانه ام بیاید ، پاشنه کفشم را ورقی از طلا می گیرم .) ۲-حُوشُمَ رَشو کُنُم ، اتاقُمَ کُنُم فَرش / مهمونِ گِرُفتُمَ سَماوَرَ زَنُم تَش حیاط را آب پاشی کنم و اتاق ها را فرش می کنم . مهمانی دارم و باید سماور را روشن کنم . ۳-بارون زَنُه تولَه دِرایَه ، بابا حَجی یُم اَ مَکَه آیَه (باران می بارد تا پنیرک بروید و بابا حاجی از مکه برگردد ) این اشعار در مراسم حاجیان هنگام زمستان با شادی خوانده می شد . ۴-غافل مَبات خدانَ // تا دیر کُنَ بَلا نَ // حِلَّ َمکُن گُلا نَ // گُل گُل زری قَبا نَ // هِلشو به دلنَوُزی // از خداوند غاقل مشو // تا خدا هم بلا را از تو دورکند // گُل ها را له نکن // گُل هایی که قبایی طلایی به تن دارند // بگذار آنها با زیبایی و دلنوازی بمانند . ( این سروده ها را مادران برای کودکان می خواندند ) ****************************************************************** چیستان های دزفولی ( طاقچه رُفتَ ، مارِ مِنِش خُفتَ ) آن چیست که طاقچه ای پاکیزه و ماری در وسط آن خوابیده است پاسخ : دهان و زبان ( دالونِ دِرازِ خاجَ باقِر ، قُر قُر بِکُنَ تا روزِ آخِر ) آن چیست که مانند راهروی دراز خواجه باقر و تا روز آخر قُرقُر می کند . پاسخ : قلیان ****************************************************************** منابع ۱- امثال ، اصطلاحات ، تعبیرات واژگانی در گویش دزفولی به کوشش سید احمد صادق صمیمی – نشر نشانه – اوّل ۱۳۸۳ ۲- فرهنگ واژگان گویش دزفولی به کوشش سید احمد صادق صمیمی – نشر نشانه – اوّل ۱۳۸۴ ۲-اُلَّ فراهم آوردگان : امام ، سید محمد علی – عرب ، محمدحسن – محمودزاده ، عظیم – نشر افهام – چاپ اوّل – پاییز ۱۳۷۸ ۳- بی برون مؤلفان : نجاتعلی ، نصراله – فرج اله ، غلامرضا – انصاری ، محمد مهدی – اردشیرزاده ، امیر محمد ۴- مثل های دزفولی عرب ، محمد حسن – نشر افهام – چاپ اوّل ۱۳۸۱ ۵- تاریخ ادبیّات ایران یرزی چیپک – ترجمه ی یعقوب آژند – گستره- اوّل ۱۳۸۰
سه شنبه ، ۱۷آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روناش]
[مشاهده در: www.rounash.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 341]
-
گوناگون
پربازدیدترینها