واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: پساتحريم، خامفروشي مجدد نفت؟
نویسنده : علیرضا کهزادی
براساس آمارهاي مؤسسات معتبر بينالمللي، ايران بزرگترين دارنده منابع هيدروكربوري (نفت و گاز) در جهان محسوب ميشود. نگاهي به تاريخ صنعت نفت ايران نشان ميدهد شركت ملي نفت ايران با هدف استخراج و توليد نفت و صادرات آن به صورت خام تأسيس شده و خامفروشي يك اصل پذيرفته شده در صنعت نفت كشوربوده است.
وجود اين فضا در صنعت نفت كشور تا پيش از پيروزي انقلاب اسلامي، طبيعي به نظر ميرسد زيرا شركتهاي بزرگ خارجي در اداره صنعت نفت ايران نقش پررنگي داشتند و تمايل آنها به حضور كشور در بازار خامفروشي نفت بود تا منافع اين شركتها حفظ شود. اما با گذشت 37 سال از پيروزي انقلاب اسلامي و با وجود تأكيد سياستهاي كلان نظام بر كاهش خامفروشي، اين نوع نگاه همچنان در بدنه صنعت نفت كشور باقي مانده است. در نتيجه، هر دولت و وزير نفتي كه روي كار ميآيد، در عمل حاضر به رهاكردن مسيرآسان كسب درآمد آني با خامفروشي نفت نيست و حركتي جدي در راستاي احداث پالايشگاههاي نفت و كسب ارزش افزوده انجام نميدهد. تا زماني كه اين ديدگاه در بين مديران وزارت نفت وجود دارد، طبيعي است كه براي احداث هر پالايشگاه نفت در كشور بهانه تراشي كنند و به بهانه اقتصادي نبودن احداث پالايشگاه، سدي براي انجام اين كار حتي از سوي بخش غيردولتي باشند. آنها معتقد به خامفروشي نفت و واردات فرآوردههاي نفتي مورد نياز كشور با استفاده از درآمدهاي ناشي از صادرات نفت خام هستند. در ماههاي اخير و بعد از توافق هستهاي وين هم استقبال گرم مديران وزارت نفت از درخواستهاي هيئتهاي خارجي كشورهاي واردكننده نفت خام از ايران حكايت از آن دارد كه اين وزارتخانه براي افزايش دوباره صادرات نفت خام و بازگشت به خامفروشي حداكثري، لحظه شماري ميكند. درباره اين ديدگاه وزارت نفت دو نكته زير مطرح است:
اولاً، اگر احداث پالايشگاه و افزايش ظرفيت پالايش نفت«اقتصادي» نيست، چرا كشورهايي كه از بزرگترين واردكنندگان نفت در جهان محسوب ميشوند، به دنبال تأسيس پالايشگاههاي نفت رفتهاند؟ كشورهايي همانند هند كه جزو خريداران عمده نفت از ايران در سالهاي اخير هستند، پالايشگاههاي يك ميليون و 200 هزار بشكهاي مانند جام نگر (jamnagar)را در همين دوره زماني و با سرمايهگذاري بخش خصوصي احداث كردهاند و به صادركننده خالص فرآوردههاي نفتي تبديل شدهاند. بررسي دقيق تجربه اين كشورها نشان ميدهد كه در صورت استفاده از ابتكاراتي براي تقويت اقتصاد پالايشگاه مانند احداث پتروپالايشگاه به جاي پالايشگاه، پالايش نفت خام حتي با وجود واردات نفت از ديگر كشورها و پرداخت هزينههاي حمل آن هم اقتصادي است.
ثانيا، مشتريان نفت خام ايران عمدتاً كشورهاي شرق آسيا همانند چين، هند، ژاپن، كره جنوبي يا برخي كشورهاي اروپايي يا آفريقايي هستند كه به لحاظ موقعيت جغرافيايي، عموماً فاصله زيادي با ايران دارند. اما از سوي ديگر، ايران ميتواند با تبديل نفت خام به فرآوردههاي نفتي، تجارت خود را با كشورهاي همسايه انجام دهد زيرا كشورهاي همسايه ايران مانند عراق، افغانستان، پاكستان، تركمنستان، ارمنستان، تركيه و آذربايجان به اين محصولات نياز جدي دارند، بنابراين تغيير سياست ايران از خامفروشي نفت به صادرات فرآوردههاي نفتي، تغيير بازار هدف آن را به همراه دارد و ميتواند به افزايش امنيت ملي وديپلماسي منطقهاي ايران و همچنين گسترش روابط تجاري ايران با كشورهاي منطقه كمك شاياني كند، به خصوص با توجه به اين موضوع كه در بازار فرآوردههاي نفتي، شركتهاي پالايشي، واسطهها و تجار فرآورده به عنوان عرضه كنندگان و شركتهاي پخش، جايگاه داران و واسطههاي خرد به عنوان متقاضيان فرآورده هستند. در نتيجه، تعداد عرضهكنندگان و متقاضيان بسيار بيشتر از بازار نفت خام و به مراتب تحريمناپذيرتر از خامفروشي آن است.
در نتيجه ضروري است در دوران پساتحريم و با تسهيل فرآيند واردات فناوريهاي پالايشي، وزارت نفتافزايش توليد و صادرات فرآوردههاي نفتي را به جاي بازگشت به سياست خامفروشي حداكثري نفت، به صورت فعالانه دنبال نمايد تا منافع ملي كشور را در ابعاد مختلف اقتصادي و سياسي ارتقا دهد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۷ آبان ۱۳۹۴ - ۲۰:۰۶
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 19]