واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: از بورسهاي آلماني تا سمينارهاي هندي
رشد علمي را ميتوان از جمله شاخصهاي مهم توسعه ناميد.
نویسنده : فاطمه رضايي
كشوري توسعهيافته محسوب ميشود كه رشد علمي قابل قبولي داشته باشد و بيشك رشد علمي نيازمند تحقق يكسري زيرساختهاست. در اين نوشتار تلاش خواهد شد تا به چند مورد از تجربيات كشورهاي ديگر در زمينه افزايش رشد علمي اشاره و راهكارهايي عاجل در زمينه توسعه زيرساخت علمي كشور ارائه شود. اصول رشد علمي در دانشگاههاي دنيا در نظام تشكيلاتي دانشگاههاي دنيا ساختارهاي متفاوتتري نسبت به داخل كشور وجود دارد. در بيشتر دانشگاههاي دنيا هر چند كرسيهاي تدريس كاملاً تعريف شده است، اما همچنان سيستم رقابتي بين اساتيد وجود دارد و هيچ استادي احساس امنيت صد در صد شغلي ندارد و به همين منظور تلاش ميكند تا تحقيقات و توليدات علمي خود را گسترش دهد. در اكثر دانشگاهها امكان جذب نيروهاي متخصص جديد همواره وجود دارد و تلاش ميشود تا نخبگان مهاجر به بهترين شيوه جذب شوند، اين در حالي است كه ساختار آكادميك كشورمان از جذب نخبگان وطني نيز گاهي عاجز است. در هم تنيده شدن بخش خصوصي در آموزش نيز از ديگر امتيازاتي است كه در دانشگاههاي مطرح دنيا وجود دارد. شركتهاي خصوصي بزرگ تلاش ميكنند تا از نخبگان دانشگاهي مرتبط با فعاليتشان بيشترين بهره را بگيرند و حتي در برخي از دانشگاهها حقالزحمه فعاليتهاي پژوهشي اساتيد توسط بخش خصوصي پرداخت ميشود. اساساً بخش آموزش عالي به عنوان يك فعاليت اصلي و اثرگذار به طور انحصاري در اختيار دولتها نيست و ساير نهادها نيز در اداره و اثربخشتر شدن آن نقشآفريني ميكنند و دولتها بيشتر حالت نظارتي دارند. نيم نگاهي به دانشگاههاي آلمان آلمان از جمله كشورهايي است كه در آن ديپلماسي علمي جايگاه تعريف شدهاي دارد. وجود رشتههاي متنوع علمي در مقاطع تحصيلات تكميلي، نشاندهنده وجود سياستهاي روشن، بلندمدت، دقيق و باثبات در بخش آموزش و تحقيقات اين كشور ميباشد. آلمان در حال حاضر بيش از هزار رشته تحصيلي در مقاطع مختلف دارد و جذب نخبگان مهاجر در دانشگاههاي آلمان به يك سياست ثابت تبديل شده است. رايگان بودن تحصيل در كليه رشتهها و مقاطع دانشگاهي، اعطاي جوايز معتبر علمي به نخبگان، پذيرش دانشجو در مقاطع تحصيلات تكميلي به طور ويژه، تبادل دانشجو با ديگر دانشگاههاي مطرح دنيا، سرمايهگذاري ويژه روي برخي از رشتههاي خاص و تربيت مديران آينده كشورهاي جهان سوم و به خصوص نخبگان كشورهاي غرب آسيا را ميتوان از سياستهاي سيستم آموزش عالي كشور آلمان بر شمرد. در اين كشور سياستهاي علمي و پژوهشي واحدي بر سيستمهاي آموزش دولتي، نيمهدولتي و كاملاً خصوصي و غيرانتفاعي حاكم است و همه با سياستهاي پژوهشي بلندمدت فعاليت ميكنند. برگزاري سمينارهاي مشترك بر مبناي جديدترين فناوريها در اين كشور كمك شاياني به آشنايي نخبگان همه كشورها و دانشگاهها با آخرين دستاوردهاي علمي اساتيد و پژوهشگران آلماني دارد. دانشگاههاي آلمان تلاش كردهاند تا دستاوردهاي پژوهشي دانشجويان در سطوح مختلف جنبه كاربردي داشته باشد و مشوقهاي متعددي براي پژوهشهاي كاربردي اختصاص دادهاند. نشريات بينالمللي آلماني به انتشار مقالات و پژوهشهاي كاربردي و حلالمسائلي در حوزههاي مختلف اقدام مينمايند. بسياري از پژوهشهاي آكادميك انجام گرفته توانسته راهكارهايي براي مشكلات ملي اين كشور در حوزههاي مختلف از جمله مصرف انرژي، توليد انرژيهاي پاك، افزايش بهرهوري در شاخههاي صنعتي و... ارائه دهد. هند و علم بومي؛ راهكار توسعه صنعتي هند از ديگر كشورهايي است كه توسعه علم و فناوري در آن در دهههاي گذشته بسيار چشمگير بوده است. در دورههايي هند يكي از واردكنندههاي علم و فناوري از ديگر كشورها بوده است اما بعد از گذشت چند دهه اكنون به يكي از غولهاي تكنولوژي بر مبناي علم بومي تبديل شده است. دستيابي به برنامه هستهاي و برنامه فضايي و تكنولوژي موشكهاي بالستيك در هند محقق شده است. هند به خوبي نشان داد كه با اراده ملي در حوزه علم و فناوري و با برنامهريزيهاي بلندمدت ميتوان بر توسعه نيافتگيهاي علمي غلبه كرد. در طول سه دهه اخير سياست ملي هند در زمينه علمي، دانش و تكنولوژي را به سمت تأسيس شبكههاي ملي پژوهشگاهي و نيز راهاندازي دانشگاههاي بزرگ منطقهاي و جهاني پيش برده است. پژوهشگاههايي كه رفته رفته از نيمه دوم قرن بيستم در هند تأسيس ميشدند بر تمركز در حوزههايي متعهد شده بودند كه در ارتباط با دانشگاههاي علوم پايه باشد. با اينكه در برخي صنايع همانند IT تعامل مناسبي ميان صنعت و دانشگاه هند صورت گرفته است اما تا همين اواخر نيز به دليل وجود نگراني هنديها از عدم همكاري منسجم و همهجانبه ميان صنعت و دانشگاه، همچنان تمركز صاحبنظران اين حوزه در بهبود اين فرايند قرار داشته است. توليدات صنعتي هند به ويژه در حوزه صنايع كامپيوتر به شدت رقابتپذير شدهاند و قابليت رقابت با توليدات كشورهاي اروپايي را يافتهاند و در بازارهاي جهاني به عنوان يك برند مطرح شدهاند. براي حضور و بقا در بازارهاي جهاني بايد علم روزآمد، از صنعت حمايت نمايد. هرچند توسعه پژوهشگاهها در دستور كار دولت هند قرار گرفته اما به موازات آن حمايتهاي دولتي از اين مؤسسات رو به كاهش بوده و ميدان را براي بخش خصوصي باز گذاشته است و از يك سو مؤسسات را نيز به منظور درآمدزايي پايدار و حفظ جايگاه مجبور به تأمين نيازهاي صنايع بزرگ نموده است. سياستي كه اهميت رابطه پژوهش و صنعت را بيش از پيش مشخص كرده و بهره آن براي رشد علمي ملي در سالهاي اخير مشهود بوده است. ارتباط گسترده دانشگاههاي هند با ديگر دانشگاههاي پيشرفته جهان به ويژه دانشگاههاي مطرح اروپايي و انگليسي را ميتوان يكي از عوامل توسعه علمي آنان دانست. هر ساله دانشگاههاي هند سمينارهاي بزرگي با موضوعات خاص برگزار ميكنند و پژوهشگراني از سراسر جهان به اين سمينارها دعوت ميشوند. در برخي از اين سمينارها حتي هزينه اقامت چند روزه در هند بر عهده خود پژوهشگران ميباشد اما به دليل سطح بالاي پژوهشهايي كه ارائه ميگردد، شركتكنندگان بسياري در اين سمينارها حضور به هم رسانده و به تبادل اطلاعات ميپردازند. حركت به سمت ايجاد دانشگاههاي مجازي از ديگر اقداماتي است كه در سالهاي اخير در هند رونق گرفته و گستره آموزش عالي را به مناطق دوردست اين كشور فراهم نموده است. استعدادهاي پنهان در اين كشور پهناور كه دسترسي كمتري به سيستم آموزش عالي داشتند اكنون با پيوستن به اين دانشگاهها كه بعضاً زير نظر دانشگاههاي اروپايي فعاليت ميكنند، موقعيت جديدي را براي توليد علم فراهم آوردهاند. آنچه ما بايد بياموزيم بيشك جمهوري اسلامي ايران از جمله كشورهايي است كه با جمعيت جوان و توانمند نيروي انساني لازم براي يك جهش بزرگ علمي را داراست. حركت به سمت يك ديپلماسي علمي كه در سالهاي اخير نيز بحث آن در جوامع آكادميك داخلي مطرح شده است، موقعيت مناسبي است تا زيرساخت لازم براي تبادل دانش، دانشجو و پژوهشگران با ديگر مراكز آموزشي و پژوهشي فراهم شود. بسياري از نخبگان ايراني كه به كشورهاي اروپايي مهاجرت كردهاند در دانشگاهها و مراكز پژوهشي مطرح دنيا مشغول فعاليتهاي علمي هستند، فراهم كردن زمينه بازگشت يا همكاري اين نخبگان با سيستم آموزش عالي كشور و مؤسسات تحقيقاتي داخلي ميتواند دورنماي روشني از رشد علمي را ترسيم نمايد. حضور پررنگتر بخش خصوصي در حوزه آموزش و پژوهش بايد ساماندهي شود و تعريف روشني از همكاري علم و صنعت به عمل آيد. دانشگاهها و پژوهشگاهها در قبال رشد صنعت و علوم نوين متعهدانه وارد ميدان شوند و خود را در قبال رقابتپذير كردن توليدات صنعتي مسئول بدانند.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۳۹۴ - ۱۷:۱۲
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]