شرحي بر زندگي عطار نيشابوري

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

شرحي بر زندگي عطار نيشابوري نويسنده: اکبر رضي زاده خواب را در ديده‌ي عاشق چه كار؟ بر اساس قول دولتشاه سمرقندي، «فريدالدين عطار نيشابوري» در سال 513 قمري به دنيا آمد و در سال 627 هجري قمري درگذشت. با اين حساب عطار 114 سال در جهان زيسته است كه اين نكته را بسياري از تذكره نويسان پذيرفته اند،‌ اما برخي هم صحت اين عمر طولاني را زير سوال برده اند. مرحوم سعيد نفيسي كه علمي ترين كاوش را در ارتباط با عطار در كتاب «جستجو در احوال و آثار شيخ فريدالدين عطار نيشابوري» داشته است، اين قول را درست نمي داند و عمر دقيق شيخ را 90 سال دانسته است. وي در اثبات نظرش به شعري از خود عطار استناد كرده: «كاريش پديد آمد آن پير نود ساله برجست و ميان جان بربَست به زُنّاري» به هر حال اگر عطار 114 يا 90 سال عمر كرده باشد بدون ترديد در شهر كدكن نيشابور به دنيا آمده و در طول عمر خود تأثير فراواني بر شعر و ادبيات و عرفان داشته است. گويند عطار قبل از سرايش شعر چنانچه از نامش بر مي آيد، فروشنده كالاهاي دارويي بوده و طبابت هم مي كرده است، ولي به جاي نوشتن نسخه، داروهاي گياهي در دكان خود، به بيماران مي فروخته است. علاقمندي و توجه عطار نيشابوري به عرفان، حاصل تغيير حالتي ناگهاني بود كه در اثر سخن يك درويش در او پديد آمد. گويند روزي عطار سرگرم معاينه بيماران خود بود كه درويشي پيش دكان او ايستاد و از او چيزي خواست،‌ اما با آن كه درويش خواهش خود را چند بار تكرار كرد، عطار به وي جواب نداد. درويش با لحن سرزنش باري به عطار گفت: «تو سرانجام خواهي مُرد، اما چگونه خواهي مُرد؟!» عطار با تعجب پاسخ داد:‌ «همان طور كه تو مي ميري. مگر تو چگونه خواهي مرد؟» درويش گفت: اين گونه و به روي زمين دراز كشيد،‌ و كشكولش را زير سر گذاشته، چشمان را بست. وقتي عطار به او نزديك شد، ديد درويش جان به جان آفرين تسليم كرده است!... گفته اند عطار از شنيدن سخن درويش و حقانيت قول او، دكان و پيشه‌ي خود را ترك كرد و سر به بيابان گذاشت و گوشه اي خلوت گزيده، باقي عمر را به يكباره وقف عرفان كرد. در ارتباط با تحصيلات عطار، اطلاعات دقيقي در دسترس نيست، ولي وسعت معلومات او، احاطه كامل بر قرآن كريم، احاديث، اخبار و تاريخ اسلام و هم چنين آگاهي بر تعاليم اديان ديگر و اعتقادات و داستانهاي مربوط به آنها را نشان مي دهد. عطار مراتب سير و سلوك و درك حالات و مقامات را غير از راهنمايان و پيشوايان روحاني و ديني، از افراد بزرگي چون، «نجم الدين كبري» از بزرگان قرن ششم گرفت. گويند عطار در شهر خوارزم، خانقاهي بر پا كرد و مكتبي از خود به وجود آورده، در محضر اين شيخ بلند پايه حضور يافته و از تعاليم او بهره هاي فراوان برده است. آثار زيادي را متعلق به شيخ فريدالدين عطار نيشابوري دانسته اند كه بعضي از آنها احتمالاً از آن او نيستند. آثاري كه مسلماً به او تعلق دارند عبارتند از: منظومه هاي «الهي نامه»، «منطق الطير»،‌ «مصيبت نامه»،‌ «مختارنامه»، «پندنامه»، «خسرونامه»، «ديوان اشعار». هم چنين منظومه‌هاي «جواهرنامه»، «شرح القلب» و «مظهرالصفات» را از او مي دانند كه متأسفانه تاكنون پيدا نشده است. ماجراي مرگ عطار هم به اندازه سرنوشت كتابهايش مبهم است. چيزي كه مسلم است،‌ او قطعاً بيش از هفتاد سال زيسته و بنا به گفته‌ي «جامي» كه دويست و پنجاه سال بعد از عطار زندگي مي كرد، به دست مغول ها كشته شده است. اغلب تذكره نويسان تاريخ فوت او را 627 ه. ق و در قتل عام شادياغ نيشابور به دست مغول هاي كافر مي دانند. با چند بيت از مثنوي مشهور «خواب را در ديده عاشق چه كارِ؟» عطار، بحث را به فرجام مي رسانيم: «عاشقي از فرط عشق آشفته بود بر سر خاكي به زاري خفته بود رفت معشوقش به بالينش فراز ديد او را خفته وز خود رفته باز رقعه اي بنوشت چيست ولايق او بست آن بر آستينِ عاشقِ او عاشقش از خواب چون بيدار شد رقعه برخواند و بر او خونبار شد اين نوشته بود كاي مرد خموش خيز اگر بازارگاني سيم گوش ور تو مرد زاهدي شب زنده باش بندگي كن تا به روز و بنده باش ور تو هستي مرد عاشق شرم دار خواب را در ديده ي عاشق چه كار؟ مرد عاشق باد پيمايد به روز شب همه مهتاب پيمايد به سوز چون نه اين و نه آن اي بي فروغ كم زن اندر عشق ما لاف دروغ گر بجنبد عاشقي جز در كفن عاشقش گويم ولي بر خويشتن چون تو در عشق از سرِ جهل آمدي خواب خوش بادت كه نااهل آمدي؟ مأخذ:‌ 1- زندگي شاعران و نويسندگان ايران- پروانه طاهري 2- شعر فارسي... پروين شكيبا /ع
#فرهنگ و هنر#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]