واضح آرشیو وب فارسی:فارس: فارس گزارش می دهد
فراموشی و خاموشی رسم کهن «کوچبار» در کجور مازندران
«کوچبار» رسم کهن و دیرینه با پیشینه فرهنگی غنی است که همهساله در پایان تابستان و در آستانه فرا رسیدن پاییز در روستاهای مختلف کجور با اجرای مراسم مخصوص «کوچبار» در داخل و بیرون خانه به استقبال آن میرفتند.
به گزارش خبرگزاری فارس از شهرستان نوشهر، سوغات و سوغاتی، رهآورد و ارمغان هر سفری است که انسان آن را برای عزیزان خود به هدیه میآورد تا بدین طریق آنان را بهصورت غیرمستقیم در سفری که داشته است، سهیم کند. برخی سفرها بهدلیل شرایط خاص و ویژهاش «کوچ» نام گرفته است که طی آن روستائیان در ایام فصل گرم تابستان از شهر به روستاهای محل زادگاه خود نقل مکان کرده و در آنجا به تأمین معاش و زندگی خود میپردازند. این نوع سفر از دیرباز و تا به امروز همچنان در بین روستائیان منطقه کجور شهرستان نوشهر رواج دارد که طی آن خانوادهها پس از گذران زندگی به مدت 9 ماه از سال در شهر، در فصل تابستان به روستای محل زادگاه خود کوچ کرده تا در خنکای هوای پاک روستا ایام تابستان را سپری کنند. اگر چه امروزه بهواسطه حضور تکنولوژی و امکانات جدید در روستا، زندگی روستایی تا حدودی جای خود را به زندگی شهری داده است ولی همچنان مردم خونگرم، پاکدل و مهربان روستایی به فرهنگ، آداب و سنن روستای گذشتگان خود پایبند هستند اما خطر فراموشی و خاموشی این همه زیبایی و طراوت در فرهنگ و سنت بومی و محلی روستایی محسوس است. از جمله فرهنگها، سنتها، آداب و رسوم زیبا و پر از حس مهرورزی و عشق به یکدیگر، «کوچبار» است که در بسیاری از روستاهای بخش کجور نوشهر در غرب مازندران با آئین خاصی برگزار میشود ولی امروزه این رسم و سنت ارزشمند و فرهنگ غنی در روستاهای کجور کمرنگ شده و حتی بعضاً نیز به فراموشی سپرده شده است و این میتواند زنگ خطری برای رو به زوال رفتن و فراموشی دیگر فرهنگها، سنتها و رسوم در مازندران باشد. «کوچبار» رسم کهن و دیرینه با پیشینه فرهنگی غنی است که همهساله در پایان تابستان و در آستانه فرا رسیدن پاییز در روستاهای مختلف کجور با اجرای مراسم ویژه «کوچبار» در داخل و بیرون خانه به استقبال آن میرفتند. همهساله در روزهای پایانی شهریور شور و حال خاصی فضای خانههای کاهگلی روستاها را فرا میگرفت و زنان و مادران روستایی با خانهتکانی در پایان 6 ماهه اول سال به استقبال فصل پاییز و عزیمت به شهرها برای گذراندن زندگی و امور تحصیلی فرزندان خود میرفتند. * خانهتکانی و گِلکار دیوارهای کاهگِلی زنان سختکوش و سرشار از مهر مادری در این مرحله اسباب و لوازم هر اتاق را به نوبت خارج کرده و پس از گردگیری دیوارها و سقف، اقدام به گِلکاری دیوارها میکنند تا علاوه بر ترمیم، بازسازی، پاکیزگی و استحکام بخشی بیشتر دیوارهای اتاق، خانه برای بازگشت خانواده در 9 ماه آینده آماده استفاده باشد. برای گِلکاری دیوارها، از خاک مخصوصی که در هر روستا بهصورت معدنی کوچک در دامان طبیعت قرار دارد، استفاده میشود و طی آن پس از انتقال به منزل و غربال کردن، به مقدار مورد نیاز با آب ترکیب و در دو شکل خمیری که برای ترمیم نقاط آسیبدیده دیوار به کار میرود و نیز بهصورت رقیق برای ایجاد لایهای نازک پوششی بر روی دیوارههای داخل و بیرون منزل به کار میرود. برای انجام «گِلکار» معمولاً از جوراب بهصورت دستکش استفاده میشود. * برداشت محصولات باغی و زراعی اعضای خانواده با همت، تلاش و پشتکاری مثالزدنی در ابتدای هر بهار باغات و اراضی زراعی خود را به زیر کشت انواع محصولات زراعی برده تا بخش عمدهای از نیازهای پروتئینی و سبزیجات خانوار در طول سال را تامین کنند. در سایه همدلی و همراهی اعضای خانواده با یکدیگر فصلی پرکار زراعی و باغی به پایان میرسد و همه برای برداشت دسترنج خود کمر همت میبندند و محصولات را جمعآوری کرده و به خانه منتقل میکنند. در این مرحله بخشی از محصول را بهعنوان سوغاتی برای اقوام و بستگان درجه یک در نظر میگیرند و با خود به شهر میبرند. * «راهنون» یا نان روغنی محلی یکی از سوغاتیهای مرسوم و سنتی در روستاهای بخش کجور مازندران که محبوبیت بسیار زیادی نزد همگان دارد، «راهنون» است که ریشه در فرهنگ، سنن، احساس و عواطف پاک و معصوم مردم مهربان کجور دارد. واژه «راهنون» به معنای نان روغنی محلی مخصوص است که تحت عنوان سوغاتی محلی و سنتی در پایان کوچ تابستانه به روستای محل زادگاه خویش توسط اهالی پاکدل کجور برای فرزندان، نوهها، اقوام و بستگان خود به شهر برده و به آنها هدیه میکنند. درست است که این فرهنگ بسیار زیبا و اصیل سالیان درازی است که با دستان به رنج خو گرفته و دلهای سرشار از احساس و محبت مادران روستایی در جایجای کجور مازندران همچنان زنده مانده ولی کمرنگ شدن این سنت زیبا نگرانکننده شده است. «راهنون» یا همان نان روغنی محلی مخصوص، برای سوغاتی سنتی با سایر نانهای محلی که در منازل روستایی برای مصارف روزمره پخت میشود، از نظر ترکیبات متفاوت است. از جمله ترکیبات موجود در سوغاتی سنتی «راهنون» میتوان تخممرغ محلی، کره محلی، شیر محلی، ماست محلی، شکر و پودرهای معطر گیاهان کوهستان با خاصیت درمانی را نام برد. برای پخت «راهنون» چندین روز قبل از کوچ دوباره به شهر، به تکاپو افتاده و مقدمات خاص آنرا فراهم میکنند. تعمیر و گِلکاری کردن تنورهای سنتی که در محوطه حیاط هر یک از منازل روستایی به شیوه سنتی و زیبا ساخته شده است و نیز جمعآوری هیزمهایی که توان و قدرت گرمایشی مناسب و همچنین تهیه آرد سفید و با کیفیت بالا برای پخت مطلوب این سوغاتی را داشته باشند، از مقدمات پخت نان سوغاتی محلی و سنتی در روستاهای کجور است. کیفیت و عطر و بوی «راهنون» بهحدی است که خوردن تکهای از آن روح و جان هر انسانی را سرشار از عشق، محبت و دوستی کرده و جان تازهای به کالبد خسته از زندگی صنعتی و شهری میبخشد. کمرنگ شدن این فرهنگ و سنت در روستاهایمان نگرانکننده شده است و دیگر همچون گذشتههای نهچنداندور که کوچه و پس کوچههای روستاهایمان سرشار از عطر و بوی روحنواز «راهنون» که در اوایل فصل پاییز به مشام میرسید، خبری نیست و کمتر شاهد پخت آن هستیم. یکی از روستائیان بخش کجور در گفتوگو با فارس، درباره کمرنگ و حتی از بین رفتن این سنت در کجور، اظهار کرد: شرایط طبیعی سبب شده تا شکل زندگیها نهتنها در شهرها، بلکه در روستاها نیز تغییر کند و برخی فرهنگها و سنتها متأثر از آن شوند. رضا منصوری افزود: نسل امروز با محیطهای اجتماعی مختلفی سروکار دارند و بعضاً برخی خردهفرهنگها نیز تاثیرات خود را بر محیط شهری و روستایی ما تحمیل کردند و همه اینها دست به دست هم داد تا آن سنتها و رسوم اصیل بومی و محلی در روستاها کمرنگ و حتی به فراموشی سپرده شود. یکی از بانوان روستایی کجور نیز خاطرنشان کرد: وقتی اواخر تابستان میشد یک شور و هیجان خاصی در خانههای روستایی بهوجود میآمد و همه دست به دست هم میدادیم و در کارهای مربوط به مقدمات «کوچبار» با شور و شوق فراوانی کمک میکردیم و چه روزهای زیبا و خاطرهانگیزی بود ولی حیف که الان از آن همه صفا و صمیمیت خبری نیست. زهرا اسلامی گفت: نباید اجازه دهیم تا این فرهنگ و سنت بهطور کامل فراموش شود؛ میتوان با برنامهریزی درست نسبت به زنده نگهداشتن آن اقدام کرد و نسل امروز بدانند که چگونه نیاکان، پدران و مادرانشان روزگار خود را سپری میکردند و با وجود همه سختیهایی که وجود داشت اما فرهنگ و سنت اصیل خود را حفظ داشتند. اکنون این سوال مطرح میشود که چرا زمختی شهرها جای معصومیتها را در روستا گرفته و فرهنگها و سنن اصیل روستایی کمرنگ شده است، برای بررسی این موضوع فرهنگی و سنتی با مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران گفتوگویی انجام دادیم. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران در گفتوگو با فارس، با اشاره به اینکه مردم بهطور ذاتی یک بازگشت به گذشته خود دارند، اظهار کرد: در دنیا کسی را نمیتوان یافت که گذشتهاش را فراموش کند و نگاهش صرفاً به آینده باشد و این حتی در جوامعی که گذشته تمدنی هم نداشته باشند دیده میشود و این عامل تحرک است. احد جاودانی افزود: مسائل روزمره، نوع و فرهنگ زندگی که بهوسیله آن شخصیت شکل میگیرد، بر این اساس فراموشی فرهنگ و سنت و به عبارتی فراموشی سنت در مقابل مدرنیته باشد یا فراموشی زندگی جمعی و خانوادگی گسترده در مقابل زندگی انفرادی باشد، بنابراین انسان خسته میشود و در اینجاست که حداقل یک نیمنگاهی به گذشته دارد تا بتواند آن را حفظ یا بازسازی کند. وی با تاکید بر اینکه فرهنگ و سنن و آداب و رسوم گذشته ما نباید فراموش شود، تصریح کرد: این موضوع برمیگردد هم به مردم، هم نهادهای مردمی و بخشی هم به دولتها مربوط است. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران ادامه داد: دولتها شاید بتوانند حوزه صنعت و اقتصاد را به بخش خصوصی واگذار کنند اما کل حوزه فرهنگ را نمیتوان بهطور کامل به این بخش واگذار کرد و شاید بتوان اجرای آن را به نهادهای مردمی سپرد اما سیاستگذاریها و بعضی از مؤلفههای آن را طبیعتاً دولتها باید در اختیار داشته باشند تا اثرات اجتماعی آن حفظ شود و ملاک زندگی، فرهنگ باشد. این مقام مسئول گفت: دولت، مردم و نهادهای مردمی باید ورود پیدا کنند و با ابزارهای مختلف نسبت به بازسازی فضای زندگیهای سنتی روستایی در گذشته اقدام کنند و در بحث بومگردی که مورد توجه ویژه ما نیز هست در روستاهای هدف گردشگری با معماری و ساختار سنتی در روستاها و حتی در شهرها که تداعیکننده فرهنگ و سنن اصیل و بومی و محلی است، اقدامات فرهگی انجام شود. جاودانی بر ضرورت ساخت فیلمهای مستند با موضوعات فرهنگ بومی و محلی مازندران تاکید کرد و افزود: ساخت مستند زندگیها و سنتهایی که کمرنگ شدند و یا بعضاً به فراموشی سپرده شدند و پخش آن از شبکههای سراسری میتواند به معرفی و احیای آن کمک قابل توجهی کند. وی با اشاره به زنگ کتابخوانی در مدارس، بیان کرد: در این ساعت نباید صرفاً به خواندن کتاب اکتفا شود بلکه باید دانشآموزان را با هویت و فرهنگ بومی و اصیل گذشتگان خود در قالب پخش فیلم آشنا کرد. انتهای پیام/86019/م40/
94/08/05 - 07:50
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 23]