واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: محرم زنان از طهران قاجار تا محلات قديمي تهران امروز
محلات قديمي و به خصوص محلههاي جنوبي تهران در ايام محرم هر سال محلي براي حضور فعال زنان در كنار مردان عزادار ميشود. زنان در اين نقاط تهران همچون 200 سال پيش اجازه ندادهاند تا نقششان در برپا داشتن ايام سوگواري امام حسين (ع) كمرنگ شود.
نویسنده : الناز خماميزاده
محلات قديمي و به خصوص محلههاي جنوبي تهران در ايام محرم هر سال محلي براي حضور فعال زنان در كنار مردان عزادار ميشود. زنان در اين نقاط تهران همچون 200 سال پيش اجازه ندادهاند تا نقششان در برپا داشتن ايام سوگواري امام حسين (ع) كمرنگ شود.
محلات قديمي تهران همچون اميريه و سرسبيل از ديرباز محل برگزاري آئين سوگواري عاشورا بودهاند. به طور خاص مردم محلههايي چون اميريه كه در گذشته محل زندگي اعيان و شخصيتهاي برجسته قاجاري و بازاريان اصيل تهراني بوده هنوز هم مراسم ايام محرم را به شكلي گرم و پر حرارت برگزار ميكنند. مردان در قالب دستههاي عزاداري زنجير ميزنند و زنان در گوشه و كنار خيابان بر سينه ميكوبند يا به شكل خانوادگي در هيئتهاي عزاداري شركت ميكنند. اين رسم هر چند در نقاط متمولتر و بالا شهر تهران رنگ باخته اما از ديرباز در محلات قديمي شهر تهران اين ايام همچون 200 سال گذشته پر جوش و خروش پيش رفته است. در اين بين نقش زنان و حضور فعال آنها در اين ايام هميشه از نقاط قابل توجه در مناطق قديمي شهر تهران بوده است.
سوگواري و آئينهاي ايام محرم از دوره قاجار رشد كرد و حضور مردم در آن فعالتر و همه گيرتر شد. حتي در آن دوران كه حضور اجتماعي زنان در جامعه بسيار كمرنگ بود اما ميادين محل برگزاري مراسم آئيني عاشورا يا اماكني چون «تكيه دولت» محل حضور فعال زنان بوده است. نگاهي به تصاوير قديمي دوره قاجار كه از بناي «تكيه دولت» بر جاي مانده است به خوبي مؤيد اين مطلب است كه مراسم و آئينهاي عاشورايي ايام محرم همچون تعزيهخواني در اين ايام بيش از آنكه از حضور پرشور مردان بهرهمند شود مملو از حضور زنان بوده است.
تصاوير قديمي و سياه و سفيدي كه از اين بنا بر جاي مانده است جمعيت زنان سياهپوش با روبنده را نشسته بر سكوهاي بناي «تكيه دولت» به نمايش ميگذارد. اين بناي عظيم در جنب بازار بزرگ تهران قرار داشت و يكي از پر رفت و آمدترين مكانها در سطح شهر تهران بود. ميتوان متصور شد در ايام محرم بيش از 180 سال پيش نيز تكيهاي چون «تكيه دولت» چگونه براي برپايي ايام سوگواري عاشورا با حضور حداكثري مردم كوچه و بازار محلات قديمي تهران در منطقه 12 كنوني شهر پر ميشده است. هر چند امروزه از اين تكيه تنها نامي بر جاي مانده و تعدادي عكس در آلبوم خانه كاخ گلستان تهران و كوچهاي در نزديكي بازار بزرگ تهران كه نام «تكيه دولت» را با خود يدك ميكشد، چراكه اين بنا بعدها به دست رضاشاه با خاك يكسان شد.
نه تنها تصاوير مربوط به «تكيه دولت» بلكه شماري ديگر از تصاوير بر جاي مانده از دوران قاجار هم بر حضور فعال زنان در مراسم و آئينهاي سوگواري محرم اشاره دارند. از جمله اين عكسها تصويري از زني قاجاري است كه از قضا يكي از دختران ناصرالدين شاه بوده است. در بالاي اين عكس به دستخط ناصرالدين شاه واژههاي «تعزيه چرخان» و «مرحومه» به چشم ميخورد. دختر ناصرالدين شاه يا همان صاحب اين عكس ظاهراً از جمله زناني بوده كه در اندروني ناصرالدين شاه براي زنان مراسم تعزيهخواني را اجرا ميكرده است. اينكه يكي از دختران شاه شخصاً اجرا و چرخاندن مراسم تعزيه را در دربار قاجاري بر عهده داشته باشد نشان از اهميت بالاي اجراي اين قبيل مراسم و نيز حضور فعال زنان اين دوره در فرآيند اجراي آئينهاي سوگواري اين ايام دارد.
شبان ميرشكرايي، پژوهشگر حوزه ميراث فرهنگي درباره حضور فعال زنان قاجاري در آئينهاي سوگواري عاشورا به ايسنا ميگويد: «به احتمال زياد تعزيهچرخاني بانوان در دوره قاجار چه در دربار شاهي و چه در اندروني خانههاي مردم رنگ و بوي قويتري نسبت به دورههاي بعدي داشته است، حتي در حال حاضر نيز اين اتفاق به صورت صددرصد بين بانوان انجام نميشود و در زمان برگزاري تعزيه در صورت نياز به بانوان در شبيهخوانيها، از مردان با روبنده استفاده ميشود. حتي در معدود مواردي ديده شده كه از دختربچهها به عنوان شهادتخوان در تعزيهها استفاده ميشود.» حضور فعال زنان تهران قديم در آئينهاي عاشورايي از آن جهت قابل توجه است كه در آن دوران زن از خانه خود بدون اجازه نميتوانست پا به بيرون بگذارد. حال اينكه با وجود تعصبات و حساسيتهاي خاص آن دوران يك زن بتواند براي زنان مراسم تعزيهخواني را اجرا كند در نوع خود جالب توجه است. امروزه مراسم سوگواري ايام محرم در مناطق قديمي تهران به همان قوت با حضور زنان برگزار ميشود. كوچهها و محلات سياهپوش شده و در كنار تكايايي كه براي مردان برپا ميشود زنان نيز تكاياي مستقل خود را دارند. محلات قديمي همچنان حافظ و ميراثدار رسوم و ارزشهاي سابق تهران دوره قاجار هستند.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۴ آبان ۱۳۹۴ - ۱۶:۱۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 30]