محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1828653650
سیاست خارجی در دولت صفوی
واضح آرشیو وب فارسی:فردا نیوز: سیاست خارجه همواره یکی از مسائل مورد توجه دولت ها در طول تاریخ بوده است. هرچند این مسئله امروزه بیشتر و در ابعاد گسترده تری مورد توجه است اما چه در دوره باستان و چه در دوره اسلامی، دولت ها ی مختلف از این امر غافل نبوده اند. چنانکه دیوان رسایل (که به نوعی کارکرد وزارت خارجه امروزی را داشته است) همواره به عنوان یکی از مهمترین دیوان های دولت ها محسوب می شده است.آفتاب یزد: سیاست خارجه همواره یکی از مسائل مورد توجه دولت ها در طول تاریخ بوده است. هرچند این مسئله امروزه بیشتر و در ابعاد گسترده تری مورد توجه است اما چه در دوره باستان و چه در دوره اسلامی، دولت ها ی مختلف از این امر غافل نبوده اند. چنانکه دیوان رسایل (که به نوعی کارکرد وزارت خارجه امروزی را داشته است) همواره به عنوان یکی از مهمترین دیوان های دولت ها محسوب می شده است. با تاسیس دولت صفوی در ایران در 1501م سیاست خارجه ایران با همسایگان خود به ویژه با دولت ها ی اروپایی وارد مرحله جدیدی شد. هرچند پیش از آن نیز در دوره های ایلخانان و آق قویونلو ها تماس هایی بین ایران با دولت های اروپایی صورت گرفته بود، اما این روابط هیچ گاه به جدیت روابط دوره صفوی نبود و آثار و نتایج پایداری در بر نداشت. نویسنده در این نوشتار قصد دارد پس از یک نگاه اجمالی به روابط دولت صفوی با دولت های اروپایی، به برخی ازعلل ناکامی این روابط بپردازد. پس از اینکه محمد فاتح در سال 1453م موفق به فتح قسطنطنیه شد، زنگ خطر برای دولت های اروپایی به صدا در آمد و با گسترش متصرفات عثمانی در شرق دریای مدیترانه و شمال آفریقا، اروپا در شرایط بحرانی قرار گرفت، چراکه دولت عثمانی از سویی روز به روز به پیشروی خود در قلب اروپا ادامه می داد و با در محاصره گرفتن اروپا از جنوب و شرق و تسلط بر مسیرهای تجاری زمینی و دریایی و تحمیل هزینه های گزاف بر کالاهای تجاری، دولت های اروپایی را در شرایط سختی قرار داده بود. مشکل عثمانی تنها متوجه اروپا نبود، بلکه به دلیل همسایگی با دولت صفوی، برای کشور ایران نیز همواره به عنوان یک رقیب و خطر جدی تلقی می شد. دانشمندان علوم سیاسی معتقدند برای شکل گیری اتحاد بین دو یا چند کشور، باید زمینه مشترکی فراهم شود که به عنوان یکی از این دلایل می توان به دشمن مشترک اشاره کرد. در این دوره نیز به دلیل وجود دشمن مشترکی چون عثمانی، دولت صفوی و دولت های اروپایی درصدد ایجاد اتحادی بر علیه دولت عثمانی برآمدند. اولین درخواست برای ایجاد چنین اتحادی توسط پادشاه مجارستان و در زمان سلطنت شاه اسماعیل مطرح شد. شاه اسماعیل نیز که پس از شکست در جنگ چالدران درصدد انتقام از عثمانی ها بود، از پطروس، سفیر مجارستان استقبال کرده و وی را به سفارت خود به سوی دولت های اروپایی چون آلمان و ونیز و اسپانیا گسیل داشت. درخواست وی از پادشاهان اروپایی کنار گذاشتن مشکلات داخلی و متحد شدن برای حمله همزمان به دشمن مشترک یعنی عثمانی بود. در واقع اغلب مکاتبات اولیه بین دولت صفوی و دولت های اروپایی با اهداف نظامی صورت گرفت. به عنوان مثال در نامه ای که شاه اسماعیل به شارلکن پادشاه مقتدر اسپانیا نوشت، از پادشاه اسپانیا درخواست داشت تا به صورت همزمان از غرب و شرق به متصرفات عثمانی بتازند. هرچند پادشاهان آلمان و اسپانیا نظر مساعد خود را اعلام کردند و نامه هایی دوستانه به شاه اسماعیل نوشتند، اما این نامه ها و سفیر ایران زمانی به ایران رسیدند که شاه اسماعیل مرده بود و این مذاکرات ناتمام مانده و نتیجه ای دربر نداشت. همچنین در سال 1507م همزمان با سلطنت شاه اسماعیل، آلبوکرک پرتغالی، جزیره هرمز و چند جزیره دیگر از خلیج فارس را تصرف کرد. اما شاه اسماعیل به دلیل نداشتن نیروی دریایی، نتوانست به مقابله با او بپردازد و این جزایر تا زمان اتحاد شاه عباس با انگلستان بر علیه پرتغالی ها در تصرف پرتغال باقی ماند. روابط ایران با دولت های اروپایی پس از مرگ شاه اسماعیل تا روی کار آمدن شاه عباس تقریبا به حالت تعلیق درآمد که این موضوع متاثر از 2 علت داخلی بود. اول آنکه در مقاطعی چون سال های 930ه ق تا 940ه ق و دوره سلطنت شاه اسماعیل دوم و محمد خدابنده، اختلافات داخلی موجب هرج و مرج شده بود و رابطه با کشورهای اروپایی مورد توجه دولت صفوی نبود. دوم آنکه به دلیل توافقنامه صلح آماسیه بین شاه تهماسب با دولت عثمانی، شاه تهماسب رغبت چندانی به رابطه با دولت های اروپایی از خود نشان نمی داد. توضیح آنکه پادشاهان صفوی نهایت تلاش خود را به منظور جلوگیری از نقض عهدنامه های خود با دولت عثمانی مبذول می داشتند و پس از توافقنامه آماسیه نیز شاه تهماسب در مقطعی تصمیم به قطع روابط خود با دولت های اروپایی گرفت. اما با روی کار آمدن شاه عباس، روابط با دولت های اروپایی از سر گرفته شد. البته با این تفاوت که این روابط با برخی از دولت های اروپایی با نتایج مثبتی همراه بود و تنها جنبه نظامی نداشت و روابط تجاری نیز برقرار شد. می توان گفت بازهم شروع روابط از سوی دولت های اروپایی صورت گرفت و دولت انگلیس با اعزام برادران شرلی به همراه یک هیئت 25 نفره قصد تجهیز سپاه ایران به سلاح آتشین را داشت که به مقصود خود رسید و پس از مدتی سپاه ایران صاحب توپخانه و 60هزار تفنگ دار شد. شاه عباس علاقه بسیاری به رابرت شرلی و برادرش آنتونی شرلی پیدا کرد و این موضوع باعث شد تا آنتونی شرلی را به سفارت خود انتخاب و به همراه حسینعلی بیگ به اروپا اعزام کند. سفر این هیئت به دلایلی چون درگیری آنتونی شرلی با حسینعلی بیگ در ونیز و امتناع آنتونی از بازگشت به ایران و همچنین بازنگشتن حسینعلی بیگ به ایران نتایج مهمی در بر نداشت. پس از مدتی شاه عباس این بار رابرت شرلی را به سفارت خود به سوی دولت های اروپایی فرستاد که مهمترین اهداف او از سویی تحریک دولت های اروپایی به کنار گذاشتن درگیری های داخلی و حمله مشترک به عثمانی و از سوی دیگر فروش ابریشم ایران بود. هر چند شاه عباس به پادشاهان کشورهای بسیاری چون روسیه، لهستان، آلمان، ونیز، اسپانیا و انگلیس نامه نوشت ولی تنها موفق به ایجاد رابطه با کشورهای انگلیس و هلند شد و رابطه با مابقی کشورها از سطح رد و بدل شدن چند نامه تشریفاتی و مبادلات محدود تجاری بالاتر نرفت. پس از اینکه شاه عباس توانست به کمک نیروی دریایی شرکت هند شرقی انگلیس، پرتغالی ها را شکست دهد، عهدنامه ای بین دولت انگلیس و دولت صفوی بسته شد که طی آن به دلیل در اختیار قرار دادن کشتی های جنگی، امتیاز های مهم تجاری به دولت انگیس داده شد. همچنین در بند اول این توافقنامه، مقرر شد 2دولت یک سفیر به صورت دائمی در خاک یکدیگر قرار دهند. رابطه ایران با دولت انگلیس پس از مدتی کمرنگ شد، چراکه سیاست شاه عباس برای جلوگیری از قدرت گیری و تسلط یک دولت خارجی در منطقه خلیج فارس، وارد کردن یک قدرت دیگر به این منطقه و ایجاد یک نوع بالانس بود. به این دلیل پس از مدتی روابطی با ایالات متحد هلند برقرار کرد و یک عهدنامه تجاری با هلند بست و با وارد کردن این دولت به خلیج فارس، امتیازات مشابهی نیز به هلند داد. اوج روابط ایران با دولت های اروپایی را در دوره شاه عباس شاهد بودیم، اما با مرگ او بازهم شاهد کاهش این روابط هستیم. هرچند پس از شاه عباس اول، شاهان صفوی به عهدنامه های بسته شده با دولت های اروپایی پایبند بودند و حتی در دوره شاه سلیمان سفیری از جانب ایران به دربار لویی چهاردهم فرستاده شد که هدف از این سفارت درخواست ایران از فرانسه مبنی بر در اختیار قرار دادن چند کشتی جنگی در خلیج فارس بود، اما به طور کلی دولت صفوی، متاثر از توافقنامه زهاب با دولت عثمانی، رغبت چندانی به رابطه با اروپا نشان نمی داد و حتی در دوره سلطنت شاه سلیمان، یعنی زمانی که دولت عثمانی در غرب قلمرو خود متحمل شکست های سختی شده بود و در داخل نیز دست به گریبان مشکلاتی چون شورش ینی چری ها بود، به درخواست سفرای آلمان و روسیه برای اتحاد علیه عثمانی که به اعتقاد سفیر روسیه می توانست باعث نابودی دولت عثمانی شود، جواب منفی داده و دولت عثمانی را به یک دولت عیسوی ترجیح داد. باری، با نگاهی به روابط دولت صفوی با دولت های اروپایی به این نتیجه می رسیم که این روابط بر پایه نیاز متقابل بوده و هیچ یک از طرفین در موضع قدرت برتر قرار ندارد. اما سوالی که مطرح می شود این است که چرا علی رغم تمایل طرفین، چنین رابطه ای صورت نگرفت؟ می توان به 4 دلیل عمده به عنوان پاسخ این سوال اشاره کرد: 1-مشکلات ارتباطی همان گونه که اشاره شد، دولت عثمانی با گسترش متصرفات خود در شرق دریای مدیترانه و تصرف مصر و شمال آفریقا و با پیشروی در شرق قلمرو خود در آسیای صغیر و قفقاز، تبدیل به سدی میان ایران و اروپا شده بود. به همین دلیل کاروان های ایرانی برای رسیدن به اروپا (به استثنای معدود مواقعی که بین ایران و عثمانی صلح برقرار بود) مجبور به دور زدن مرز های عثمانی بودند. در این دوره از2 مسیر دریایی و خشکی به این منظور استفاده می شد. در راه دریایی پس از عبور از بندر ایران و دور زدن شبه جزیره عربستان و دماغه امید نیک، قاره آفریقا را پشت سر می گذاشتند و به اسپانیا و قاره اروپا می رسیدند. در مسیر دوم پس ازحرکت از گیلان و عبور از دریای خزر وارد بندر هشترخان شده و اغلب با عبور از خاک روسیه و اقامتی چند ماهه در مسکو، قدم به شمال و شرق اروپا می گذاشتند. طبیعتا این راه های طولانی چه خشکی و چه دریایی با در نظر گرفتن وسایل حمل و نقل در آن زمان و وجود مشکلات دیگری چون راهزنان، طوفان دریا و... سال ها به طول می انجامید. چنانکه ماموریت رابرت شرلی به اروپا و بازگشت او به ایران 8 سال به طول انجامید. 2-شرایط بد آب و هوایی این موضوع باعث شده بود که سفیران اروپایی بارها پیش از رسیدن به دربار ایران جان خود را از دست بدهند. به عنوان مثال، در ذی حجه سال 972ه ق یک هیئت سیاسی از مسکو به ریاست آرتور ادواردز به ایران آمد، اما چند تن از اعضای این هیئت پیش از رسیدن به قزوین تلف شدند. در موردی دیگر در 27 صفر سال 1012ه ق کاکاش سفیر آلمان و 8تن از همراهانش به سبب بدی غذا و آب و هوای گیلان به سختی بیمار شدند و زمانی که به لاهیجان رسیدند، سفیر و 3 تن از همراهانش درگذشتند. 3-فقدان هماهنگی مواضع بین دولت های اروپایی در واقع علی رغم تمایل اغلب دولت های اروپایی به شکل گیری چنین رابطه ای، ما شاهد سیاست پایدار از سوی همه این دولت ها نبودیم. به عنوان مثال فرانسه سیاست خوبی با دولت عثمانی برقرار کرده بود و دولت هایی چون آلمان و ونیز که در مقطعی دم از اتحاد برعلیه عثمانی می زدند، پس از مدتی به اتحاد با عثمانی پرداختند. اتحاد ردلف دوم پادشاه آلمان با دولت عثمانی برخلاف قول خویش به شاه عباس، از جمله این موارد است. 4-شخص محوری و فقدان سیاست مستمر و پایدار در دولت صفوی سیاست کلی دولت صفوی متاثر از شخص شاه بود که این مسئله باعث می شد تا با تغییر یک شاه و به قدرت رسیدن شخصی دیگر با روحیات و تفکرات متفاوت، شاهد استمرار یک سیاست واحد درباره چنین موضوعی نباشیم. به عنوان مثال، تمام تلاش شاه عباس در دوره 40 ساله حکومت خویش متوجه رابطه با اروپا و نابودی عثمانی و به طور کلی دشمنی با این دولت بود. اما پس از مرگ او تلاش های او بی سرانجام باقی ماند و حتی در دوره سلطنت شاه سلیمان، به سیاستی کاملا متناقض با دوره شاه عباس بر می خوریم، چراکه شاه عباس قصد نابودی دولت عثمانی را داشت در صورتی که شاه سلیمان همان گونه که اشاره شد، وجود دولت عثمانی را لازم می شمرد. نتیجه گیری می توان گفت وجود دولت عثمانی علی رغم مشکلاتی که برای دولت صفوی به وجود آورده بود، باعث نزدیک تر شدن ایران با دولت ها ی اروپایی شده بود و شکل گیری چنین رابطه ای و استمرار آن می توانست موجب تبادلات علمی و فرهنگی گسترده تری سال ها پیش از روی کار آمدن قاجار ها (البته بدون آنکه مجبور به دادن امتیازات گوناگون به دولت های اروپایی باشیم) بین ایران با این تمدن غربی شود. اما وجود مشکلات متعددی(مانند مشکلات ارتباطی) که برخی از آن ها از توان علمی آن روز جوامع غربی و ایران خارج بود و برخی از آن ها متوجه دولت های 2 طرف بود، باعث شد تا دولت صفوی و مردم ایران نتوانند از این فرصت مهم استفاده کافی را ببرند.
چهارشنبه ، ۲۹مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فردا نیوز]
[مشاهده در: www.fardanews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]
-
گوناگون
پربازدیدترینها