محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1847319563
کرامت اکتسابی انسان از دیدگاه علّامه طباطبائی - بخش اول عبودیت و خدامحوری تنها راه کسب کرامت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: کرامت اکتسابی انسان از دیدگاه علّامه طباطبائی - بخش اول
عبودیت و خدامحوری تنها راه کسب کرامت
هر اندازه عبودیت انسان در پیشگاه حق‌تعالی، آگاهانه‌تر و مخلصانه‌تر باشد، به همان اندازه به ارزش و کرامت بیشتر نایل می‌آید.
چکیده کرامت انسان، به‌مثابه اساس حقوق بشر و معیار تعامل اجتماعی و بین‌المللی، در حوزه‌های مختلف علوم انسانی، از اهمیت ویژه برخوردار است. علّامه طباطبائی که از چهره‌های کم‌نظیر علمی جهان اسلام به‌شمار می‌رود، کرامت انسان را به صورت عمده به تکوینی و اکتسابی تقسیم می‌کند. در این نوشتار می‌کوشیم با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، کرامت اکتسابی، معیار کرامت و مهم‌ترین ویژگی‌های آن را از منظر علّامه بیان کنیم. کرامت اکتسابی، در حقیقت دستیابی انسان به کمالات وجودی و مقام قرب الهی و تنها راه وصول به آن خدامحوری است. لذا هر اندازه عبودیت انسان در پیشگاه حق‌تعالی، آگاهانه‌تر و مخلصانه‌تر باشد، به همان اندازه به ارزش و کرامت بیشتر نایل می‌آید. ازآنجا‌که کرامت اکتسابی بر اثر تلاش‌های اختیاری انسان به دست می‌آید، یک امر ارزشی است و می‌توان به آن افتخار نمود. چون حرکت تکاملی انسان، به‌تدریج حاصل می‌‌شود، تدریجی و تشکیکی بودن دو ویژگی دیگر کرامت اکتسابی است. به دلیل اینکه همه انسان‌ها قابلیت کسب کرامت را دارند، نوعی بودن چهارمین ویژگی آن به‌شمار می‌رود. کلیدواژه‌ها: کرامت، اکتسابی، انسان، اختیار و خدامحوری. مقدمه در اندیشه اسلامی، انسان به منزله گل سرسبد عالم خلقت، مورد عنایت و تکریم ویژه آفریدگار عالم قرار گرفته و در مقایسه با دیگر مخلوقات، از موقعیت ممتاز، قابلیت ها و نعمت های بی بدیل برخوردار است؛ لیکن این تکریم که از آن به کرامت تکوینی یاد می شود، برای آن است که انسان با حسن اختیار و استفاده بهینه از این سرمایه ها، در پیشگاه آفریدگار و پروردگار عالم شکرگزار باشد و با گام نهادن در مسیر عبودیت به کمالات انسانی و کرامت اکتسابی دست یابد. ازاین رو، صرف برخورداری انسان از کرامت تکوینی که امری اعطایی و غیراختیاری است، نمی تواند مایه برتری انسان بر دیگر مخلوقات باشد، بلکه برخورداری از کرامت اکتسابی، به مثابه امری اختیاری و ارزشی است که سرنوشت نهایی انسان را رقم می زند و می تواند مایه مباهات انسان و برتری او نسبت به دیگر مخلوقات شود. تبیین درست و منطقی کرامت اکتسابی از دیدگاه اسلام، از آن جهت ضرورت مضاعف دارد، که در جهان معاصر به دلیل شیوع اندیشه های اومانیستی و سکولار، اولاً به کرامت تکوینی به منزله کرامت ذاتی و ارزشی نگریسته و به صرف برخورداری از آن، انسان بر همه مخلوقات برتر دانسته می شود؛ ثانیاً در این پارادایم، راه رسیدن انسان به کرامت و سعادت، نه خدامحوری و اطاعت از خدا، بلکه انسان محوری و اطاعت از قوانین بشری است. به همین دلیل، طرف داران نظریه توحیدی کرامت انسان، باید به پرسش ها و شبهاتی که در باره کرامت اکتسابی انسان وجود دارد، پاسخ دهند؛ از جمله اینکه چرا برخورداری انسان از امکانات و سرمایه های بی بدیل تکوینی، همچون عقل و آزادی اراده و اختیار، برای برتری او بر دیگر موجودات کافی نیست؟ اساساً معیار کرامت حقیقی انسان در چیست؟ چرا انسان برای رسیدن به کرامت حقیقی، باید مسیر عبودیت و خدامحوری را در پیش گیرد؟ در راستای ادای همین رسالت سترگ، علّامه طباطبائی، که در علوم مختلف عقلی و نقلی و نیز آشنایی با نظریات جدید، از شخصیت های کم نظیر و جامع نگر در جهان اسلام به شمار می رود، در آثار مختلف خویش، البته به صورت پراکنده، به این موضوع پرداخته است. به نظر می رسد، تدوین دقیق و جامع نظریه ایشان درباره کرامت اکتسابی انسان، به خوبی می تواند پاسخ گوی پرسش های پیش گفته باشد. با آنکه دیدگاه علّامه در این زمینه کمابیش مورد توجه بوده و در برخی آثار منتشره درباره کرامت انسان، به دیدگاه علّامه نیز اشاراتی صورت گرفته، اما تا جایی که جست وجوها نشان دارد، تاکنون اثری پژوهشی با عنوان کرامت اکتسابی انسان از دیدگاه علّامه طباطبائی تدوین نشده است. نگارنده در پایان نامه کارشناسی ارشد خویش با عنوان مبانی نظری ارزش انسان از نظر علّامه طباطبائی و کانت، در ضمن یکی از فصول، به صورت مختصر و تنها در حد یک صفحه، به بیان چیستی کرامت اکتسابی از دیدگاه ایشان پرداخته است؛ لیکن در این نوشتار تلاش بر آن است تا علاوه بر بیان تفصیلی چیستی کرامت اکتسابی از دیدگاه علّامه، معیار کرامت اکتسابی، راه رسیدن به آن و مراتبی که انسان می تواند به آن برسد و سرانجام مهم ترین ویژگی های کرامت اکتسابی با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی بیان شود. در اندیشه توحیدی و واقع گرایانه علّامه، انسان باید هویت ربانی و موقعیت خود در عالم هستی را درک کند و به جای تفرعن و استکبار، که توهمی بیش نیست، بکوشد از طریق عبودیت خالصانه خود را هرچه بیشتر به معدن اصلی عظمت و کرامت، یعنی کامل مطلق نزدیک سازد. در این نگاه هرچند انسان دارای وجود فقری است، این توان و قابلیت را دارد که با استفاده بهینه از نعمت های بزرگ الهی، که در کرامت تکوینی به انسان عطا شده اند، خود را به منبع اصلی کرامت و کمال نزدیک سازد و با فنای ذاتی در کامل مطلق، به جاودانگی و اوج قله کرامت انسانی راه یابد. به همین دلیل، کرامت اکتسابی انسان، به منزله امری اختیاری و ارزشی که بر اثر مجاهدت های خود انسان و البته به توفیق الهی دستیاب می شود، هیچ گونه محدودیت و حد و مرزی نمی شناسد. معنای لغوی کرامت لغت شناسان برای کرامت معانی پرشماری بیان کرده اند. صاحب التحقیق درباره معنای کرامت می نویسد: کرامت عبارت است از عزت و برتری در ذات چیزی بدون در نظر گرفتن برتری آن نسبت به چیزی که فروتر است. کرامت در مقابل پستی و خواری قرار می گیرد، همان گونه که عزت در مقابل ذلت و بزرگی در مقابل خردی، و اما شرافت بیشترین مورد استعمال آن در برتری ها و امتیازهای مادی است (مصطفوی، 1368، ج10، ص 46). همچنین صاحب مفردات فی غریب القرآن در بیان معنای کرامت می نویسد: کرم اگر وصف خداوند باشد، اسمی برای احسان و نعمت های آشکار اوست، و هرگاه انسان با وصف کرم توصیف شود، اسمی برای افعال و اخلاق ستوده ای اوست که ظاهر شود و تا آن صفات از او صادر و ظاهر نشود به او کریم گفته نمی شود (راغب اصفهانی، 1992، ص 428). کرامت واژه عربی است و معادل دقیق فارسی ندارد، اما در کتاب های لغت معانی مختلفی برای آن بیان شده است، که مهم ترین آنها عبارت اند از: بزرگی ورزیدن، جوانمرد گردیدن، ارزش، حرمت، حیثیت، بزرگی، بزرگواری، جوانمردی، عزت، شرافت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، نزاهت از فرومایگی و پاک بودن از آلودگی ها، احسان و بخشش، البته به امور خارق العاده ای که اولیای الهی انجام می دهند، نیز کرامت می گویند (معین، 1360، ج 3، ص 2929؛ دهخدا، 1373، ج11، ص 16070؛ آذرتاش، 1381، ص 585) معانی اصطلاحی کرامت به رغم اهمیت بنیادینی که کرامت انسانی در مکتب ها و اندیشه های مختلف، و نیز قوانین ملی و بین المللی دارد، تاکنون تعریف جامع و مانع برایش ارائه نشده، بلکه هر مکتب و اندیشه ای تعریف خاص و موردنظر خود را از آن ارائه کرده است. در اندیشه اسلامی نیز از رویکردهای گوناگون نسبت به کرامت انسان، همچون رویکرد سنتی و فقهی، رویکرد عرفانی و اخلاقی، رویکرد فلسفی و رویکرد حقوقی سخن به میان آمده و تفسیرهای متفاوتی از آن ارائه شده است (ر.ک: یدالله پور، 1391، ص 33-39). از جهت دیگر، رویکردها به کرامت انسان در جهان اسلام، به رویکرد سنتی و کلاسیک، رویکرد اجتهادی و نواندیشی و رویکرد سکولار و دیگراندیشانه نیز تقسیم شده، که برحسب هریک از رویکردها، دسته بندی و تعریف های متفاوتی نیز برای آن ارائه گشته است (ر.ک. یدالله پور، 1391، ص180-199؛ رحیمی نژاد، 1386). در این نوشتار، پرداختن به رویکردهای گوناگون، نه امکان دارد و نه ضرورت. ازاین رو برای رعایت اختصار، تنها به تعریف کرامت از دیدگاه علّامه طباطبائی بسنده می کنیم. با توجه به مطالبی که به صورت پراکنده در آثار مختلف علّامه، به ویژه تفسیر المیزان آمده است، می توان گفت که علّامه کرامت انسان را به تکوینی و اکتسابی یا طبیعی و الهی و ارزشی تقسیم می کند. به عبارت دیگر، علّامه کرامت به معنای برخورداری انسان از قابلیت ها و نعمت های بی بدیل و دارا بودن موقعیت ممتاز در عالم خلقت را که از جانب آفریدگار عالم به وی عطا شده و امر غیراختیاری است، کرامت تکوینی و طبیعی می نامد؛ اما دستیابی به کمالات انسانی و مقام قرب الهی را که با مجاهدت ها و رعایت تقوای الهی به دست می آید و اختیاری است، کرامت اکتسابی، الهی و ارزشی می داند (طباطبائی، 1372، ج13، ص165). چیستی کرامت اکتسابی از دیدگاه علّامه طباطبائی کرامت اکتسابی عبارت است از شرافت و حیثیتی که انسان، به صورت ارادی و از طریق استفاده بهینه از استعدادها و توانایی های خدادادی خویش، در مسیر رشد و کمال به دست می آورد. هرچند همه انسان ها دارای استعدادها و توانایی های بس شگرف اند، تنها انسان هایی به کرامت اکتسابی دست می یابند که دارای جهان بینی صحیح باشند و با پیروی از شریعت اسلامی، استعدادهای خدادادی خویش را برای کسب کمالات انسانی به کار گیرند. بنابراین کرامت اکتسابی، همان کمالات وجودی است که بر اثر رعایت تقوای الهی و حرکت در مسیر عبودیت نصیب انسان می شود (طباطبائی، 1372، ج18، ص 356ـ357). علّامه، با توجه به نقش بنیادی باورها و اعمال صالح در دستیابی انسان به کرامت انسانی، معتقد است که کرامت اکتسابی، تابع ملکات و خصلت های درونی است، اما ریشه در باورهای توحیدی دارد. به عبارت دیگر، کرامت اکتسابی، دستیابی به ارزش و کمالات وجودی است که از طریق باورمندی به جهان بینی درست، متخلق شدن به اخلاق نیکو و انجام دادن رفتارهای پسندیده حاصل می شود. آن گاه که انسان مؤمن و معتقد به باورهای درست، بر اثر آراسته شدن به فضایل و مکارم، به کمالات وجودی دست می یابد و افعال صالح از او صادر می شوند، کرامت و ارزش را کسب کرده است و او را کریم می نامند. بنابراین توحید ریشه ای است که درخت کرامت انسان بر آن می روید و شاخه های آن اخلاق کریمه اند که از آنها، میوه های پاکیزه اعمال صالح به بار می نشینند (طباطبائی، 1372، ج11، ص 169ـ170). معیار کرامت اکتسابی چون کرامت به معنای دستیابی انسان به ارزش و کمالات وجودی است، با توجه به غنای مطلق حضرت حق و فقر محض انسان نسبت به او، کرامت و سعادت انسان در شدت وجود و قرب به حق تعالی است. چنان که ذلت و شقاوت او در ضعف وجود و دوری از خداست. به عبارت دیگر، هر اندازه مرتبه وجودی انسان بالاتر باشد و قابلیت های او فعلیت یافته تر، حدود و قیود عدمی او کمتر و مقام قربش او به کامل مطلق، بیشتر خواهد بود. در مقابل هر چه حدود و قیود وجودی انسان بیشتر باشند، برخورداری انسان از کرامت و سعادت، نیز کمتر و ضعیف تر است. ازاین رو رسیدن هر موجودی به کمال حقیقی خودش، مستلزم فنای آن موجود است؛ زیرا دستیابی به کمال، از سویی مستلزم فنای قیود و حدود و از سوی دیگر، موجب بقای حقیقت و کامل تر شدن آن می شود. بنابراین کمال نهایی و حقیقی انسان رهایی از حدود و قیود عدمی و نزدیک شدن هرچه بیشتر به کامل مطلق و منبع اصلی عزت و کرامت است (طباطبائی، 1386الف، ص 64ـ67و124). در اندیشه علّامه همه موجودات به سوی خدا در حرکت اند. انسان، به منزله گل سرسبد این کاروان، اگر می خواهد به مقصد برسد، در درجه اول نیازمند توجه به مقصد و هدف، در درجه دوم نیازمند معرفت لازم برای سیر به سوی هدف و در درجه سوم نیازمند برداشتن توشه به اندازه ضرورت است. اگر انسان در این سفر الهی از هدف غافل شود، یا معرفت لازم را کسب نکند، یا خود را مصروف امور زاید و غیر لازم، از جمله توجه و اشتغال به خودِ طریق سازد، هرگز به مقصد نخواهد رسید. به همین دلیل، اولیای الهی، جز رضای خدا هیچ مطلوب و مقصودی ندارند. آنان با فنا شدن در حق تعالی، به جاودانگی و بقا بار می یابند؛ زیرا آنچه نزد خداست باقی، و آنچه نزد ماسواست، فانی و زوال پذیر است (طباطبائی، 1386الف، ص 106-107و127). به عقیده علّامه انسان اگر به منبع اصلی همه کمالات، عزت ها و کرامت ها روی آورد، هرگز به پستی تن نخواهد داد، بلکه در سایه قرب به منبع اصلی عزت و کرامت، به غنای نفسانی و هیبت ربانی نایل خواهد آمد. انسان موحد، نمی تواند به غیرخدا قناعت کند؛ زیرا می داند که اگر انسان کرامت، بقا، قدرت و قوت می طلبد و اگر پشتوانه اتکاپذیر می جوید، تنها و تنها در سایه قرب به خدا میسور و ممکن است. در نتیجه مؤمن واقعی، تنها خدا را می طلبد و هر چیز دیگر را نیز برای تقرب به خدا می خواهد (طباطبائی، 1372، ج1، ص364ـ363؛ ج11، ص 174ـ178؛ همو، 1383، ج2، ص190-193). توحید قرآنی و کرامت انسانی علّامه این حقیقت رفیع را که معیار کرامت، قرب به کامل مطلق و توجه به خدای سبحان است، در قالب اخلاق توحیدی مطرح ساخته است. به عقیده او، در همه ادیان الهی، معیار کرامت انسانی، قرب به خدای سبحان است. لذا محور همه ادیان الهی را توحید و خدامحوری تشکیل می دهد، لیکن مراتب توحید در ادیان الهی، در یک مرتبه قرار ندارند؛ بلکه اصل توحید در قرآن مجید به اوج خود رسیده و تا پیش از نزول قرآن مجید، توحید با این درجه و مرتبه وجود نداشته است. در ادامه به بررسی انواع اخلاق می پردازیم: 1. اخلاق دنیامحور: عده ای رفتارهای اخلاقی را برای جلب فواید دنیایی انجام می دهند و چون رفتارهای اخلاقی موجب شهرت و محبوبیت اجتماعی می شوند، بر انجام دادن آنها مداومت می کنند. برای نمونه شجاعت موجب می شود که انسان همواره در چشم مردم عظیم و بزرگ باشد، درحالی که ترسو بودن موجب ذلت در پیش خود و دیگران می گردد (طباطبائی، 1383، ج1، ص 273ـ274). این گروه در پی کسب کرامت اند، لیکن کرامت را در برخورداری از نعمت های مادی و فواید دنیوی می دانند؛ 2. اخلاق آخرت محور: شیوه دوم تربیت اخلاقی این است که هدف انسان از مداومت بر رفتارهای اخلاقی، رسیدن به آخرت آباد باشد. در این نگاه مانند نگاه اول، توجه فرد معطوف به منافع شخصی و اهداف واسطی است، نه رسیدن به هدف غایی و اتصال به معدن اصلی عزت و کرامت؛ لیکن به جای اینکه لذات دنیوی هدف باشد، به لذات اخروی چشم دوخته می شود. این گروه هرچند به مرحله بالاتری از کرامت نایل می آیند، چون از اخلاق توحیدی و معیار اصلی کرامت غافل اند، به اوج قله کرامت نمی رسند (طباطبائی، 1383، ج1، ص 274ـ275)؛ 3. اخلاق توحیدمحور: شیوه سوم تربیت اخلاقی، شیوه تربیتی توحید محور است. در جهان بینی اسلامی، نه تنها به لحاظ فاعلی، مؤثر حقیقی فقط خداست، بلکه به لحاظ غایی نیز غایت مستقل و نهایی، تنها خداست. روشن است که انسان عاقل و طالب کمال، در پی حق، کمال، و بقاست، نه در پی باطل، نقصان و فنا. ازاین رو مکتب اخلاقی اسلام، توحید را محور اخلاق و ارزش های اخلاقی قرار می دهد و انسان موحد فقط برای قرب به حق نسبت به رفتارهای اخلاقی مداومت می کند (طباطبائی، 1372، ج1، ص 533ـ542؛ همو، 1383، ج1، ص 275ـ280؛ ج2، ص 146ـ147؛ همو، 1415ق، ص24-23). عبودیت و خدامحوری تنها راه کسب کرامت با توجه به چیستی و معیار کرامت اکتسابی، تنها راه رسیدن به آن، عبودیت و خدامحوری است. در اندیشه علّامه انسان به اندازه عبودیت خویش، جامه کرامت و خلافت را در بر می کشد؛ زیرا کرامت انسانی، تجلی کرامت الهی است و هر انسانی که بخواهد به کرامت انسانی برسد، مسیری جز عبودیت و تقرب الی الله برایش وجود ندارد. مَن کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّه فَلِلَّهِ الْعِزَّه جَمِیعًا إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ (فاطر: 10). در واقع غنا و مالکیت مطلق خدای سبحان از سویی، و فقر ذاتی و مملوکیت مطلق همه مخلوقات از سوی دیگر، ایجاب می کند که انسان همان گونه که به لحاظ تکوینی خدا را آفریدگار و پروردگار همه موجودات می داند، به لحاظ تشریعی نیز به صورت کمال و تمام تسلیم اراده تشریعی حق باشد و تنها از او فرمان برداری کند. سر باز زدن از اوامر الهی و اعلام استقلال در برابر خداوند سبحان، نشانه تفرعن و استکبار است و موجب می شود که انسان بر اثر عناد و دشمنی با حقایق مسلم، به عذاب همیشگی گرفتار آید. انسان اگر طالب کرامت است، باید در همه اندیشه ها، رفتارها و غایات خویش، همه رضای خداوند سبحان و تقرب به او را در نظر داشته باشد (طباطبائی، 1372، ج1، ص203). اگر انسان آن قدر کریم است که باید همه مخلوقات مسخر او باشند و فرشتگان بر او سجده کنند، به این دلیل است که خلیفه خداست. اگر انسان خلیفه خداست، هیچ گاه نباید نظر و خواست خود یا دیگران را بر اراده و خواست مستخلفٌ عنه، مقدم کند. خلیفه زمانی خلیفه است که اراده او تابع اراده مستخلفٌ عنه باشد. به همین دلیل، خداوند سبحان وقتی می خواهد مقام ارجمند انسان هایی را که به مقام خلافت و اوج کرامت رسیده اند بیان کند، آنها را بنده خطاب می کند. سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً... (اسراء: 7)؛ یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَه مَّرْضِیَّه فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی(فجر: 26ـ30). اولیای الهی آن گاه که می خواستند به کرامت انسانی خود افتخار کنند، به بندگی خود مفتخر بودند. حضرت علی( علیه السلام ) می فرماید: خدایا این عزت مرا کفایت می کند که بنده تو باشم و این فخر مرا بس است که تو پروردگار من باشی (مجلسی، 1362، ج91، ص94، ح10). راه رسیدن به کرامت به این دلیل از مسیر عبودیت می گذرد که عبادت اندیشه انسان را بیدار و فکر او را متوجه بی نهایت می کند؛ گرد و غبار غفلت و گناه را از دل و جان او می شوید و صفات عالی انسانی را در وجود او پرورش می دهد؛ روح ایمان را تقویت می کند و انسان را مسئول به بار می آورد. ازاین رو هیچ انسانی در هیچ مرحله ای نمی تواند خود را از شریعت بی نیاز و یا خود را فوق آن قلمداد کند. کسانی که خدامحوری را متضاد با ارزش انسان می پندارند، یا خیال می کنند ممکن است انسان به جایی برسد که نیاز به عبادت نداشته باشد، اولاً ارزش انسان و حقیقت عبادت را درک نکرده اند؛ ثانیاً ارزش و تکامل انسان را بسیار محدود پنداشته اند. آنان که شأن انسان را از عبادت و بندگی خدا بالاتر می دانند، در واقع در مرحله زندگی طبیعی و حیوانی باقی مانده اند و کرامت از نگاه آنان همان برخورداری از امور طبیعی است. قرآن درباره نگاه این دسته افراد به کرامت می فرماید: فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ (فجر: 15ـ16). اما در نگاه انسان ربانی، کرامت حقیقی و راه رسیدن به آن همان چیزی است که آفریدگار و پروردگار عالم فراروی انسان قرار داده است. علّامه در تفسیر آیه شریفه یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ (حجرات: 12)، می نویسد: این جمله إن الله علیم خبیر اشاره دارد به اینکه اگر خدای سبحان از بین سایر مزایا تقوا را برای کرامت یافتن انسان ها برگزید، برای این بود که او به خاطر علم و احاطه ای که به مصالح بندگان خود دارد، می داند که این مزیت، مزیت حقیقی و واقعی است، نه آن مزایایی که انسان ها برای خود مایه کرامت و شرف قرار داده اند؛ زیرا آنها به طورکلی مزایای وهمی و باطل اند... لذا بر هر انسانی واجب است که در هدف های زندگی تابع دستورات پروردگار خود باشد، آنچه او اختیار کرده است، اختیار کند و راهی را که او به سویش هدایت کرده پیش گیرد و خدا راه تقوا را برای او برگزیده و او باید همان راه را پیش گیرد. به علاوه بر هر انسانی واجب است که از بین همه سنت های زندگی، دین خدا را سنت خود قرار دهد (طباطبائی، 1372، ج18، ص 356ـ357). منابع آذرتاش، آذرنوش، 1381، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، چ دوم، تهران، نشر نی. تلوکی، نادعلی، 1381، بدا از دیدگاه علّامه طباطبائی، قم، بوستان کتاب. حسینی طهرانی، محمدحسین، بی تا، مهرتابان، قم، باقرالعلوم( علیه السلام ). دهخدا، علی اکبر، 1373، لغت نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1992م، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم. رحیمی نژاد، اسماعیل، 1386، رویکردهای مختلف در مورد کرامت انسانی، در: مجموعه مقالات همایش بین المللی امام خمینی( ره ) و قلمرو دین، قم، چاپ نشر عروج. رخشاد، محمدحسین، 1380، در محضر علّامه طباطبائی، قم، نهاوندی. طباطبائی، سیدمحمد حسین، 1369، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیقه صادق لاریجانی، تهران، الزهرا. ـــــ، 1372، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، تهران، دارالکتب الاسلامیه . ـــــ، 1373، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه. ـــــ، 1383، تفسیر البیان فی موافقه بین الحدیث و القرآن، تحقیق اصغر ارادتی، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار علّامه طباطبائی. ـــــ، 1384، زن در قرآن، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار علّامه طباطبائی. ـــــ، 1386 الف، الولایه، ترجمه صادق حسن زاده، چ دهم، قم، مطبوعات دینی. ـــــ، 1386 ب، معنویت تشیع به ضمیمه چند مقاله دیگر، به اهتمام محمد بدیعی، قم، تشیع. ـــــ، 1415ق، الرسایل التوحیدیه، چ دوم، قم، موسسه النشر الاسلامی. ـــــ، بی تا الف، فرازهایی از اسلام، جمع آوری و تنظیم سید مهدی عبداللهی، قم، جهان آراء. ـــــ، بی تا ب، محمد در آئینه اسلام، تهران، نورفاطمه. عزیزی، عباس، 1377، پرورش روح-نماز و عبادت در المیزان، چ چهارم، قم، نبوغ. مجلسی، محمدباقر، 1362، بحارالانوار، تهران، دارالمکتب اسلامیه. مصطفوی، حسن، 1368، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. معین، محمد، 1368، فرهنگ فارسی، چ چهارم، تهران، سپهر. یدالله پور، بهروز، 1391، کرامت انسان در قرآن، تهران، ادیان. محمدآصف محسنی(حکمت): فارغ التحصیل سطح چهار حوزه. معرفت کلامی - سال پنجم، شماره اول، پیاپی 12، ادامه دارد...
94/06/30 - 05:18
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 429]
-
گوناگون
پربازدیدترینها