تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1820617135
موسسات اطلاع رسانی در ایران از کاروانسراها تا خبرگزاری ها
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: موسسات اطلاع رسانی در ایران از کاروانسراها تا خبرگزاری ها هر چند تاکنون در متون دانشگاهی ریشه تاریخی موسسات اطلاع رسانی در ایران مطرح نشده یا نگارنده از وجودشان بی خبر است، اما با تکیه بر تاریخ مکتوب و شفاهی اجتماعی و فرهنگی ایران، می توان ادعا کرد کاروانسراها نسل نخست موسسات خبری در ایران می باشند.
علاوه بر کاروانسراها به جرائت می توان از قهوه خانه ها، سلمانی ها، درشکه های حمل مسافر، حمام های عمومی، پیرنشین ها و در نهایت سفره های نذری همچون سفره حضرت ابوالفضل(ع) به عنوان نسل نخست موسسات و نیز اماکن خبری و اطلاع رسانی در ایران قدیم یاد کرد، اما چرا این اماکن؟ پیش درآمد: از مجموع 20 هزار سال تاریخ غیرمکتوب (تعبیری که برخی مورخان مدعی آن هستند) و ده هزار سال تاریخ مکتوب ایران، تنها دو هزار پانصد سال آن، کشور ما دارای حکومت های مقتدر و متمرکز بوده است.از دو هزار و پانصد قبل به این سو(تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی) نیز این حکومت ها غالبا با رای مردم روی کار نمی آمدند هر چند، گاهی رای مردم در سقوط آن ها بسیار موثر بوده است.لذا در سیستم اداری چنین نظام هایی تفکر "تئوری توطئه" همواره جزء لاینفک زندگی اجداد بوده و متاسفانه هنوز لاشه گاه بی جان و گاه قوی بنیه این تفکر را با خود یدک می کشیم.تئوری توطئه یا ترس از هیچ، اما در عین حال ترس از یک مفهوم ذهنی بسیار بزرگ و با هیبت در طول تاریخ ایران همواره موجب ترس دولتمردان از مردم و مردم ازدولتمردان بوده و لذا این امری طبیعی است که در چنین فضایی مفهوم خبر و اطلاع رسانی به مفهوم علمی کلمه به ندرت جایی در بین مردم و نیز دولتمردان برای خود باز کرده باشد. اگر در لا به لای تاریخ پر فراز و نشیب و به خصوص فرهنگ ضرب المثل ها و کنایات ایران عزیز، دقت نظر مجددی کنیم، در می یابیم اجداد ما از صحبت های درگوشی یا پچ پچ کردن و نیز تبادل اطلاعات و اخبار موثق یا غیرموثق در اماکنی چون حمام عمومی، سلمانی، کاروانسرا و اماکن مشابه بهره لازم را می برده اند و به عبارت بهتر اجداد ما تنها در این اماکن بوده که برای تبادل خبر "احساس امنیت" می کرده اند.اصولا ضرب المثلها چکیده ای از اندیشه های یک ملت هستند و غالبا رسالت یک ضرب المثل آن است که با یک جمله کوتاه، گوشه عریانی از تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قومی را، هویدا می کند. ضرب المثلهایی چون:"دیوار موش داره، موش هم گوش داره""در دروازه رو می شه بست، اما در دهن مردم رو نمی شه بست""یه بار تو حموم زنونه می گه، یه بار هم تو مسجد""حرف حرف میاره و باد برف میاره""در جهان هر کس که داره نان مفت، می تواند حرفهای خوب گفت""دست بشکنه تو آستین، سر بشکنه تو کلاه""حرف مفت ممنوع(اشاره به تابلو سر در تلگراف خانه عهد ناصرالدین شاه واقع در میدان توپخانه شهر تهران"همگی بیانگر نوع نگاه ما ایرانیان به مفهوم خبر و اطلاع رسانی در گذشته دور و نزدیک می باشد.با این مقدمه می توان به معرفی موسسات اطلاع رسانی در ایران قدیم پرداخت:سلمانی ها:یک شانه، یک قیچی، یک تیغ، یک پارچه سفید و البته یک استکان چای دارچین تمام سرمایه کاری یک استاد سلمانی در ایران قدیم بود.اما آنچه که پیش مهارت استاد سلمانی باعث می شد مردم زیادی گرد او جمع شوند و ضمن شنیدن صحبت ها و خاطرات وی، به نقل دیدگاه های خود نیز بپردازند، تنها و تنها رد و بدل شدن اخبار و رویدادهای آبادی، محله، شهر خود و یا ایران عزیز بود.کسانی که تابستان سال 57 را به یاد دارند، به خوبی گواهی می دهند گاه مشاجرات لفظی استاد سلمانی با مشتریان بر سر مسایل سیاسی روز منجر به کاشته شدن پنبه بر روی سر و صورت مشتری بی نوا می شد. قهوه خانه و کاروانسرا:قهوه خانه ها و کاروانسراها در ایران قدیم از حیث تولید و انتشار اخبار یک وجه اشتراک و یک وجه اختلاف با هم داشتند.از این حیث که در هر دو مکان افرادی جمع می شدند و ضمن نوشیدن چای، کشیدن قلیان و چپق و خوردن میان وعده ، با یکدیگر بر سرمسایل مختلف صحبت می کردند.اما از حیث نوع اخبار منتشر شده در این دو مکان، تفاوت های اساسی وجود داشت.از آنجا که در قهوه خانه ها افراد یک محله گرد هم جمع می شدند، صحبت ها حول همان نقطه جغرافیایی بود، اما در کاروانسراها، غالبا مسافران و تجاری از دیگر سرزمین ها می آمدند و به عبارت بهتر اخبار جنبه ملی و حتی بین المللی داشت. اگر به اخبار رد و بدل شده در دو مکان بالا، نقالی خوانی، شاهنامه خوانی، سیاوش خوانی، تعزیه خوانی و نیز نقل حکایت های پند آمیز منطق الطیر عطار، موش و گربه عبید زاکانی، اشعار ایرج میرزا و موارد مشابه را هم اضافه کنیم، حرف بی ربطی نزده ایم اگر ادعا کنیم، قهوه خانه ها و کاروانسراها نسل نخست "رسانه ملی" در ایران کهن بودند. درشکه های مسافری:درشکه یا گاری ویژه حمل مسافر در قدیم، همان کارکردی را داشتند که امروزه تاکسی ها و اتوبوس های برون شهری و درون شهری در ایران دارند. در این خصوص تنها ذکر دو مطلب ضروری است: نخست آنکه چند سال قبل برای ثبت تاریخ شفاهی تهران روزی سه تا پنج ساعت در اتوبوس های پایتخت می نشستم و به ثبت و ضبط واگویه های شهروندان می پرداختم که خوشبختانه در این زمینه دایره المعارف ارزشمندی جمع آوری شده است. همچنین در بیان تاریخ شفاهی تاکسی تلفنی در مشهد گزارشی سال 84 درخبرگزاری جمهوری اسلامی تهیه شد که به ادعای محمود پهلوان هاشمی یکی از قدیمی ترین ر ان‍ن‍دگ‍‍ان تاکسی در مشهد، تا قبل از سال 1350 که نخستین تاکسی تلفنی به صورت رسمی در مشهد آغاز به کار کند، م‍س‍وولان ت‍‍اک‍س‍ی‍ر ان‍‍ی این شهر بیشتر از اف‍س‍ر ان و م‍‍ام‍ور ان ش‍‍ه‍رب‍‍ان‍‍ی وق‍ت بودند که به لحاظ مسایل امنیتی ، ت‍‍ع‍د اد نامشخصی از تاکسی ها ر ا به م‍‍ام‍ور ان س‍‍او اک ت‍ح‍وی‍ل د اده بودند تا از سطح شهر اخبار جمع آور ی کنند. حمام های عمومی:از این بخش گزارش بهتر است برای موسسات و اماکن اطلاع رسانی در ایران قدیم، تفکیک جنسیتی قایل شد.به عبارت بهتر اگر در کاروانسراها یا درشکه ها مردان و زنان در کنار یکدیگر به مبادله خبر مشغول بودند، اما در اماکنی چون حمام های عمومی یا سلمانی ها، صحبت ها و اخبار حالت مردانه و زنانه به خود می گرفت و به خصوص در حوزه بانوان، غالبا تبادل اخبار به یک گره جنسی ویژه محدود می شد.لذا از این بخش گزارش به سمت اماکن خبری خاص بانوان که در ایران کمتر به آن پرداخته شده است، پیش می رویم. در حمام های عمومی زنانه ایران قدیم، به طور کلی دو دسته اخبار مبادله می شده است: دسته نخست اخبار خاص ویژگی های زنانه و دسته دوم اخبار مربوط به خواستگاری، ازدواج، طلاق، آیین حنا بندان و مسایلی از این دست بود و بانوان ایرانی کمتر علاقه مند به صحبت در حوزه مسایل اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی بودند.در عین حال و در لابلای صحبت های به ظاهر غیرسیاسی، گاه مثلا خبر ازدواج دختر خان یک آبادی با پسر خان آبادی دیگر و نقل آن برای همسران، پرده از اسرار سیاسی نیز بر می داشت.با این حال هنوز بانوان ایران آنقدر در عرصه های اجتماعی، مشارکت داده نمی شدند تا از نقل چنین اخباری بتوانند یک تحلیل منطقی از مسایل روز ارایه کنند.پیرنشین:شاید تعبیر درستی باشد اگر از پلکان یا سازه بتنی(سکو) که در قدیم به آن "پیرنشین" یا "منبر قدیمی ها" می گفتند و غالبا جلوی درب منازل تعبیه می شد، به عنوان نخستین پایگاه های اطلاع رسانی که به طور اختصاصی توسط بانوان کنترل و اداره می شد، یاد کنیم. پیرنشین محلی برای نشستن و گپ و گفت های زنانه محسوب می شد و از آنجا که بیشتر زنان عاقله مند و یا پیر در آنجا جمع می شدند، به همین خاطر به این مکان پیرنشین خانه می گفتند.قبل از آنکه بخواهیم پیرنشین را به عنوان یک پایگاه تولید و انتقال خبر مورد بررسی قرار دهیم، لازم است به دو بعد مهم آن که شامل بعد "امنیتی و اخلاقی" و نیز "اجتماعی و فرهنگی" می باشد، اشاره کنیم.از جنبه امنیتی و اخلاقی باید اذعان داشت: در دورانی که زنان ایران توسط شوهران شان در پستوی خانه محبوس می شدند و رفتن به بیرون از خانه تنها شب ها و آنهم در معیت همسر و برای دید و بازدید و صله ارحام صورت می گرفت، پیرنشین در مخیله مرد ایرانی از حرمت خاصی برخوردار بود و حتی بد دل ترین یا به تعبیر آن زمان غیرتی ترین مردان ایران به همسران خود اجازه می دادند عصرها جلوی درب منزل خود یا همسایه تجمع کرده و با یکدیگر به گپ و گفت بپردازند.به عبارت دقیق تر پیرنشین تنها مکانی بود که حضور زن در آنجا و شرکت در جلسات گفت و شنود آن، نیازمند کسب اجازه از همسرش نبود.از بعد اجتماعی و فرهنگی نیز، پیرنشین مقدمه ای بود برای حضور زنان در فعالیت های اجتماعی و یافتن راهکارهایی برای مشارکت جویی در عرصه های تصمیم سازی و تصمیم گیری. سفره های نذری:فلسفه ذاتی غذا و سفرهای نذری در ایران، ابراز ارادت و اظهار علاقه به خاندان پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) می باشد.در ایران اطعام مساکین و نیازمندان به اسم مبارک ائمه اطهار(ص) ممکن است از توزیع یک لیوان آب به یاد حضرت سیدالشهدا(ع) آغاز شود تا به اشربه و اغذیه های متنوع دیگر که بسته به تمول مالی افراد دارد، برسد.اما آنچه که مربوط به این گزارش می شود، به طور اخص سفره های نذری می باشد که توسط بانوان ایرانی تدارک دیده می شوند. یکی از آثار ملموس مکتب تشیع در ایران آن است که آرام آرام زمینه حضور و مشارکت اجتماعی بانوان را در عرصه معادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این کشور فراهم آورد.به گواه برخی از بانوانی که در تهیه این گزارش شرکت کرده اند، از برنامه ریزی برای طبق غذای نذری و بخصوص سفره حضرت ابوالفضل(ع) و حضرت رقیه(س) و موارد مشابه که به طور اخص به عهده بانوان می باشد، می توان به عنوان نخستین جرقه عرصه های مشارکت اجتماعی زنان ایران نیز یاد کرد که در جای خود گزارش مجزایی ارایه خواهد شد، اما واقعیت آن است که عشق و ارادت به خاندان ائمه اطهار(ع) سبب ایجاد حس اعتماد خاصی در مردان ایران شده بود تا اجازه حضور بانوان خود را در چنین فعالیت های دینی و مذهبی بدهند.خرید مایحتاج سفره نذری مستلزم حضور بانوان در بازار و به تبع آن تبادل خبر را فراهم می آورد.پختن غذا، پهن کردن سفره و نیز خوردن غذای نذری نیز دارای آیین خاصی بوده که در تمامی این مراحل موضوع به ظاهر کم اهمیت تبادل خبر مطرح می شده است.هر چند امروز با وجود موسسات متنوع خبری رسمی، به لحاظ منطقی دیگر نباید به اخبار منتشر شده چنین اماکنی اعتماد کرد، اما واقعیت تلخ آن است که در عمل هنوز بخشی از پروسه تولید و نشر خبر در چنین قالب هایی تهیه می شود که صحبت در این خصوص گزارش دیگری را می طلبد.علیرضا حسینی مقدم - خبرنگار دفتر تربت حیدریه
31/05/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 76]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها