تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1838023252
تأملي بر نداها و خطابهاي الهي در قرآنزبانآشناي فطرت - اسماعيل نساجي زواره
واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: تأملي بر نداها و خطابهاي الهي در قرآنزبانآشناي فطرت - اسماعيل نساجي زواره
قرآن مجيد بهمنظور استفاده همگاني از رهنمودهايش و درك حقايقش، در بيان مفاهيم و معاني بلند خود و ابلا‌غ پيام‌هايش، شيوه‌هاي خاصي به كار برده و با قالب و شكل‌هاي متنوعي، با مردم ارتباط برقرار كرده است. يكي از شيوه‌هاي جالب قرآن در بيان مطالب خود، اين است كه پيش از بيان مطلب، مخاطب خود را ندا مي‌دهد و با عنوان متناسبي از او نام مي‌برد.قرآن كريم كتابي است جهاني كه بهمنظور هدايت تمام انسان‌ها از سوي خداوند عالي و حكيم بر پيامبر هادي و امين(ص) نازل شده است و به‌گونه‌اي با مردم سخن مي‌گويد كه همگان از فهم آن بهره و نصيبي دارند.
خداوند سبحان بهمنظور جذب تمام انسان‌هايي كه در پهنه زمين و گستره زمان به سر مي‌برند، آن را كتابي آسان و قابل فهم براي همگان معرفي مي‌كند: (و لقد يسرناالقرآن للذكر فهل من مدكر)11) ما قرآن را براي تذكر آسان ساختيم، آيا كسي هست كه متذكر شود؟.! و اين آساني به دليل گويايي عبارات و آشنا بودن پيام آن با زبان فطرت و دل است نه آنكه كتابي سبك و بي‌مغز باشد، بلكه سخني استوار و پرمغز است، ولي در عين حال به دليل هماهنگي و آشنايي با فطرت انسان، فهميدن آن و بهره‌مندي از آن براي همگان آسان است، لذا بهمنظور استفاده همگاني از رهنمودهايش و درك حقايقش، در بيان مفاهيم و معاني بلند خود و ابلا‌غ پيام‌هايش، شيوه‌هاي خاصي را به كار برده و با قالب و شكل‌هاي متنوعي با مردم ارتباط معنوي برقرار كرده است22)
يكي از شيوه‌هاي قرآن در بيان مطالب خود اين است كه پيش از بيان مطلب، مخاطب خود را ندا مي‌دهد و از او نام مي‌برد. معلوم است كه اين روش از نظر رواني تاثير زيادي در مخاطب دارد و او را به انديشيدن و تفكر در محتواي خطاب و مطلب ارائه شده، وادار مي‌سازد.
اين موضوع در علوم تربيتي و روانشناسي روشن شده كه وقتي متكلم نام مخاطب را به صورت خطاب و ندا بيان كند، توجه مخاطب يا شنونده به سخن گوينده جلب مي‌شود و او را از حواس‌پرتي و عدم توجه به سخن نجات مي‌دهد.
وقتي به هنگام خطابه و سخنراني كسي را منادا قرار دهيم، با تمام حواس به سخن گوينده توجه كرده و پيام او را دريافت مي‌كند.
به هر حال ذكر نام يا صفت شنونده در سخن گوينده يكي از شيوه‌هاي تجربه شده براي جلب توجه اوست.33) قرآن كريم كه دربرگيرنده احكام و دستورات كامل‌ترين دين الهي است، شيوه بيان بسياري از احكام و حكم در آن به صورت خطاب است و بهترين و زيباترين شاهد اين موضوع، وجود نداهاي فراوان در قرآن كريم است. برخلا‌ف كتاب‌هاي علمي، فلسفي و يا قانوني كه مسائل و مضامين آنها به‌صورت عبارات و گزارش‌هاي خبري بيان مي‌شود، در بسياري از آيات، قرآن خطاب‌هايي مانند يا ايهاالذين آمنوا، يا ايها الناس، يا ايها الرسول، يا عباد و... يافت مي‌شود.
در قرآن كريم اگرچه بسياري از مفاهيم و احكام و داستان‌ها به صورت قضيه و خبر بيان مي‌شود، ولي روح آن انشا و خطاب است نه گزارش.
بهره‌گيري از شيوه خطاب و ندا، ثمراتي به دنبال دارد، مانند اينكه خداوند مردم را متوجه كلا‌م وحي مي‌كند، به آنها شخصيت مي‌دهد و از آنان انسان‌هايي متعهد و مسوول مي‌سازد. ديگر اينكه، خداوند با خطاب و ندا، لذت حضور در حريم و محضر خود را به مخاطبان مي‌چشاند تا هنگام فراگيري حقايق، معارف در قلب آنان مستقر شود و هنگام عبادت عملي، خستگي در آنان اثر نكند.
از اين‌رو امام صادق(ع) فرمودند: لذتي كه در نداي الهي است، خستگي و رنج عبادت را برطرف مي‌كند.44) اينجاست كه انسان خود را در محضر مولا‌ي خويش مشاهده مي‌كند و ديگر فاصله‌اي ميان او و خدا نيست و خداي سبحان همواره به او نزديك است: ...نحن اقرب اليه من حبل الوريد.55) ...ما به او از رگ قلبش نزديك‌تريم.!
كيفيت خطاب و وسعت آن
نداهاي الهي در قرآن گاهي با واسطه است مانند قل يا ايها الكافرون66) بگو: اي كافران.! كه خداوند پيامبر اكرم را مخاطب و واسطه ميان كلا‌م خود و مردم قرار داده است و پيام خود را از طريق آن حضرت به مردم مي‌رساند و گاهي بدون واسطه است مانند: ...(يا موسي لا تخف اني لا يخاف لدي المرسلون)77) ...اي موسي! نترس، كه رسولا‌ن در نزد من نمي‌ترسند.! البته اين ندا در لفظ، بدون واسطه است وگرنه در نزول تمام آيات قرآن، پيامبر واسطه ميان كلا‌م وحي و مردم بوده است.
نداي بي‌واسطه نشانه آن است كه بين خداي سبحان و انسان رابطه‌اي مستقيم وجود دارد و خداوند انسان را به‌طور مستقيم مورد لطف قرار مي‌دهد، ولي انسان غافل يا جاهل به سوءاختيار خود، رابطه خويش با خدا را قطع يا ضعيف مي‌كند و از لطف الهي محروم مي‌شود. نداها و خطابهاي قرآن اختصاص به زمان و افراد خاصي ندارد، بلكه در همه دوره‌ها و براي همه اعصار و نسل‌ها زنده و حاضر است.
از اين رو گفتن لبيك هنگام خطاب (يا ايهاالذين آمنوا) از آداب تلا‌وت قرآن است و اين نشانه مستقيم و زنده بودن نداهاي قرآني است وگرنه لبيك گفتن به ندايي كه زمانش سپري شده باشد، نمي‌تواند جدي و از روي حقيقت باشد. پس نداي بي‌واسطه (يا ايها الناس) نشانه رابطه ناگسستني عبد و مولا‌ست و تا از طرف انسان اين رابطه قطع يا ضعيف نشود، از طرف خداوند همچنان پابرجاست.88) هر ندا و خطابي به اندازه ديد منادي و مخاطب وسعت دارد و منادي گاهي انسان است كه با چشم ظاهر، تنها حاضران را مي‌بيند و به آنان خطاب مي‌كند و گاهي خداوند سبحان است كه انسان‌هاي آينده را نيز مي‌بيند و به آنان خطاب مي‌كند.
حضرت علي(ع) مي‌فرمايند: خداوند پيش از تحقق معلوم، عالم بوده است: عالم اذ لا معلوم99) عالم بوده، آنگاه كه معلومي وجود نداشت.
از آنجا كه همه انسان‌هاي كنوني و آينده مشهود خداوند هستند، نداهاي قرآني همه آنان را در بر مي‌گيرد. خطاب (يا ايها الناس) مانند خطابهاي عادي نيست، بلكه دعوتي است همگاني كه شامل مومنان، كافران، منافقان، اهل كتاب و ملحدان نيز مي‌شود ولي بعد خطاب متفاوت است.100)
مراتب خطاب
خطابهاي قرآني داراي اوج و حضيض و نيز داراي مراتب متوسط است؛ پايين‌ترين آن، تعبير يا ايهاالناس است111) كه در قرآن حدود 20 بار تكرار شده و يك خطاب جامع و عمومي است و نشان مي‌دهد كه قرآن مخصوص نژاد و قبيله و قشر خاصي نيست، بلكه همگان را در اين دعوت شركت مي‌دهد.122) در منطق قرآن وقتي مخاطبان، توده مردم هستند، خداوند ربوبيت خويش را در قالب ذكر نعمت‌هاي مادي و ظاهري بيان مي‌كند؛ نعمت‌هايي كه حيوانات نيز با انسان در بهره‌برداري از آن شريكند133) و با تعبيرهاي لطيفي مانند: (كلوا و ارعوا انعامكم...)144)هم خودتان بخوريد، و هم چهارپايانتان را در آن به چرا ببريد....! يا (متاعا لكم و لا‌نعامكم)155) تا وسيله‌اي براي بهره‌گيري شما و چهارپايانتان باشد.! از آنها ياد مي‌كند.
مرحله متوسط خطاب يا ايها الذين آمنوا و بالا‌تر از آن اولي العلم و اولي‌الا‌بصار است كه مخاطب خداوند، مومنان هستند. بنابراين خداوند ربوبيت خود را در قالب ذكر نعمت‌هاي معنوي و باطني مانند ارسال رسل، انزال كتب، نبوت، امامت، ولا‌يت و... بيان مي‌كند كه انسان در اين مرحله از خطاب در رديف فرشتگان قرار مي‌گيرد؛166) چنانكه در آيه شريفه (شهدالله انه لا اله الا هو و الملا‌ئكه و اولوالعلم قائما بالقسط...)177) خداوند، (با ايجاد نظام واحد جهان هستي) گواهي مي‌دهد كه معبودي جز او نيست و فرشتگان و صاحبان دانش، (هركدام به‌گونه‌اي بر اين مطلب) گواهي مي‌دهند، درحالي كه (خداوند در تمام عالم) قيام به عدالت دارد.... كه سخن از شهادت بر وحدانيت حق است، انسان در رديف فرشته قرار گرفته است و بالا‌خره عالي‌ترين مرحله خطاب و ندا يا ايها الرسول و يا ايهاالنبي است كه وجود مقدس پيامبر اسلا‌م(ص) مورد خطاب خداي سبحان قرار گرفته است.
رايج‌ترين ندا و خطاب در قرآن
معموليترين خطاب در قرآن كريم همان خطاب به مومنان است كه با تعبير (يا ايها الذين آمنوا...) شروع مي‌شود. اين تعبير در قرآن كريم87 مورد ذكر شده كه نخستين آن آيه (يا ايها الذين آمنوا لا تقولوا راعنا و قولوا انظرنا واسمعوا...)188) و آخرين آن آيه (يا ايهاالذين آمنوا توبوا الي الله توبه نصوحا)199) مي‌باشد.
اين تعبير منحصرا در آياتي است كه در مدينه نازل شده است و در آيات مكي اثري از آن نيست شايد به اين دليل كه با هجرت پيامبر(ص) به مدينه وضع مسلمانان تثبيت شد و به صورت يك جمعيت ثابت و صاحب نفوذ درآمدند و از پراكندگي نجات يافتند، لذا خداوند آنها را با عبارت يا ايها الذين آمنوا... مخاطب قرار داده است.
اين تعبير ضمنا نكته ديگري را در بر دارد و آن اينكه، حال كه شما ايمان آورده‌ايد و در برابر حق تسليم شده‌ايد و با خداي خود پيمان اطاعت بسته‌ايد، بايد به مقتضاي اين پيمان، به دستورهايي كه پشت سر اين جمله مي‌آيد، عمل كنيد و به بيان ديگر، ايمان شما ايجاب مي‌كند كه اين دستورها را به كار ببنديد.
قابل توجه اينكه، در بسياري از كتب اسلا‌مي از جمله منابع اهل تسنن، از پيامبر(ص) چنين نقل شده است كه فرمودند: ما انزل الله آيه فيها يا ايهاالذين آمنوا الا و علي راسها و اميرها؛ (خداوند هيچ آيه‌اي از قرآن كه يا ايهاالذين آمنوا در آن باشد، نازل نكرده مگر اينكه حضرت علي(ع) رئيس و امير آن است. يا به‌عبارت ديگر يكي از مصاديق بارز و در راس مخاطبان، آيه يا ايها الذين آمنوا... حضرت علي(ع) است200)
وجوه خطاب و ندا
خطابهاي قرآن از لحاظ ساختار و نوع جمله بيشتر در قالب امر، نهي، شرط، تعجب، استفهام، ندا، تمني، ترجي و خبر بيان شده است.
ابن الجوزي در كتاب النفيس خود گفته است كه خطاب در قرآن 15 وجه دارد.211)
ابن القيم مي‌گويد:
1- خطاب عام كه منظور از آن عموم مردم است: يا ايها الناس انا خلقناكم....233)
2- خطاب خاص كه منظور از آن، فرد، يا گروهي خاص است: يا ايها الرسول بلغ....244)
3- خطاب جنس، مانند يا ايها الا‌نسان ما غرك...255)
4- خطاب نوع، مانند يا بني‌اسرائيل اذكروا....266)
5- خطاب عين، مانند يا موسي لا تخف....277)
6- خطاب مدح، مانند يا ايهاالذين آمنوا استعينوا بالصبر و الصلا‌ه....288)
7- خطاب ذم، مانند: يا ايهاالذين كفروا لا تعتذروا اليوم....299)
8- خطاب تكريم، مانند يا ايهاالنبي اتق الله...300)
9- خطاب خشم، مانند ذق انك انت العزيز الكريم.311)
10- خطاب اهانت، مانند...كونوا قرده خاسئين.322)
11- خطاب جمع با لفظ مفرد، مانند يا ايها الا‌نسان انك كادح....333)
12- خطاب مفرد با لفظ جمع، مانند يا ايها الرسل كلوا من الطّيبات.344) كه اين خطاب به پيامبر(ص) است به تنهايي، زيرا كه هيچ پيامبري معاصر و بعد از آن حضرت نبوده است.
13- خطاب فرد به لفظ دو، مانند القيا في جهنم.355) كه خطاب به نگهبان جهنم است.
14- خطاب به دو تن با لفظ مفرد، مانند فمن ربكما يا موسي.366) يعني يا موسي و يا هارون و در آن دو وجه است. يكي اينكه فرعون خطابش را به‌تنهايي متوجه موسي گردانيد تا پرورش دادنش را يادآور شود. دوم اينكه او صاحب رسالت و معجزات بوده و هارون به تبع آن حضرت قرار داشته است.
15- خطاب تهييج، مانند و علي الله فتوكلوا ان كنتم مومنين.377)
16- خطاب مهرباني، مانند يا عبادي الذين اسرفوا....388)
17- خطاب محبت، مانند يا بني انها ان تك....399)
18- خطاب تعجزي، مانند فاتوا بسوره ....400)
19- خطاب تشريف و آن در هر جاي قرآن كه با خطاب قل آمده باشد.
20- خطاب تكويني، مانند ثم استوي الي السما و هي دخان فقال لها و للا‌رض ائتيا طوعا او كرها411.) كه اين خطاب، خطاب تكويني و متوجه مجموعه نظام آفرينش است.422)
21- خطاب انعام و يادآوري نعمت، مانند: كلوا مما رزقكم الله.433)
22- خطاب تسويه، مانند اصبروا او لا تصبروا.444)
23- خطاب تكذيب، مانند قل هلم شهدائكم الذين يشهدون ان الله حرم هذا...455)
24- خطاب عبرت، مانند انظروا الي ثمره اذا اثمر.... 466)
25- خطاب تعجب، مانند اسمع بهم و ابصر...477) و خطاب‌ها و نداهاي ديگر.488)
پي‌نوشت‌ها:
11-) قمر: 17
22-) سيري در علوم قرآني: يعقوب جعفري، ص193
33-) همان: 235
44-) تفسير تسنيم: آيت‌الله جوادي آملي، ج2، ص356
55-) ق: 16
66-) كافرون: 1
77-) نمل: 10
88-) تسنيم: ج2، ص357 - 358
99-) نهج البلا‌غه: خطبه152، بند5
100-) ماخد قبل: 359
111-) تفسير قرآن در قرآن، آيت‌الله جوادي آملي، ج يك، ص255
122-) تفسير نمونه، ج يك، ص117
133-) تسنيم، ج2، ص395
144-) طه: 54
155-) عبس: 32
166-) تسنيم، ج2، ص395
177-) آل عمران: 18
188-) بقره: 104
199-) تحريم:آيه 80
200-) تفسير نمونه: ج‌يك، ص386 - 387
211-) ترجمه الا‌تقان في علوم القرآن، سيوطي، ج2، ص 111
222-) همان، ص 117 - 118
233-) حجرات: 13
244-) مائده: 67
255-) انفطار: 6
266-) بقره: 47، همان، ص 111 - 112
277-) نمل: 10
288-) بقره: 153
299-) تحريم: 7
300-) احزاب: يك
311-) دخان: 49
322-) بقره: 65
333-) انشقاق: 6
344-) مومنون: 51، قرآن ثقل اكبر، سيدعلي كمالي، ص 367، 368
355-) ق: 24
366-) طه: 49
377-) مائده: 23
388-) زمر: 53
399-) لقمان: 16
400-) بقره: 23 - ماخذ قبل، ص 115 - 116
411-) فصلت: 11
422-) تسنيم، ج2، ص 358
433-) مائده: 88
444-) طور: 16
455-) انعام: 150
466-) انعام: 99
477-) مريم: 38
488-) الا‌تقان في علوم القرآن، ج2، ص 258 - 260
ماهنامه مكتب اسلا‌م، شماره 5، مرداد 81
انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------
------------
پنجشنبه 2 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: هموطن سلام]
[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 297]
-
گوناگون
پربازدیدترینها