محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855041601
آخرین «ردیف‌نوازی» نسل کمانداران
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
آخرین «ردیف‌نوازی» نسل کمانداران تاریخ، بدون‌لحظه‌ای توقف در حال ثبت چیزهایی است که دنیای مدرن آنها را با شتاب در خود فرومی‌بلعد.
شاید برای نسل امروز دیدن پیرمردی خمیده در خیابان با چوبی بلند شبیه تیروکمان و یک «مشته» که شبیه گوشتکوبی بزرگ است شگفت انگیز باشد، اما برای نسل های پیشین دیدن آنها یادآور قطعه موسیقایی نوستالژیک است؛ «بنگ بنگ، تپ تپ...». این صدا برای نسل ما که در آن دوره کودکانی بیش نبودیم، همراه با بارش رویایی دانه های برف شادی بود که تمام حیاط خانه را پر می کرد؛ درست همان هنگام مادر فریادکنان به طوری که صدایش لای ترپ ترپ کمان حلاج پیچیده بود، تو را از بودن کنار آن همه پنبه و گرد و غبار منع می کرد. سال های نه چندان دور، نزدیک زمستان که می شد یا عروسی که از راه می رسید، نداف ها نانشان روغنی می شد. حالا آخرین نسل بازمانده از این کمانداران، حسرت می خورند به روزگار از دست رفته. نداف مهربان با کوبش پشته بر کمان، پنبه ها را از هم باز می کند، او پیش خود نجواکنان چیزی می گوید انگار، شعری می خواند، نامش «کریم حلاج» است. کمان، مشته و پنبه نام های مختلفی دارند؛ «پنبه زن»، «نداف» و «حلاج». شاید برخی با شنیدن نام حلاج به یاد عارف شهیر و نامدار، منصور حلاج بیفتند که البته پربی راه هم نیست، زیرا پدر این شهید عارف نیز به شغل پنبه زنی اشتغال داشته است. نداف ها در روزگاران گذشته دوره می افتادند در کوچه و خیابان و حجم کوچه را پر می کردند؛ از نوای «لحاف دوزیه، پنبه می زنیم...» دیری نمی پایید که در حیاط خانه ای باز می شد و آنها را دعوت می کرد به زدن پنبه هایی که داخل تشک و لحاف گوله شده بودند. ابزار کار حلاج سه چیز بیشتر نبود؛ کمان، مشته و پنبه. کمان یک چوب بلند بود که خمیدگی یا هلال آن از طرف دیگرش بیشتر بود. دو طرف این کمان هم با یک زه به هم متصل می شد؛ یعنی چیزی درست شبیه به همان تیر و کمان جنگی سابق. جنس زه این کمان هم از روده هفت لایه گوسفند بود که تابیده شده بود. فرآیند کار پنبه زنی به این روش است که با کمک ابزار دیگری به نام مشته که جنسش از چوب بود و شبیه یک گوشتکوب بزرگ، به زه کمان زده می شد و پنبه ها در نهایت با این ضربه ها از هم وامی رفتند یا به اصطلاح زده می شدند؛ البته پنبه مورد نیاز برای تشک، لحاف، متکا و ... هر کدام متفاوت بود. حتی این میزان از خانواده ای به خانواده ای دیگر فرق داشت؛ برخی ها برای یک لحاف پنج کیلو و بعضی دیگر نیز از سه کیلو پنبه استفاده می کردند. کریم حلاج حتی بی و زن و قپان تنها با یک نگاه کردن به حجم پنبه می تواند وزن آن را تشخیص دهد. کمانداران بخت بازکن! شاید به نظرتان عجیب بیاید، اما پنبه زنی تنها کار این حلاج ها نبود؛ آنها گره از دختران بخت بسته قدیم نیز می گشودند؛ این باور مردمان اهالی تهران قدیم بود. نداف ها روحشان هم خبر نداشت که می توانند چنین کاری انجام دهند. قصه از این قرار بود که وقتی فردی پنبه زنی را به خانه برای زدن پنبه هایش دعوت می کرد، پس از مدتی به بهانه ای یا وقت استراحتی از نداف می خواستند نفسی تازه کند و دست از کار باز کشد. به همین دلیل او را از کمانش دور می ساختند، در این فرصت بسرعت دختر دم بخت را می آوردند و به طوری که پنبه زن نبیند، دختر را از میان کمان پنبه زنی عبور می دادند. آنها بر این باور بودند که بزودی زه کمان هنگام کار پنبه زدن پاره می شود و به این ترتیب بخت دخترشان هم باز خواهد شد، شاید هم چنین می شد کسی چه می داند! کریم حلاج خاطره های بسیار از آن زمان به یاد دارد، برخی را می گوید و تعدادی را هم سانسور می کند. مشاغلی هستند مانند همین پنبه زنی که در باور، ادبیات عامیانه و رفتارهای اجتماعی مردم تاثیر گذاشته اند. «شما چند مرده حلاجی»، به گفته دهخدا در امثال و حکم این ضرب المثل کنایه از انجام دادن کاری است که در حد توانایی چند مرد باشد و شاید تشبیه به عمل چند مرد حلاج باشد که یک تن آن را انجام دهد. کریم پنبه زن روزهایی را به یاد می آورد که شغل و کارش از نظر مردم مهم بود و حتی در مواردی همچون شب یلدا و چند روز قبل از آن کارش سکه می شد و آن موقع بود که تنهاپنبه آشناها را می زد «پنبه اش را زدند» ضرب المثل دیگری است که داستانی بامزه دارد، البته این ضرب المثل کنایه از توخالی بودن کسی است و این که به اصطلاح فرد چیزی در چنته خود ندارد. اما خلاصه داستان این گونه بوده که در برخی اعیاد، فردی لباس دلقک وار بر تن می کرد و لابه لای لباس او را پر از پنبه می کردند؛ دلقک در این حالت شبیه پهلوان می شد. این پهلوان پنبه ای بامزه در این حالت با یک نفر حلاج کمان به دست در برابر مردم به بزم و پایکوبی مشغول می شد. حلاج نیز در این هنگام و به مرور با زدن کمان بر تن پهلوان، پنبه های تنش را حسابی می زد تا پنبه بر باد رود و تن نحیف پهلوان برملا شود. به این گونه پهلوان پنبه ای از صحنه محو می شد و جای خویش را می داد به پهلوانان واقعی. به گذشته که نگاه می کنی دلت می گیرد از محو این مشاغل در کام کارگاه های صنعتی و نیمه صنعتی کوچک و بزرگ. «همه می روند لحاف و تشک آماده و بازاری خریداری می کنند، آن هم با پنبه های نامرغوبی مثل پنبه ابری و بادامی و... حلاج ها با دستگاه پنبه را می زنند.» این را یکی از همین پنبه زن ها گفته بود. آنان که خود چهره ناپهلوان را برملا می ساختند، خوب می دانند و می فهمند که پنبه خوب کدامین است و کدام یک بستر آرامی برای اهالی خانه خواهد بود. از رونق تا رکود کریم پنبه زن روزهایی را به یاد می آورد که شغل و کارش از نظر مردم مهم بود و حتی در مواردی همچون شب یلدا و چند روز قبل از آن، کارش سکه می شد و در آن شب تنها پنبه آشناها را می زد. «پنبه را می آوردند و ما برایشان می زدیم و داخل لحاف، تشک و بالشتی که پارچه اش را دوخته بودند می گذاشتیم و می دوختیم.» درست در همین وقت ها بود که بسیاری از خانواده ها در صدد گشودن بخت دختر خود با کمان حلاج درمانده بودند. حلاج هم از ترس پاره شدن زه کمان خود بشدت از آن مراقبت می کرد. به غیر از شب یلدا، شب های عید نیز کار ندافان رونق بسیار می یافت؛ می شد در هر محله صدای ترپ ترپ کمان آنها را شنید، می شد کودکانی را دید که سر و رویشان با نشستن پنبه های ریز سفید " شده است. اما سال هایی که زمستانش سردتر بود کار این پنبه زن ها هم داغ تر می شد. بالاخره به قول کریم نسل آنها از بین خواهد رفت و نه دیگر این کار مشتری دارد و نه آن که طالبی برای یادگیری کار پنبه زنی وجود دارد. حتی امثال کریم هم دیگر نه فرزند و نه نوه هایش را به ادامه این شغل اجدادی خود ترغیب نمی کند. چرا؟ «این کار نان ندارد. مشتری ندارد.» این را کریم گفت. «آن شنیدی که بود پنبه زنی / مفلس و قلتبانش خواند زنی». (سنایی) کارگاه های مدرن یکی پس از دیگری سر برآوردند و بازار را از اجناس خود انباشتند تا بیش از هر زمان دیگر عرصه را بر این صنف تاریخی تنگ تر سازند. گفته می شود هنوز در بازار سیداسماعیل دو تا سه مغازه هستند که به کار ندافی اشتغال دارند. بازار سیداسماعیل در چند دهه گذشته مرکز پنبه، پشم، پشتی و تشک بود، اما دیگر نیست؛ مردم همه چیز را آماده و ساخته می خواهند. صدای کمان به تاریخ پیوست کریم کماندار ما همچون آرش کمانگیر نیست که آوازه اش از مرز تاریخ بگذرد؛ کمانش هم دیگر خمیده تر از آن است که سالیانی بیش از این بتواند پنبه کسی را رشته کند؛ «نزدیک 60 سال است که مانند عصا همراهم بوده، در روزهای سرد و گرم با هم کوچه به کوچه رفته ایم». او جزو بی شمار مردمان عادی روزگار ماست. حتی می گوید نابودی این شغل هم چندان مهم نیست. در ادامه هم آرزو می کند که کاش شغل دیگری داشت. نگاهش، اما چیز دیگری می گوید هنوز دوست دارد با همین کمان در خانه های آشنا و غریبه، حسابی ردیف نوازی کند. زندگی های ساده، شغل های ساده و... گریزی نیست البته؛ دیگر هم کاری از نوشتن این کلمات بر نمی آید برخی ها باید بروند؛ به حکم تاریخ. ما عوض شدیم نه پنبه ها فقط آدم ها نیستند که می میرند، گاهی شغل ها، محله ها، خانه ها و متعلقات آدم ها نیز می میرند، رد پای این رفتنی ها را که بگیرید، اغلب به زندگی ماشینی و به دنبال آن تغییر سبک زندگی می رسید. مثلا همین پنبه زنی اگر خبری از آن نیست، اگر دیگر صدای پنبه زن ها را از خیابان و کوچه نمی شنوید، کافی است نگاهی به آپارتمان تان بیندازید، جایی برای تشک و لحاف دارید؟ لحاف های ساتن دوزی قدیمی، باب سلیقه تان هست یا معتقدید از مد افتاده؟ آخرین باری که مهمان داشته اید، مهمانی که شب هم بماند، کی بوده است؟ دنبال صدای پنبه زن نباشید،سبک زندگی ما آن قدر عوض شده که پنبه زن و پنبه زنی دیگر هیچ جایی ندارد، لحاف و تشک هایمان هم مثل زندگی مان،کوچک تر، جمع و جورتر و مصنوعی تر شده، مثل استفاده از پنبه مصنوعی جای پنبه های قدیمی. جام جم سامان عابری
دوشنبه 22 تیر 1394 ساعت 03:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها