واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مفاخر حوزه تمدنی را بهتر بشناسیم/18
«فیض محمد کاتب»؛ مورخ افغانستانی که شهره آفاق شد
«ملا فیض محمد کاتب»، صاحب کتاب «سراج التواریخ» از مشهورترین مورخان افغانستان است که آثار مکتوب وی از منابع مهم تاریخ معاصر این کشور محسوب میشود.
به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، «ملا فیض محمد کاتب»، صاحب کتاب «سراج التواریخ» از مشهورترین مورخان افغانستان است که آثار مکتوب وی از منابع مهم تاریخ معاصر این کشور محسوب میشود. ملافیض محمد کاتب هزاره، فرزند «سعید محمد» از قوم «محمد خواجه»، در روستای «زرد سنگ» ناهور ولایت غزنی در سال 1239خورشید در یک خانواده فقیر به دنیا آمد. شرایط نامساعد اجتماعی و جنگهای قومی، پدر کاتب را مجبور کرد که زادگاه خود را ترک و با خانواده به ناهور غزنی نقل مکان کند. آنگونه که در کتاب، «عالمان شیعه غزنی» آمده است، کاتب در سال 1298 قمری، جنگ خونین میان شیعه و سنی در قره باغ غزنی در میگیرد. در این زمان کاتب 18 سال داشته و از نزدیک این جنگ خانمان سوز را دیده که این حادثه غم انگیز را در آخر جلد دوم کتاب «تحفه الحبیب» نگاشته است. در اثر این جنگ، چندین خانواده از مردم «محمد خواجه» به سوی «ناهور» فرار میکنند. پدر کاتب نیز جزء این فراریان بوده است. کاتب، که علاقه فروانی به تحصیل داشت، در دوره جوانی غزنی را ترک کرد و برای تحصیل به قندهار، لاهور، کابل و نجف رفت و در برخی از منابع تاریخی آمده است که مدتی را نیز برای ادامه تحصیل در شهر مشهد سپری کرد. وی در دوران تحصیل در شهرهای مختلف، دانشهای متداول آن روز را مانند، حکمت، نجوم، حساب، و جبر را آموخت و زبانهای، پشتو، عربی، اردو و انگلیسی را هم به اندازه نیاز فرا گرفت. خود کاتب در کتاب سراج التواریخ، از «مولوی محمد سرورخان اسحاق زایی» به عنوان استاد خود به نیکی یاد میکند؛ زیرا کاتب تحریر «اقلیدس»، خلاصه «الحساب» و «شرح چغمنی» را نزد وی خوانده است. کاتب در خشنویسی نیز تواناییهای خوبی داشت و آنگونه که در کتاب عالمان شیعه غزنی امده است، نسخههای متعددی از قرآن را به خط زیبای خویش نوشت و چند جلد کتاب از تالیفات علمای گذشته را نیز به خط نستعلیق نوشته که تعدادی از آن کتابها به جا مانده است. این خوشنویس افغانستان، اکثر آثار خود را نیز کتابت کرده است که برخی از این آثار اینک در آرشیو ملی افغانستان موجود است. یکی از دلایلی که کاتب به دربار راه مییابد و عضویت دارالانشا را کسب میکند، درایت و استعداد خاص وی در نویسندگی و خوش نویسی بوده است. در کتاب «دانشنامه ادب فارسی در افغانستان» ذکر شده است، که کاتب از کودکی خط زیبایی داشت و به همین جهت بود که خیلی زود به دربار «امیر حبیب الله خان» راه یافت و مشغول نوشتن نامهها و فرمانهای دولتی شد و از همین ایام بود که وی به کاتب شهرت یافت. امیر حبیب الله خیلی زود متوجه شد که کاتب علاوه بر خشنویسی، در علوم دیگر نیز توانایی فوقالعادهای دارد و از همین جهت دستور داد تا تاریخ معاصر افغانستان را با نظارت وی و با استفاده از منابع موجود و نامهها و اسناد حکومتی بنویسد. بعد از قتل امیر حبیب الله خان در سال 1297 خورشیدی، فرزندش «امان الله خان» به جای وی بر تخت سلطنت نشست و کاتب، در این دوران، به دارالتالیف حکومتی منتقل شد. از فعالیتهای مهم کاتب در دوران امان الله خان، میتوان به تدریس در مدرسه حبیبیه، و تالیف کتابهای درسی اشاره کرد که وی در تهیه تنظیم کتابهای درسی سعی لازم را به خرج داد. در کتاب عالمان شیعه غزنی ذکر شده است که کاتب افزون بر اظهار نظر راجع به کتابهای درسی، آثار دیگری را که در آن اداره برای چاپ آماده میشد نیز از نظر اهمیت موضوع و شکل نوشته و مسائل محتوایی و ادبی بررسی میکرد و خودش نیز به نوشتن مقالات و کتاب میپرداخت، چنانچه کتاب «تاریخ متقدمین» را در جریان کار در همین اداره تالیف و چاپ کرد. همچنین برخی ذکر کردهاند که تدریس کاتب در مدرسه «حبیبه» به عنوان معلم بیشتر به خاطر آن بوده است تا به نوعی وی را از امور سیاسی و فعالیتهای فرهنگی و تحقیقی دور نگاه دارند. انتهای پیام/
94/04/20 - 12:35
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]