محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830611359
درنگی در مفاهیم و مولفه‌های ادبیات انقلاب
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
درنگی در مفاهیم و مولفه‌های ادبیات انقلاب همواره رابطه‌ای دوسویه میان تحولات اجتماعی و ادبیات وجود دارد. متون ادبی، همان‌گونه که در بستر زمان و رویدادهای روزگار شکل می‌گیرند، از لحاظ زبان و درونمایه و قالب از زمانه خود تأثیر می‌پذیرند و متقابلا بر حوادث زمانه تأثیر می‌گذارند.
ادبیات انقلاب اسلامی ــ در مفهوم عام آن ــ محصول گفتمانی است که بر بازگشت به خویشتن و اصالت های ایمانی و ملی در برابر دست اندازی فرهنگ استعمارگر بیگانه تأکید می کند و آن دسته از جریان ها و آثار ادبی را دربرمی گیرد که در نیم قرن اخیر با محوریت این نگاه به وجود آمده اند یا از این پس به وجود خواهند آمد. این گفتمان بر پذیرش آگاهانه ـ و نه تقلیدی ــ مظاهر دنیای جدید، در عین حفظ اصالت ها و ارزش های واقعی و صحیح گذشته تأکید می کند و بر آن است که با احیای روح حماسی مذهب می توان جامعه ای معنوی و آزاد و مستقل و براساس مبانی ایمانی و در عین حال بهره مند از مزایای دنیای جدید بنا نهاد. اما این اصطلاح اغلب در مفهوم خاص، به معنی آثاری به کار می رود که در سال های نخستین انقلاب و نزدیک به آن با التزام به واقعیت ها و آرمان های انقلاب اسلامی آفریده شده است. بسیاری از صاحب نظران، مفهوم ادبیات انقلاب را بر ادبیات سال های جنگ، یعنی آثاری که در زمینه فداکاری های رزمندگان و حوادث جنگ نوشته شده نیز گسترش می دهند و حق نیز همین است؛ زیرا ادبیات دفاع مقدس چیزی جز تداوم ادبیات انقلاب اسلامی، ولی در بستر مضامین مرتبط با دفاع هشت ساله ملت ایران نیست. ادبیات انقلاب، چنان که گذشت، گستره ای وسیع دارد. به یک اعتبار، همه آثار پدید آمده در چند دهه اخیر در ایران را می توان ادبیات انقلاب یا به تعبیر دقیق تر، ادبیات دوران انقلاب دانست و همه جریان ها و طیف های مختلف ادبی را زیر چتر آن قرار داد؛ چرا که کمتر اثر ادبی را در این چند دهه می توان یافت که به نوعی از حادثه انقلاب اسلامی تأثیر نپذیرفته باشد. بر این اساس، همه آثار پدید آمده در این دوران حتی کار هایی را که علیه آن یا از موضع بی طرفی به مواضع انقلاب نوشته شده اند نیز می توان مرتبط با ادبیات دوران انقلاب به شمار آورد؛ ضمن این که می توان به اعتباری دیگر و از منظری محدودتر نگریست و تنها نوعی خاص از ادبیات این دوران را که به قلم افراد خاصی آفریده شده مصداق ادبیات انقلاب شمرد. متأسفانه تاکنون تعریف دقیقی از مقوله ادبیات انقلاب صورت نگرفته و هر کسی به گونه ای به تعریف و تحدید مرزهای آن پرداخته است. گاه نیز نامشخص بودن تعریف این پدیده باعث سوءتفاهم هایی شده است و کسانی بی آن که مشخص کنند دقیقا از چه مقوله ای سخن می گویند، براساس سلیقه و عمدتا نگاه های ایدئولوژیک، به رد و قبول آن پرداخته اند. بدیهی است تا زمانی که مقصود ما از ادبیات انقلاب اسلامی به دقت مشخص نشود، هرگونه داوری درباره آن راه به جایی نخواهد برد و به پیشداوری های سلیقه ای و بی معیار نزدیک تر خواهد بود. برای آشنایی با یک پدیده و تعریف دقیق و رفع سوءتفاهم های موجود درباره آن، بهترین راه این است که به مولفه های شکل دهنده به هویت آن توجه کنیم. بدیهی است وقتی مولفه های اصلی یک پدیده شناخته شود، براحتی می توان در مورد ماهیت واقعی آن سخن گفت و به داوری درباره آن پرداخت؛ اما برای کشف مولفه های هر پدیده ای، راهی جز استقراء در مصادیق بارز آن نیست. مولفه های ادبیات انقلاب اسلامی گستره زمانی : این ادبیات همزمان با پیدایش نهضت اسلامی ملت ایران، از اوایل دهه 40 به این سو شکل گرفته و تاکنون حدود نیم قرن از پیدایش آن می گذرد. طبعا آثاری که در این محدوده زمانی آفریده شده باشند یا از این پس آفریده می شوند، به شرط برخورداری از ویژگی هایی که در پی خواهد آمد، می توانند جزو ادبیات انقلاب اسلامی به شمار آیند. بازگشت به خویشتن: ادبیات انقلاب اسلامی براساس دفاع از هویت و بازگشت به خویشتن در برابر هجوم سیاسی، فکری و فرهنگی استعمار شکل گرفته و هرگونه تسلیم از سر ذلت در برابر بیگانه را نفی می کند. پیش از این، در مبحث بومی گرایی، ابعاد این موضوع را توضیح دادیم. بر این اساس، همه آثاری که با محوریت اصالت های فرهنگ خودی آفریده شده اند، حتی اگر به عنوان بخشی از ادبیات انقلاب اسلامی شناخته نشده باشند، یکی از مولفه های مهم این ادبیات را دربردارند. آرمانـگرایی و عدالتـخواهی : ادبیات انقلاب آرمانگرا و عدالتخواه است و این ویژگی باعث می شود همواره به ناهنجاری ها، نابسامانی ها و بی عدالتی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه و جهان و هرگونه تبعیض و استبداد معترض بماند. بر این مبنا، ادبیاتِ سازشکار و توجیه گر، حتی اگر خود را مصداق ادبیات ناب انقلاب هم بداند، خارج از مقوله و محدوده ادبیات انقلاب اسلامی خواهد بود. بر پایه همین نگاه است که می بینیم شاعران و نویسندگان انقلاب، در طول این دوران و در موارد بسیار، به نقد ناهنجاری های اجتماعی و مشکلات مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه و جهان پرداخته اند. مردم گرایی : ادبیات انقلاب، مردمی است و به باورها و اعتقادات مردم و دیدگاه های دینی و ملی آنان احترام می گذارد و خود را در برابر مشکلات، دغدغه ها و رنج های قشرهای فرودست جامعه مسئول می بیند و به دلیل همین ویژگی، مخاطبان خود را از میان مردم برمی گزیند و برای ارتباط با مردم از زبان و بیانی نزدیک به آنان بهره می برد. شاعران و نویسندگان این گفتمان ادبی همواره از دردهای مردم سخن گفته و در این زمینه با آنان همدلی کرده اند و برخی از آنان به همین دلیل در سال های پیش از انقلاب شکنجه و به زندان و تبعید محکوم شده اند.البته باید میان ادبیات مردمی و ادبیات عوامانه و عامه پسند فرق قائل شد. ادبیات مردمی، ادبیاتی است خلاقانه و مبتنی بر هنر که به صورت جدی مشکلات اجتماعی را پیگیری می کند، اما ادبیات عامه پسند تنها به سرگرم کردن گروه هایی از مردم می پردازد. نمادها و تمثیل ها: نمادها و نشانه ها، با تداعی ها و مفاهیم تو در تویشان، از مهم ترین درونمایه های متون ادبی هستند. نحوه شکل گیری و حضور نمادها در متن ادبی، تا حدود زیادی می تواند هویت و سمتگیری فکری و فرهنگی آن را تعیین کند و نشان بدهد یک اثر می تواند زیرمجموعه ادبیات انقلاب اسلامی محسوب شود یا نه. طبعاً حضور نمادهای مذهبی، عرفانی و ملی در چارچوب یک نگاه حماسی، خواه ناخواه، به یک اثر، صبغه ادبیات انقلاب اسلامی می بخشد و نمادهای لائیک و غیرحماسی اثر را از این مقوله دور می کند. استفاده از قالب های متنوع: براساس استقرای آثار موجود، ادبیات انقلاب قالب ادبی خاصی را برنمی تابد و خود را در قالب و زبان و شیوه خاصی، از سنتی و نو و قدیم و جدید محصور نمی کند و از همه امکانات موجود بوی‍ژه زبان نو و قالب های مختلف شعر و داستان و... برای بیان مفاهیم خویش کمک می گیرد. به همین دلیل است که هم قالب های کهن و سنتی در عرصه ادبیات انقلاب حضور دارند و هم قالب های نو و آثار موفقی در هر دو شیوه و در اشکال مختلف آنها به قلم سخن سالاران این ادبیات آفریده شده است. مضامین اسلامی، قرآنی و عرفانی: محتوای ادبیات انقلاب اسلامی موجب شده است مضامین اسلامی و قرآنی و اشارات عرفانی در آن بسامد بالایی داشته باشد. در این میان، نگاه حماسی به مذهب، بخصوص حادثه بزرگ عاشورا، جایگاه ویژه ای در منظومه فکری این ادبیات احراز می کند. مضامینی چون انتظار، موعودگرایی، وحدت اسلامی، شهادت و... نیز از درونمایه های رایج این ادبیات است. تعهد در ادبیات: ادبیات انقلابی نوعی ادبیات متعهد است و خود را در برابر باورها و آرمان های انقلاب و سرنوشت جامعه مسئول می بیند. شاعر و نویسنده انقلابی، انسان مسئولی است که از رنج های همنوعان خویش در هر جای جهان رنج می برد. براساس نگرش این شاعران و نویسندگان، نظریه هنر برای هنر و ادبیات برای ادبیات، فرو کاستن از ارزش هنر و ادبیات است و هر هنرمند، شاعر و نویسنده ای، به دلیل انسانیتی که از آن بهره مند است، نمی تواند در برابر رنج های بشری بی اعتنا باشد. هنرمند، همان گونه که در برابر ذات هنر و هدف هنر که زیبایی آفرینی است، متعهد است، در برابر منش انسانی و وجدان اخلاقی خویش نیز مسئولیت دارد. نگاه باورمندانه: ادبیات انقلاب ادبیاتی ایدئولوژیک یعنی مکتبی است؛ به این معنی که به حقایقی در این جهان باور و اعتقاد دارد و در نگریستن به جهان، مبانی دینی و ارزش های الهی را در نظر می گیرد. ادبیات اخلاق مدار، نگاه امیدوارانه و منظر انسانی و جهانی از دیگر مولفه ها و مشخصه های ادبیات انقلاب اسلامی است. برخی از این مولفه ها از اهمیت بیشتری برخوردارند و برخی شمول بیشتری دارند و می توانند به نحوی با برخی دیگر همپوشانی داشته باشند؛ اما این ویژگی به هیچ وجه از اهمیت و ارزش آنها نمی کاهد، زیرا این مولفه ها شاخص هایی هستند که می توانند محدوده و دامنه ادبیات انقلاب اسلامی را مشخص کنند. به یقین می توان مولفه های دیگری را نیز بر این شمار افزود. به نظر می رسد، بعد از گذشت چند دهه از حادثه بزرگ انقلاب اسلامی و پدیدآمدن آثار مختلف اجتماعی، فرهنگی و ادبی آن، اینک زمان آن فرا رسیده باشد از منظری درست، به توصیف و تحلیل و ارزیابی آنچه رخ داده است، بپردازیم. بدون در نظر گرفتن این ضرورت، ممکن است در آینده ای نه چندان دور، بخش هایی از واقعیت در غباری از گذشت زمان از یادها برود و احیانا دچار تحریف های خواسته یا ناخواسته بشود. شاعر و دانشیار دانشگاه تهران دکتـر محمدرضا ترکی
شنبه 13 تیر 1394 ساعت 04:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 49]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها