واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری موج:
۱ تير ۱۳۹۴ (۱۶:۹ب.ظ)
ثبت جهاني ميراث ايران مديون «شهريار عدل» بود موج-شهريار عدل باستانشناس ايراني که روز گذشته از دنيا رفت، کسي بود که ثبت جهاني پروندههاي ميراث فرهنگي ايران در يونسکو مانند چغازنبيل به واسطه تلاشهاي او انجام شد.
به گزارش خبرگزاري موج و به نقل از پژوهشگاه ميراث فرهنگي، شهريار عدل متولد ۱۴ بهمن ۱۳۲۲ بود. اجداد پدري او اهل تبريز بودند. سالهاي دبستان و دبيرستان را در تهران گذراند و از پاييز ۱۳۳۸ شمسي (۱۹۵۹ ميلادي) ادامه تحصيلاتش را در فرانسه دنبال کرد. در مدرسه عالي علوم تاريخي در سوربن تحصيل کرد و همزمان در مدرسه موزه لوور، تاريخ لنگر عمومي هنر، باستانشناسي مشرق زمين و تاريخ هنرهاي دوره اسلامي خواند و به مدرسه معماري پاريس -بوزار- رفت. سپس به دوره دکتري پرداخت و براي رساله دکتري موضوع «فتوحات همايون» را برگزيد که به تاريخ جنگهاي شاهعباس در سال ۱۰۰۷ ق در خراسان و فتح هرات مربوط است.
تحقيقات عدل با ورود و عضويت او در «مرکز ملي تحقيقات علمي فرانسه» (CNRS) شکل حرفهايتري به خود گرفت. او در اين مرکز پژوهشهاي خود را به ايران، افغانستان و آسياي ميانه معطوف کرد و از عضو به مدير ممتاز تحقيقات ارتقا يافت. طي سالها، با وجود آن که بسياري از خارجيهاي عضو «مرکز ملي تحقيقات علمي فرانسه» مليت فرانسوي اختيار ميکردهاند، وي هيچگاه مليت خود را تغيير نداد و حتي تابعيت دوگانه نگرفت.
عدل همچنين عضو هيأت تحريريه مجله استوديا ايرانيکا بود که از آغاز دهه ۷۰ ميلادي در فرانسه منتشر ميشود و ديگر اعضاي تحريريه آن دانشمنداني چون ژيلبرت لازار، پل برنار، ژان کالمار، يان ريشار و فيليپ ژينيو هستند که به خوبي معرّف سطح اعتبار اين نشريه است.
شهريار عدل از اواخر دهه ۷۰ ميلادي رياست «کميته بينالمللي تدوين تاريخ تمدنهاي آسياي ميانه» را در يونسکو بر عهده داشت که در چارچوب آن با حضور دانشمنداني از نقاط مختلف جهان، مجموعهاي پرمايه و مفصل در اين زمينه به زبان انگليسي منتشر شد. در سالهاي گذشته از سوي وزارت امور خارجه کشورمان دو جلد از اين مجموعه به فارسي ترجمه و منتشر شده است.
تحقيقات تاريخي و تاريخ هنري شهريار عدل بيشتر در زمينه قرون ميانه اسلامي و به ويژه دورههاي صفوي و قاجار متمرکز بود. او سلسله مقالههايي مهمي درباره آغاز نقاشي مکتب مغول در هندوستان و همچنين نقاشي و صورتگران دوره صفوي نگاشته است. همچنين جنبههاي تاريخي، هنري و فني مواد فرهنگي اين دوره موردعلاقه او بود. کتاب هنر و جامعه در جهان ايراني که به فارسي نيز ترجمه شده از جمله کوششهاي او در تدوين مقالاتي در اين باره است.
تحقيقات ميداني باستانشناسي دکتر عدل نيز بيشتر بر دوران اسلامي متمرکز بود. او پژوهشها و کاوشهاي باستانشناسي گسترده و دامنهداري در زوزن خراسان، بسطام سمنان، ري و بم به انجام رسانيده يا در دست انجام داشت. نتايج اين تحقيقات نيز به طور پيوسته در نشريات اروپا يا ايران منتشر شده است. کتاب تهران، پايتخت دويستساله از ديگر تلاشهاي او و همکار فرانسوي وي برنار اورکاد است که به مناسبت دويستمين سالگرد پايتخت شدن تهران در سال ۱۹۹۲ از سوي انجمن ايرانشناسي فرانسه در ايران منتشر شد.
از ديگر کارهاي عدل ثبت نخستين آثار ايران در فهرست ميراث جهاني است که مقارن با آشفتگيهاي روزهاي اول انقلاب و با هزينه شخصي وي انجام شد. چند ماه پس از وقوع انقلاب، در ارديبهشت سال ۱۳۵۸ او با سفر به مصر اقدام به پيگيري و ثبت ميدان نقش جهان اصفهان، معبد چغازنبيل و تخت جمشيد کرد. پس از آن به مدت ۲۴ سال هيچ اثري از ايران در فهرست ميراث جهاني ثبت نشد تا آنکه بار ديگر در اواخر دهه ۷۰ خورشيدي با پيگيريهاي مديريت وقت سازمان ميراث فرهنگي، دوباره وي و جمعي از همکارانش اقدام به تهيه و تدوين پروندههاي ثبت جهاني کردند و مجموعه تخت سليمان در اين فهرست به ثبت رسيد. با وقوع زلزله بم در دي ۱۳۸۲ نيز عدل در بم حضور يافت و به مدت بيش از يک دهه تحقيقات گستردهاي را درباره اين منطقه غني تاريخي پايه گذارد و ادامه داد.
از جمله کارهاي ماندگار شهريار عدل يافتن فيلمهاي زمان مظفرالدين شاه قاجار در فيلمخانه کاخ گلستان و تلاشهايي است که با همکاري نهادهاي مسؤول براي ترميم و معرفي آنها در مرکز ملي سينماتوگرافي فرانسه انجام داد. اين اقدام پرتويي نو بر آغاز تاريخ سينماي ايران افکند. عدل به اين کار بسنده نکرد و مقالات مهم و راهگشايي نيز درباره «آشنايي با سينما و نخستين گامها در فيلمبرداري و فيلمسازي در ايران» نگاشت. او با اشرافي که به تاريخ و هنر دوره قاجار داشت مقالاتي کليدي نيز درباره تاريخ عکاسي نگاشت و در کنار يحيي ذکاء و ايرج افشار از معدود صاحبنظران در اين زمينه به شمار ميآمد.
شهريار عدل به دريافت مدال فرهنگ جهاني يونسکو نيز نائل آمد. در سال ۱۳۸۸ خ (۲۰۰۹ م) کويچيرو ماتسورا، دبير کل وقت يونسکو، طي مراسمي در حضور ايرينا بوکوا، دبير کل منتخب و کنوني آن سازمان، مدال فرهنگ جهاني يونسکو موسوم به «پنج قاره» را در مقر يونسکو در پاريس در مقر يونسکو در پاريس به شهريار عدل اعطا کردند.
پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري درگذشت اين ايرانشناس بزرگ و باستانشناس پيشکسوت را به بازماندگان آن مرحوم، مردم ايران و دوستداران ميراث فرهنگي صميمانه تسليت گفته و براي او که بهحق يکي از افتخارات ايرانزمين است علو درجات بارگاه الهي را طلب ميکند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری موج]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 248]