تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
تجهیزات و دستگاه های کلینیک زیبایی
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1851061172
نگاه التقاطی به حادثه کربلا
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
نگاه التقاطی به حادثه کربلا
چلکوفسکی به‌عنوان یک مسیحی به حادثه کربلا نگاهی التقاطی دارد. او بسیاری از معارف و شکل‌های عزاداری را براساس اعتقادات مسیحیت نظیر ریاضت، فدا و عشای ربانی مورد بررسی قرار می‌دهد. ازاین‌رو تحلیل‌های وی از این برنامه‌ها، اشتباه و التقاطی است.
بخش دوم و پایانی 4. اشتباه تاریخی در الگوپذیری عزاداری از توابین نویسنده در قسمتی از مقاله، الگوی عزاداری و زیارت قبر امام حسین(علیه السلام) را اقدام توابین در این زمینه می‌داند: گزارش‌هایی از زیارت کردن این افراد وجود دارد که چهار سال بعد از مرگ او اتفاق افتاده است. زائران، جنگجویان و خون‌خواهان حسین بودند که خود را «توابین» نامیده بودند. آنها در برابر عبیدالله بن زیاد قیام کردند ... در خلال این عملیات نظامی به‌شدت انتقام‌جویانه، جنگجویان [در کربلا] توقف کردند برای اینکه با قهرمان شهیدشان بیعت کنند و زاری نمایند. آنها در طول روز ناله و شیون و زاری کردند و شب هنگام واقعه جان‌گداز قتل‌عام کربلا را بازخوانی نمودند. آنها بسیار گریستند، به‌طوری که شن‌های صحرا از آن خیس شد، مانند اینکه آب جریان پیدا کرده است. این برنامه یک پیش‌نمونه برای مراسم بعدی و مخصوصاً مراسمی که به‌عنوان مجلس عزا نامیده می‌شود، گردید. (1) همان‌طور که از عبارت چلکوفسکی برمی‌آید، وی آغاز پدیداری مجالس عزای حسینی را به دوره توابین نسبت می‌دهد و آن را الگویی برای مجالس سوگواری شیعه در طول تاریخ معرفی می‌نماید. به عبارت دیگر وی مدل عزاداری رایج در میان شیعیان، یعنی مرثیه‌خوانی و گریه برای امام شهید را برگرفته از عمل توابین و مربوط به دوره آنها می‌داند. این در حالی است که آنچه در متون تاریخی می‌بینیم، حاکی از آن است که مراسم عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) بسیار پیش از این زمان و همگی نیز به سبک و سیاق مراسم توابین برقرار شده است. این برنامه‌ها در مکان‌های مختلف و توسط افراد مختلفی برگزار شده است؛ به‌عنوان نمونه: 1 ـ 4. عزاداری اهل‌بیت(علیهم السلام) در کربلا طبق نقل‌های تاریخی، اولین مراسم عزاداری برای شهدای کربلا در روز 11 محرم و توسط اهل‌بیت امام در کربلا برگزار شد. در این روز زمانی که کاروان اسرا را از کنار بدن‌های پاک شهدا عبور دادند، زن‌ها شروع به شیون کردند و بر صورت‌های خود لطمه زدند. در این میان حضرت زینب(سلام الله علیها) شروع به مرثیه‌سرایی کرد و با مخاطب قرار دادن پیامبر(صلی الله علیه و آله) نوحه‌ای سرداد که دوست و دشمن را گریاند. (2) 2 ـ 4. عزاداری زنان بنی‌هاشم در مدینه بعد از خبر یافتن اهل مدینه از شهادت حضرت اباعبدالله(علیه السلام) زنان بنی‌هاشم گرد آمده و مشغول شیون و زاری شدند و بر چهره خود لطمه زدند. دختر عقیل بن ابی‌طالب نیز در میان آنها سر خود را برهنه کرده و ابیاتی را در رثای شهدای کربلا و مذمت امویان خواند. (3) 3 ـ 4. ام‌السلمه و عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) یعقوبی نقل می‌کند که نخستین شیون‌گر بر امام حسین(علیه السلام) در مدینه، ام‌السلمه همسر رسول‌الله(صلی الله علیه و آله) بود. گویا حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) به ایشان شیشه‌ای پر از خاک داده و فرموده بودند: «جبرئیل مرا خبر داده است که امت من حسین را می‌کشند. هرگاه این خاک، خون تازه گردید، بدان حسین(علیه السلام) کشته شده است.» این شیشه نزد وی بود، تا زمانی که روز عاشورا مشاهده کرد خاک به خون تبدیل شده است، شروع به فریاد و شیون نمود. بعد از زاری او زنان مدینه از هر سو شروع به گریه کردند؛ به‌گونه‌ای که از شهر مدینه چنان شیونی برخاست که هرگز مانند آن شنیده نشده بود. (4) 4 ـ 4. زینب(سلام الله علیها) و مجالس سوگواری در مدینه مراسماتی از این دست در بازگشت کاروان اسرا به مدینه نیز گزارش شده است. در کتاب لهوف آمده است که مردم مدینه بعد از اطلاع یافتن از نزدیک شدن کاروان به شهر، درحالی‌که اشک می‌ریختند و مرثیه‌سرایی می‌کردند، به استقبال کاروان آمدند و در محضر امام زین‌العابدین(علیه السلام) به عزاداری مشغول شدند. (5) طبق نقل‌هایی برپایی این مجالس سوگواری تا مدت‌ها در منازل اهل‌بیت، به‌خصوص خانه حضرت زینب(سلام الله علیها) ادامه داشت. (6) 5 ـ 4. اولین زائر امام در کربلا و مرثیه‌سرایی وی عبیدالله بن حر جعفی تنها چند روز پس از واقعه کربلا به همراه یاران و اتباع خود از کوفه به آن سرزمین رفت و بر سر مزار امام حسین(علیه السلام) و یارانش به مرثیه‌سرایی پرداخت و حسرت خورد که چرا ایشان را یاری نکرده است. در بسیاری از متون تاریخی از وی به‌عنوان اولین زائر کربلا نام برده می‌شود. (7) 6 ـ 4. مجلس عزای حسینی در شام طبری گزارش می‌کند که پس از ورود کاروان اسرا به شام و خطابه‌خوانی امام سجاد(علیه السلام)، یزید به اهل‌بیت امام حسین(علیه السلام) و زنان خاندان خود اجازه داد که عزاداری کنند. آنها نیز به مدت سه روز به‌طور رسمی در شام عزاداری کردند. (8) همان‌طور که از موارد برشمرده شده کاملاً مشخص است، خاستگاه عزاداری و نیز شکل آن برگرفته از سوگواری اهل‌بیت می‌باشد؛ در حقیقت آنها اولین افرادی بودند که مجالس عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) برگزار نمودند. ازاین‌رو باید اذعان نمود که الگوپذیری عزاداری شیعیان از توابین نادرست بوده و از مطالعه اندک نویسنده در کتب تاریخی و عدم رجوع ایشان به مصادر مربوط به عزاداری شیعه ناشی می‌شود. به‌نظر می‌رسد نویسنده با کمی دقت و کنکاشی بیشتر در کتب تاریخی می‌توانست از این اشتباه تاریخی اجتناب نماید. 2. نقد روشی 1. افراط در نمادگرایی چلکوفسکی نگاهی نمادین به مراسم عزاداری ایام محرم و صفر دارد. اگرچه در بعضی از موارد نمادهایی که معرفی می‌کند از دیدگاه یک فرد شیعه نیز مورد تأیید است، اما در چند مورد در نگاه نمادگرای خود دچار افراط شده است. به‌طور کلی وظیفه مخاطب در برخورد با یک متن یا نماد که هردو معنایی را در خود دارند، می‌تواند به دو گونه باشد: 1. کشف معنا؛ 2. اختراع معنا. ظاهراً قواعد زبانی وظیفه مخاطب را کشف معنا می‌داند، نه اختراع آن؛ زیرا در صورت دوم هدف از بهکارگیری زبان برآورده نمیشود و انتقال پیام به‌درستی صورت نمی‌گیرد؛ گوینده معنایی را قصد کرده و شنونده معنای دیگری را آفریده و به او نسبت داده است. در اینجا ارتباط درونی گوینده و شنونده برقرار نمیشود. افزون بر این، معنایی را می‌توان به کلمات نسبت داد که قواعد اجازه دهند؛ قواعد هم معنایی را اجازه می‌دهند که عمومی باشد، نه خصوصی. بنابراین نمی‌توان گفت مخاطب می‌تواند معنایی بیافریند و به گوینده نسبت دهد؛ زیرا در این صورت معنا را خصوصی کرده‌ایم. (9) در نگاه به نمادها و بررسی و تحلیل آنها لازم است به این مسئله توجه کرد که نشانه و نماد را باید با صاحب نشانه مورد بررسی قرار داد. به‌نظر می‌سد از دیدگاه چلکوفسکی نماد به خودی خود فاقد معناست و باید معنا را به آن القا کرد یا معنا را اختراع نمود (دیدگاه دوم). به عبارت واضح‌تر او در برخورد با نشانه‌ها معناسازی می‌کند، نه معنایابی. متأسفانه ایشان چنین مبنایی در برخورد با نمادها دارد و این مبنا و نگاه را در قضاوت‌ها و تحلیل‌های خود تأثیر می‌دهد. به‌عنوان نمونه، او نصب آینه در نخل (سازه‌ای که جهت عزاداری بیشتر در استان یزد مورد استفاده قرار می‌گیرد) را به این صورت نمادسازی می‌کند که با این کار، ناظر بیرونی می‌تواند خود را همراه با امام احساس نماید. (10) اما در نگاه مردم چنین تصوری از این کار وجود ندارد؛ چراکه دلیل و فلسفه خاصی برای کار خود قائل نیستند و آن را برای جذابیت بیشتر و زیبایی انجام می‌دهند تا به‌وجود آوردن چنین احساسی. وی شکل نخل را اقتباس‌شده از اشک عزاداران حسین(علیه السلام) می‌داند: در این میان نخل در طی قرن‌ها شباهتش را به تخت روان اصلی خود گم کرده است و تبدیل شده به سازه‌ای با اندازه‌های مختلف از کوچک تا بسیار بزرگ؛ شبیه به یک توری شبکه‌ای چوبی به شکل قطره اشک که یادآور اشکی است که مؤمنان برای امام حسین ریختند. (11) برای شکل این سازه تفاسیر مختلفی ذکر شده است که هیچ‌کدام سندیت ندارد و همگی در حد احتمال است. (12) از این میان سه احتمال قابل تأمل است: الف) چون با تزییناتی که بر روی آن انجام می‌شود، شبیه به درخت خرما می‌گردد، به آن نخل می‌گویند. (13) ب) این تابوت در مقیاسی کوچک‌تر برای تشییع اشخاص خاصی در بعضی مناطق ایران، به‌خصوص استان یزد مورد استفاده قرار می‌گیرد (14) و این احتمال وجود دارد که به‌خاطر عظمت امام حسین(علیه السلام) تابوت را بسیار بزرگ می‌سازند. اما این امکان هم وجود دارد که تابوت کوچک‌تر را از روی تابوت بزرگ آیینی ساخته باشند و هیچ دلیلی بر درست بودن احتمال اول در دست نداریم. ج) ساختن شبیه شهدا و تابوت‌های تمثیلی آنها و آئین‌های حمل آن در دسته‌های عزا در فرهنگ ایران پیشینه‌ای دراز دارد. نمونه برجسته و معتبر آن، آیین سوگواری سالانه مرگ سیاوش و حمل و گرداندن تابوت اوست. بنابر روایات تاریخی، مردم فرارود تا نخستین سده‌های اسلامی هرساله در مراسم یادمان سال مرگ سیاوش، قهرمان اسطوره‌ای ایران که خون پاکش به ناحق بر زمین ریخت، شبیه او را می‌ساختند و در عماری یا محملی گذاشته و بر سرْ زنان و سینه‌کوبان و نوحه‌خوان در شهر می‌گرداندند. (15) شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نخل‌گردانی ادامه سیاوشان‌های بسیار کهن است. در بررسی مراسم سیاوشان بر دیواری از کاخ «پنجکند» دیده می‌شود که سوگواران اتاقی چادرمانند را که پیکر سیاوش و سه تن از عزاداران در آن است، بر دوش می‌کشند. اتاق دارای پنجره‌هایی است که پیکر سیاوش و عزاداران از آنها پیداست. شکل شبکه‌دار نخل و وجود پنجره‌های کوچک فراوان در آن، یادآور همان اتاق چادرمانند است. (16) نخل شباهت بسیاری به درخت سرو دارد. سرو نیز در فرهنگ عامه یعنی جاودانگی و رشادت و زندگی اخروی و آزادگی که یادآور روحیات و خصایل امام حسین(علیه السلام) است. (17) جالب اینجاست که در تفاسیر مربوط به شکل این سازه هیچ‌گاه از شباهت آن به اشک نامی برده نشده است. ازاین‌رو به‌نظر می‌رسد تعبیر ایشان از همه احتمالات ضعیف‌تر باشد؛ چراکه اولاً چنین سخنی در هیچ کتاب یا منبع مکتوب یا شفاهی‌ای وجود ندارد. ثانیاً احتمالات دیگری نیز می‌توان برای شکل آن درنظر گرفت که می‌تواند معقولانه‌تر باشد؛ مثل اینکه آن را برگرفته از معماری خاص اسلامی و یا گرته‌برداری از شکل گنبد بدانیم. احتمال دیگر چلکوفسکی گنبدی شکل بودن سقف سقاخانه‌ها: این کار بیان نمادینی از تأثیر متقابل تشنگی کربلا [بر افراد] شده است و همچنین نماد مراسم تدفین [و زیارت] است؛ تا آنجا که بر روی منبع آب گنبدی قرار داده شده که حاکی از ضریح شهید مقدس می‌باشد. (18) این مورد نیز ممکن است به‌سبب سبک خاص معماری ایرانی در گنبدی ساختن سقف اماکن جهت خنک نگه داشتن فضای داخلی و به‌طور مشخص در اینجا برای خنک نمودن آب باشد. به‌عبارتی هیچ دلیل و تفسیری برای ساختن بعضی سقاخانه‌ها به این شکل وجود ندارد و منشأ چنین شکلی معلوم نیست. او برای نمادسازی خود دلیلی ارائه نمی‌دهد. ازاین‌رو همان‌طور که او می‌تواند احساس خاصی از یک نماد داشته باشد و براساس سلیقه خود آن را رمزگشایی و معنا نماید، هریک از ما نیز می‌توانیم چنین عملی را انجام دهیم؛ یعنی به همان مقدار که تفسیر ذوقی یک فرد از این مراسمات قابل استناد نیست، رمزگشایی ایشان هم فاقد وجهه‌ای برای تأیید می‌باشد. علت این تحلیل نادرست هم به احتمال بسیار زیاد عدم استفاده نویسنده از اطلاعات شفاهی مردم کوچه و بازار می‌باشد که نشئت‌گرفته از همان مبنای اشتباه ایشان است. به عبارت دیگر نویسنده براساس مشاهدات خود و روحیه هنری‌ای که داشته، با دیدن این برنامه‌ها و سازه‌ها با استفاده از احساس و اطلاعات شخصی خود به نمادسازی پرداخته و از اطلاعات عزاداران شیعه استفاده چندانی نکرده است. 2. عدم توجه به نمادهای کانونی یکی از نکاتی که در مقاله چلکوفسکی مغفول مانده و نویسنده جز در ضمن مسائل دیگر به آن پرداخت مناسبی نداشته است، اشک ریختن عزاداران در رسای حضرت اباعبدالله(علیه السلام) می‌باشد. در بررسی نمادها باید به اندازه کافی به هرکدام پرداخته شود که در این میان از اشک به‌عنوان یک عنصر بسیار تأثیرگذار در مراسم عزاداری غفلت شده است. طبق احادیث و آموزه‌های شیعی باید اذعان کرد که اشک نقطه کانونی تمام شکل‌های عزاداری است. آنچه در روایات آمده، تأکید بر ریختن اشک برای مصائب اهل‌بیت(علیهم السلام) است. (19) به عبارت دیگر نمادها و مراسم گوناگون فقط برای آن است که این اشک محقق شود و سوگواری برای اهل‌بیت(علیهم السلام) شکل بگیرد. این تأکید و توجه به‌گونه‌ای است که اشک ریختن برای سیدالشهدا(علیه السلام) از سوی امامان وسیله آمرزش گناهان و رستگاری در روز قیامت شمرده شده است. (20) اشعار روضه‌ها و نوحه‌های عزاداری که برگرفته از آموزه‌های تشیع است نیز همین مطلب را می‌رساند. به‌عنوان نمونه:ای دل! ز سوز گریه جگر را کباب کن
یاد از حسین تشنه به چشم پر آب کن یا: باید برای مثل تو گریانمان کنند هم صبح و هم غروب پریشانمان کنند متأسفانه این نماد کانونی در این پژوهش مورد غفلت قرار گرفته و توجه چندانی به آن نشده است؛ درحالی‌که نویسنده می‌توانست از این عمل برای بیان آموزه‌ها و نمادهای شیعه استفاده فراوانی نماید. محوریت نماد اشک نسبت به دیگر نمادها در عزاداری شیعه در شکل زیر نشان داده شده است: علاوه بر اشک، سه نماد دیگر نیز نزد شیعه وجود دارد که با آن رابطه تنگاتنگی دارد، اما در این مقاله بدان‌ها اشاره نشده است؛ این سه نماد عبارتند از: آب، خون و دست. جای تعجب است که نویسنده با دید هنری خود چگونه از این نمادها با وجود تبلور زیاد آنها در نهضت عاشورا و عزاداری‌های مردم غفلت نموده و اشاره‌ای به آنها نکرده است. ب) امتیازات 1. تناسب در شکل و ساختار مقاله در مقدمه خود توضیح مختصری در مورد امام حسین(علیه السلام) و جریان شهادت ایشان ارائه می‌دهد. نویسنده حادثه کربلا را بزرگ‌ترین حقیقت رنج‌آور و عمل رستگاری‌بخش در شیعه معرفی می‌نماید. سپس از خصوصیت فراتاریخی آن سخن به میان آورده و مراسم مربوط به این حادثه جان‌گداز را به‌عنوان هسته اصلی ایمان شیعی و سبب قدرت و نیروبخشی به شیعیان در تمام جهان معرفی می‌نماید. به‌علاوه او بر تأثیر شگرف و عمیق این حادثه در تفکرات و آموزه‌های شیعه تأکید می‌کند و این حادثه را سبب قیام‌های شیعیان علیه ظلم و ستم در طول تاریخ می‌داند. مقاله از ساختار مناسبی برخوردار است و به مراسم رایج در هر کشور به‌صورت مجزا پرداخته است. نویسنده در بخش‌های مجزا شامل ایران، عراق، دیگر کشورهای جهان عرب، مردمان ترک‌زبان، هند و پاکستان و منطقه کارائیب، به سنت‌های رایج عزاداری در هر منطقه اشاره کرده و از اماکنی که برای این عمل در هر کشور تأسیس شده است، نام می‌برد. چلکوفسکی در چند قسمت شکل مراسم عزاداری در نواحی مختلف را مورد مقایسه قرار می‌دهد: در عراق جایی که بسیاری از مکان‌های مقدس شیعه نظیر کربلا و نجف واقع شده است، دسته‌جات تفاوت عمده‌ای با نمونه‌های ایرانی ندارد. به‌عنوان مثال در ایران زنجیرزنان خودشان را به دو گروه متوازی در دو طرف جمع و در ستونی واحد تقسیم می‌کنند، درحالی‌که لباس‌های سیاه پوشیده‌اند و بر پشت خود برش‌هایی زده‌اند تا زنجیرها مستقیماً به بدنشان ضربه بزند. آنچه در ایران دسته نامیده می‌شود، در عراق «موکب» نام دارد. همچنین در بسیاری از موارد دسته‌جات به‌وسیله اصناف مختلف و نیز به‌وسیله محلات شهر تشکیل می‌شوند. (21) 2. نگارش بی‌طرفانه نویسنده با بیانی توصیفی و تا اندازه زیادی بی‌طرفانه به شرح و توضیح مراسم عزاداری در میان جوامع شیعی مختلف می‌پردازد. شیوه او در استفاده از الفاظ بسیار خوب و بدون جهت‌گیری منفی است. وی حتی در جایی مثل توصیف قمه‌زنی که می‌توانست از الفاظ منفی استفاده کند، از این عمل پرهیز کرده و صرفاً به ارائه توضیحی عادی از این مراسم اکتفا می‌کند: همچنین گروه‌های دیگر با شمشیر (احتمالاً منظور نویسنده قداره است) یا چاقو بر سرهایشان می‌زنند، به‌طوری که خون بر روی صورت، گردن و سینه‌هایشان جاری می‌شود (قمه‌زنی). (22) 3. نثر روان و توصیف مناسب چلکوفسکی در این مقاله از نثری روان و ساده و به دور از حشو و زوائد بهره برده است. وی سعی نموده شکل مراسم عزاداری شیعیان را برای خواننده غربی به‌خوبی توصیف کند. او از مراسم سوگواری و نمادهای آن نام می‌برد و سپس هریک را به‌صورت جداگانه، به‌طور کامل و با جزئیاتش شرح می‌دهد. به‌عنوان نمونه به توصیف او از سقاخانه دقت کنید: در پیچ و خم خیابان‌های کوچک در شهرهای سنتی ایران یا در شکنج بازار، دیواری که طاقچه‌ای در آن قرار دارد و دربر دارنده ظرف برنجی بزرگی با یک شیر آب است، ایجاد شده است. در این مکان همچنین چند پیاله برنجی که با زنجیر به ظرف اصلی متصل شده است، قرار دارند. این طاقچه با دیواری نقاشی یا کاشی‌کاری شده که نشان‌دهنده منظره‌ای از کربلا یا ویژگی‌های نمادین شیعه بود، تزیین می‌شد. یک پنجره مشبک کم‌ارتفاع هم وجود داشت که مردم از بالای آن به آب دسترسی پیدا می‌کردند (23) 4. حضور نویسنده در مراسم نکته مثبت دیگری که باید به آن توجه کرد، حضور نویسنده در تمام این مراسمات است. به عبارت دیگر او براساس سخن‌ها و نوشته‌های دیگران به نوشتن چنین مقاله‌ای دست نزده؛ بلکه خود در عزاداری‌ها شرکت کرده و بدون واسطه به کنکاش در آنها پرداخته است. در شرح حال وی آمده است که درباره تعزیه مطالعات زیادی داشته و سفرهای زیادی نیز دراین‌باره کرده است: بسیار درباره تعزیه مطالعه کردم؛ به واتیکان سفر کردم تا بزرگ‌ترین کتابخانه تعزیه در دنیا را ببینم. سفیر ایتالیا در ایران در سال‌های 1955 ـ 1950 م نیز عاشق تعزیه بود و این کتاب‌ها را جمع‌آوری کرده و به کتابخانه واتیکان سپرد. 1055 نسخه تعزیه در واتیکان نگهداری می‌شود که تنها متعلق به ایران است. از ایران تا کارائیب سفر کردم تا گسترش تعزیه را بیابم. (24) همان‌طور که ملاحظه شد، او در باب عزاداری شیعه به خوانده‌ها و شنیده‌های خود اکتفا نکرده و تمام آنچه را که نوشته است، دیده و در مراسم، به‌خصوص تعزیه‌ها در سراسر دنیا ـ از ایران تا ترینیداد و توباگو ـ شرکت نموده است. 5. استفاده از نمادشناسی در شناخت باورها چلکوفسکی در تحلیل مراسم عزاداری و نمادهای مربوط به آن از دانش نمادشناسی (25) استفاده کرده است. از آنجا که به‌طور قطع هریک از این نمادها، نماینده معنایی در پسِ ظاهر خود هستند، چنین کاری از سوی نویسنده جدید و بدیع بوده است. وی بعضی نمادها را بررسی کرده و محکی آن را ـ البته از دیدگاه خود ـ مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. نکته مهم در این مسئله آن است که ایشان مبنای خاصی در نمادشناسی خود اتخاذ کرده که سبب به خطا رفتن او در بعضی موارد ـ که در قسمت کاستی‌ها بدان پرداخته شد ـ شده است. البته این مسائل چیزی از ارزش‌های این روش جدید نمی‌کاهد، بلکه پژوهشگر باید با درنظر داشتن خطاها در این مسیر از تکرار اشتباهات بپرهیزد. نتیجه مقاله «مراسم عزاداری رایج در شیعه» با ساختاری خوب و نگارشی بی‌طرفانه نوشته شده است. نویسنده در مراسم عزاداری حاضر بوده و به‌عنوان یک ناظر بیرونی به این برنامه‌ها نگاه می‌کرده است. به‌علاوه وی در تحلیل خود از مراسم سوگواری شیعه از نمادشناسی استفاده کرده است که رویکرد جدیدی در این عرصه می‌باشد و پژوهشگران این حوزه می‌توانند با بهکارگیری این روش، مفاهیم جدیدی در این بخش عرضه نمایند. اما متأسفانه نویسنده در نگاه نمادگرای خود دچار افراط شده که به‌تبع موجب تحلیل‌هایی نادرست از این نمادها گردیده است. اشتباهات وی نیز به‌جهت عدم مراجعه او به مصادر روایی شیعه و مقاتل و همچنین بی‌توجهی ایشان به فرهنگ عامه در باب عزاداری بوده است. این در حالی است که او می‌توانست با تعدیل مبنای خود در معناشناسی که برپایه اختراع معنا می‌باشد، تا اندازه زیادی از اشتباهات خود بکاهد. چلکوفسکی به‌عنوان یک مسیحی به حادثه کربلا نگاهی التقاطی دارد. او بسیاری از معارف و شکل‌های عزاداری را براساس اعتقادات مسیحیت نظیر ریاضت، فدا و عشای ربانی مورد بررسی قرار می‌دهد. ازاین‌رو تحلیل‌های وی از این برنامه‌ها، اشتباه و التقاطی است. یکی از مشکلات نویسنده در عرصه نگارش درباره شیعه، عدم مطابقت کامل کلمات و اصطلاحات انگلیسی با فرهنگ و زبان اسلامی است. او با آنکه سعی وافری در جعل اصطلاح و تطبیق لغات در فرهنگ شیعی می‌کند، اما در این کار چندان موفق نیست. به عبارت دیگر شاید به‌جای اشکال بر نویسنده، خود باید از ابتدا به فکر حل این مسئله می‌بودیم. در واقع از آنجا که ما دست به اصطلاح‌سازی در زمینه مسائل دینی و مذهبی‌مان نزده‌ایم، چگونه یک نویسنده غربی بیگانه با فرهنگ و عقاید شیعه می‌تواند از لغات درست که نمودار کامل و صحیح اعتقادات و آموزه‌های شیعه باشد، چیزی بگوید یا مطلبی بنویسد. ازاین‌رو به‌نظر می‌رسد در درجه اول فرهنگستان علوم باید این وظیفه خطیر را برعهده گرفته و به وضع اصطلاحات مناسب به زبان‌های خارجی در حوزه علوم دینی دست زند. در درجه دوم نیز وظیفه علمای دینی است که با نوشتن کتب مذهبی به زبان‌های خارجی، به‌خصوص در حوزه مقاتل و تاریخ ائمه(علیهم السلام)، راه را برای تحقیق و نگارش صحیح در این حوزه باز نمایند. به‌علاوه ایشان در باب توجه به نمادها، بعضی نمادهای کانونی در سوگواری شیعه را مطرح نکرده که جای تعجب دارد. مهم‌ترین این نمادها اشک می‌باشد که در احادیث و نیز اشعار مرثیه‌ها تأکید زیادی بر آن شده و همه نمادها و برنامه‌ها به این مورد برگشت می‌کنند. در عین حال متأسفانه در مقاله به این مسئله اشاره بسیار کم‌رمقی شده است. در پایان می‌توان گفت به‌طور کلی مقاله آقای چلکوفسکی خوب و در روش بدیع و تازه است. اگر ایشان به ابعاد دیگر مسئله هم توجه می‌کردند، قطعاً از نقایص این کار بسیار کاسته می‌شد. پی نوشت: [1]. Chelkowski, “Popular Shi’i Morning Rituals” in Shi’ism, V. III, P. 156. 2. ابن‌اثیر، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ج 11، ص 194؛ طبری، تاریخ طبری، ج 7، ص 3065. 3. همان، ج 11، ص 204. 4. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 182. 5. سید بن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، ص 226 به بعد. 6. شمس‌الدین، ثورة الحسین فی الواقع التاریخی و الوجدان الشعبی، ص 265. 7. ابن‌اثیر، کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ج 12، ص 169؛ طبری، تاریخ طبری، ج 7، ص 3085. 8. همان، ص 3074. 9. صادقی، درآمدی بر کلام جدید، ص 88 . 10. Chelkowski, “Popular Shi’i Morning Rituals” in Shi’ism, V. III, P. 175. 11. Ibid, P. 157. 12. گلی زواره، «تحقیقی درباره نخل ماتم»، روزنامه اطلاعات، 7 شهریور 1370. 13. دهخدا، لغت‌نامه، ج 47، ص 397. 14. همان. 15. بلوکباشی، «نخل‌گردانی»، مجموعه از ایران چه می‌دانیم، ص 13. 16. حصوری، سیاوشان، ص 106. 17. همان. 18. Chelkowski, “Popular Shi’i Morning Rituals” in Shi’ism, V. III, P. 158. 19. مجلسی، بحارالانوار، ج 10، ص 103 و ج 44، ص 290 ـ 289 و ... . 20. همان، ج 44، ص283، 278، 292 و ... . 21. Chelkowski, “Popular Shi’i Morning Rituals” in Shi’ism, V. III, P169. 22. Ibid, P. 157. 23. Ibid, P. 158. 24. گفتگو با پیتر چلکوفسکی شرق‌شناس آمریکایی: «عاشق ایران و تعزیه هستم»، روزنامه ایران، 29 بهمن 1385، ص 18. 25. نمادشناسی یا نشانه‌شناسی (semiology) مطالعه نشانه‌ها و نمادهاست. این رشته با سخنرانی‌های زبان‌شناس سوئیسی فردینان دو سوسور در دانشگاه ژنو آغاز گشت. او با رد انگاره سنتی که رابطه میان واژه و شیء را یک رابطه حقیقی می‌دانست، برای نخستین‌بار به دلخواه بودن آن اشاره کرد. وی هر پیوند ذاتی میان واژه و شیء و همچنین واژه و مفهوم را نادرست خواند و این پیوند را زاده یک همگرایی و هم‌رأیی اجتماعی دانست. او در «درس زبان‌شناسی عمومی» در توضیح نشانه‌شناسی می‌گوید: می‌توان علمی را تصور کرد که به مطالعه زندگی نشانه‌ها در یک جامعه بپردازد. این علم بخشی از روان‌شناسی اجتماعی و در نتیجه روان‌شناسی عمومی خواهد بود. نشانه‌شناسی معلوم می‌کند که نشانه‌ها از چه تشکیل شده‌اند و چه قوانینی بر آنها حکم‌فرماست. سید رضا قائمی: پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل‌بیت(علیهم السلام). علی راد: استادیار دانشگاه تهران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی 10 انتهای متن/
94/02/27 - 05:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 154]
-
گوناگون
پربازدیدترینها