تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835074610
دومين کودتا از کودتاي دوم!
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: کودتاي 28 مرداد 32 را بايد دومين مرحله از کودتاي آمريکا عليه دولت مصدق دانست که در مقطع اول در 25 مرداد شکست خورده و در پي آن محمدرضا پهلوي از ايران گريخته بود. اين کودتا را هم چنين بايد دومين کودتا از سلسله کودتاهاي ابرقدرت هاي زمان در ايران دانست که نخستين آن را رضاخان در سوم اسفند 1299 براي انگلستان به ثمر رساند. اما همانگونه که کودتاي انگليس در ايران، در پيامد انقلاب مشروطه و از آن مهمتر پيدا شدن طلاي سياه در ايران، که به قول چرچيل هر قطره اش با خون سرباز در جبهه برابري مي کرد، شکل گرفت تا در قدرتي سامان يافته و در قالب دولت نوپرداز، نظام ايلاتي و عشايري در ايران مضمحل و کشور به ويژه جنوب در زير چکمه نظاميان قرار گيرد وا رسيدن نفت به غرب تضمين گردد، کودتاي امريکايي نيز براي حفظ نفت انجام شد. اما پيشينه ماجرا چه بود؟ برپايه قرارداد 1933 «شرکت نفت ايران و انگليس» نفت ايران را انحصارا در دست خود داشت. اما اين فعاليت پر سود مدت‌ها مورد نظر شرکت‌هاي نفتي آمريکايي نيز بود و منتظر بودند که امکاني براي ورود به عرصه نفت ايران پيدا کنند. در تحولات تاريخي دهه‌هاي 20 و 30 خورشيدي ايران، دولتهاي انگليس و سپس آمريکا نقش بسيارمهم ولي در عين حال متفاوتي بازي کردند و اين سال ها زماني بود که نهضت ملي شدن نفت ايران به همياري ملت تحت فرمان روحانيت و در حمايت از دولت ملي به پيش مي رفت و در مجامع جهاني نيز فاتح مي شد. در اين ميان انگليس ، دستش را بريده از نفت ايران مي ديد وشرکت‌هاي نفتي آمريکايي هم که تازه وارد گود ايران شده بودند نيز از همان آغاز اميدوار بودند که ملي شدن نفت در ايران پيروز نشود.از آن مهم تر ملي شدن نفت در ايران تنها بر منافع انگلستان تأثيرگذار نبود، بلکه منافع استراتژيک آمريکا و شرکت‌هاي نفتي آمريکا را در کشورهاي ديگر نيز تحت الشعاع قرار مي‌داد و اين نهضت سرمشقي براي کشورهاي منطقه که با آمريکا روابط نفتي داشتند، مي شد. اکنون در بازنگري تاريخي مي توان فهميد، انگليس و آمريکا با مفهوم «خطر کمونيسم» در آن سال ها ، چنان خطر تروريسم در اين سال ها ، براي ساکت کردن نظام ها و مردم بازي کرده و به موقع لازم استفاده سياسي مي‌کردند. مدارک سري تازه بازشده، بازگوي آن است که سازمان سيا تحليلي از قدرت حزب توده داشته و آن را خطر جدي در ايران به حساب نمي‌آورد. اما در عين حال مدارکي وجود دارد که نشان مي‌دهد انگليسي ها براي همراه کردن آمريکايي ها در مورد کودتا سعي در قوي جلوه دادن احتمال به قدرت رسيدن کمونيستها داشتند. در دوران رياست جمهوري ترومن، تلاشهاي دولت محافظه کار چرچيل در بريتانيا براي همراه ساختن آمريکا در تغيير دولت ايران نتيجه نداد و اسناد منتشره نشان مي‌دهد که برنامه آمريکا در اين دوره، مشروط به حمله شوروي يا به قدرت رسيدن حزب توده در ايران بوده است اما پس از روي کار آمدن دولت جمهوريخواه ژنرال آيزنهاور، سياستهاي آمريکا به سمت اقدام پيشگيرانه رفت و از اين پس بود که پول و مأموران مخفي آمريکا به ايران سرازير شدند. اسناد حاکي از آن است که براي همراه ساختن نمايندگان مجلس، افسران ارتش و روزنامه‌ها با کودتا عليه دولت مصدق پول در نظر گرفته شده بود. همچنين پيداست که شخص فضل‌الله زاهدي، انتخاب آمريکا براي فرماندهي کودتا بوده و بسياري از فعاليتهاي پيش از کودتا را نيز، عاملين آمريکا به انجام مي‌رساندند. در سطح پايينتر، نقش نمايندگان بريتانيا و بويژه خانواده رشيديان پررنگتر بوده است که قادر بودند سران آشوب طلب و مردم عادي را با پول عليه مصدق بشورانند. ترديدي نيست که آمريکا و بريتانيا هر آنچه مي‌توانستند براي سرنگوني دولت مصدق کردند اما شايد موفقيت ايشان بدون نقش آفريني خود ايراني ها (بخوانيد خودفروختگان آمريکا و انگليس) ممکن نمي‌شد. دولت انگليس که در مقابله با مصدق حاضر به هر اقدامي شده بود توانست نظر دولت آمريکا را به شرکت در مقابله با مصدق در مقابل شريک کردن شرکت‌هاي آمريکائي در نفت ايران جلب کند. انتخاب دولت جمهوريخواه آيزنهاور در آمريکا نيز به اين روند کمک کرد و سازمان‌هاي اطلاعاتي دو کشور به طرح يک اقدام مشترک در ايران براي سرنگوني مصدق پرداختند. انگليس به دليل نياز به جلب مشارکت شاه و نيز به دليل بسته بودن سفارت انگلستان در ايران نيازمند به همراه کردن آمريکا در کودتا بود. سازمان اطلاعات مرکزي آمريکا ( سيا) اسناد تازه‌اي را در ارتباط با کودتاي 28 مرداد 1332 منتشر کرده که نشان مي‌دهد دولت آمريکا قصد داشت در صورتي که کودتا عليه دولت مصدق شکست بخورد، در ايران يک جنگ داخلي دامنه دار به راه بيندازد. اين سند «بکلي سري» که در سال 1953 در وزارت خارجه و شوراي امنيت ملي آمريکا تنظيم شده، حکايت از آن دارد که آمريکا تا چه اندازه نگران آن بوده که کودتا با ناکامي مواجه شود. اين سند همچنين اثبات مي‌کند که طرحي در جريان بود تا با افزايش حضور نظامي آمريکا در منطقه و ايجاد يک نيروي چريکي ضد کمونيست در جنوب ايران، حرکتي براي بي ثبات کردن دولت مصدق آغاز شود. کودتا عليه دولت مصدق پس از آن امکان‌پذير شد که ابتدا دولت آمريکا طي عملياتي موسوم به «عمليات آژاکس» ايران را در آشوب و هرج و مرجي فروبرد که راه را براي سقوط مصدق هموار کرد. در آن زمان دولت آيزنهاور در آمريکا نگران آن بود که اين طرح به بيراهه کشيده شود و نيروهاي حزب توده با بهره جستن از نا امني قدرت را در دست بگيرند. والتر اسميت معاون وزير خارجه وقت به کاخ سفيد اطلاع داد که سازمان سيا براي مقابله با اين احتمال، آماده شده است تا در صورت شکست کودتا يک جنگ داخلي دراز مدت و دامنه دار عليه اعضاي حزب توده و ديگر فعالان سياسي در ايران به راه بيندازد. اسميت در اين يادداشت نوشته است: «تا امروز سيا موفق شده ده نفر را با دستگاههاي گيرنده و فرستنده راديويي در نقاط مختلف ايران بگمارد تا در صورت لزوم با اين سازمان تماس برقرار کنند. عده ديگري هم براي پيوستن به آنها تعليم مي‌بينند.» در همان حال، در پايگاه ويلوس فيلد در ليبي که در آن زمان در اختيار آمريکا بود اسلحه و مهمات براي اين منظور انبار شده بود. به گفته اسميت اين مقدار اسلحه و مهمات براي مسلح کردن ده هزار نفر کفايت مي‌کرد. او مي‌گويد که اين تجهيزات مي‌توانست در عرض سه تا چهار هفته به ايران برسد. اسلحه و مهمات قرار بود در تهران و تبريز همراه با محموله‌هاي مخفي طلا و پول نقد به دست افراد خاصي برسد. سيا طرحي هم براي اداره نيروهاي شبه نظامي که به چنين جنگي دامن بزنند توسط هشت گروه سه نفره تهيه کرده بود. در عين حال، قرار بود دهها هواپيماي آمريکايي هم در جنوب ترکيه مستقر شوند و يک نيروي کوچک از نفرات و شناورهاي آمريکايي هم قرار بود در نزديکي بصره در جنوب عراق استقرار بيابند تا از پراکنده شدن کمونيستهاي فراري در منطقه جلوگيري کنند. ارتش آمريکا مصمم بود تا از يک پايگاه نظامي در ظهران واقع در عربستان سعودي هم سود بجويد. اما با پيروزي کودتاي ژنرال زاهدي، سرنگوني دولت دکتر مصدق و بازگشت شاه به ايران ديگر نيازي به دست زدن به چنين عمليات پيچيده و پرهزينه و زمان بري پيدا نشد.ماجرا بسيار ساده تر از آنچه سيا طرح اوليه اش را ريخته بود، انجام شد. اين راه ساده را سازمان مخفي اطلاعات بريتانيا، به رياست شاپور ريپورتر که رئيس شبکه اطلاعاتي بريتانيا در ايران بود ، جلوي پاي کودتاگران گذارد. پايه اين کودتا بر شکاف ميان حاميان مصدق گذاشته شد و طي يک برنامه زمان بر از اين اختلافات استفاده شد ، تا جايي که اختلاف وي با روحانيت و جدا شدنش از اين پشتوانه محکم ، راه را براي اوباش به عنوان لشگر يک کودتاي با فرجام باز کرد! ترس آمريکا و انگليس از نهضت ملي شدن نفت و راه جويي براي مانع شدن از اين الگوي خاورميانه ،پيش و بيش از هر کسي بر محمدرضا تاثير گذاشته بود. اين هراس بعد از چند اتفاق و رويداد مهم از جمله درگيري احزاب در 23 تير و رويداد 30 تير 1331 به او هشدار داد تا ترديد را کنار بگذارد و چون عاملي مسلط براي غرب کار را بر مصدق تمام کند. کاري به نام «برکناري محمد مصدق» که برادران دالس(جان فاستر- آلن) که در دولت آيزنهاور به عنوان وزير خارجه و رئيس سيا حاضر شدند به عنوان مهره‌هاي طرف مشورت انگليس به آيزنهاور يادآوري کنند که آماده نجات ايران از دامن کمونيسم باشد. آنها همچنين به چرچيل نيز خبر دادند که آماده کودتا باشد. رهبري عمليات به عهده افسري با تجربه به نام کرميت روزولت گذاشته شد. او با يک پرواز به بيروت رفت و از آنجا با خودرو از طريق بيابان‌هاي سوريه و عراق با نام مستعار «جيمز لاکريج» وارد ايران شد. در آن زمان همه چيز براي اجراي اين برنامه آماده بود. تاخت و تاز احزاب مختلف در تهران، ناسزاگويي مطبوعات وابسته به دربار از جمله روزنامه داد عميد نوري به مصدق، وقايع سي تير 1331 و برکناري قوام، حمله مطبوعات بين المللي طرفدار انگليس به مصدق و درگيري و زورآزمايي او با شرکت نفت انگليس (بي.پي) و عدم صادرات نفت ايران و مسدود شدن اعتبارات بين المللي و بروز ساير مشکلات، از مصدق يک سياست‌مدار منزوي ساخت. در همين زمان ها اشرف پهلوي که با فشار مصدق، از ايران خارج شده بود، در پاريس بعد از ديدار با فاستر دالس و اسدالله رشيديان و گرفتن پيغام با نام خانوادگي «شفيق» وارد ايران شد و طي ملاقاتي مخفيانه با محمد رضا شاه به وي اطلاع داد که غرب از وي در برابر مصدق و کمونيستها حمايت مي‌کند. رابط انگليسي يعني شاپور ريپورتر نيز با شاه ملاقاتي داشت و از طريق او به شاه پيام داده شد که آمريکا و انگلستان قصد کودتا دارند و وحشتي از اين کار ندارند. شاه با تکان دادن سر با قصد آنان موافقت کرد. در آن ديدار مهم ژنرال نورمن شوارتسکف به شاه اطلاع داد که افسر جوان فرمانده کودتا (روزولت) نيز قصد ديدار با او را دارد. شاه اظهار نگراني کرد و درخواست کرد که اين ديدار محرمانه باشد تا ديگران به اين قضيه پي نبرند و به مصدق گزارش ندهند. ديداري که بعدها در يک شب در خودرو روي داد . دستور کودتا از طرف چرچيل و آيزنهاور صادر شده بود. خلع دکتر مصدق به وسيله انجام کودتا يک بار هم قرار بود در سال 1331 بيفتد. اما مصدق متوجه شد و با تعطيل کردن سفارت انگليس در تهران و اخراج تمام ديپلمات‌هاي انگليسي، اين برنامه را ناکام گذاشت. غروب روز 24 مرداد 1332 گروهي از افسران سيا در ويلاي امني در تهران گردهم آمدند. قرار بود در نيمه شب آن روز رمز عمليات آژاکس با عنوان «حالا دقيقاً نيمه شب است» به صورت رمز از راديو اعلام شود. عمليات آژاکس در 4 مرحله انجام مي‌شد: 1- تبليغات منفي عليه مصدق به صورت گسترده با ترساندن مردم از خطر کمونيسم، 2- خلع مصدق از نخست وزيري با فرمان شاه، 3- تظاهرات گروههاي از مردم به نفع شاه و سلطنت، 4- ظاهر کردن پيروزمندانه سرلشکر زاهدي به عنوان نخست وزير جديد از سوي شاه. نقشي که براي شاه در نظر گرفته شده بود امضاي فرمان عزل مصدق و نيز امضاي فرمان نصب سرلشکر زاهدي به نخست‌وزيري بود. بعدها روشن شد که شاه در واقع دو ورقه سفيد را امضا کرده بود تا کودتاگران آنچه لازم است بر بالاي امضاي او بنويسند. فرمان عزل را يک ساعت بعد از نيمه شب 25 مرداد سرلشکر نصيري که رئيس گارد سلطنتي بود در منزل مصدق به وي ابلاغ کرد. مصدق که با تلفن از حرکت اين گروه باخبر شده بود فرمان را گرفت و رسيد داد و نيروي محافظ مقر او بلافاصله نصيري و نيروي همراه او را بازداشت کردند. شاه که قبلا به کلاردشت رفته بود با شنيدن خبر به رامسر رفت و از آنجا با هواپيما به بغداد و سپس به رم فرار کرد و به اين ترتيب کودتا ناکام ماند. از ساعات اوليه صبح 28 مرداد جمعيتي از سمت جنوب به سمت مرکز شهر تهران به راه افتادند. از اينکه هسته ابتدايي را چه کساني تشکيل مي‌دادند، روايتهاي متعددي شده است اما به نظر مي‌رسد پولي که کارگزاران بريتانيا، بويژه برادران رشيديان و نمايندگان سازمان اطلاعات آمريکا (سيا) براي بسيج افراد و گروههاي آشوب طلب پرداخت کرده بودند، نقشي بسزا در شروع حرکت داشته است. بسياري از غوغاگران پس از کودتاي ناموفق 25 مرداد و فرار شاه از ايران، انگشت اتهام را بسوي مصدق گرفته بودند. براي «شاهدوستان»، رانده شدن شاه از کشور دستاويزي بود تا با کمک آن به مقابله با دولت بپردازند و عامل تعيين کننده ديگر پولي بود که آمريکاييها براي تبليغ عليه مصدق و مسموم کردن جو جامعه، در روزها و چند ماه منتهي به کودتا در ايران خرج کرده بودند. با شروع تظاهرات، نظامياني که با دريافت پول به شرکت در کودتا رضايت داده بودند، همراه جمعيت شدند. اسناد منتشر شده در آمريکا نشان مي‌دهد که در همين زمان، بيشتر مقامهاي ارشد نظامي و حتي خود سرلشگر زاهدي مخفي شده يا به آمريکاييها پناه برده بودند. چند ساعت پس از شروع تظاهرات، غوغاگران به پشتگرمي تانکها دفتر نزديکان به مصدق و روزنامه‌هاي هوادار او را غارت کردند. دولت مصدق و حتي حاميان او در ارتش، واکنشي به اين تحولات نشان ندادند. روايتهاي متعددي از دلايل بي تحرکي مصدق و هواداران او شده است: جدي نگرفتن خطر، غره شدن مصدق پس از پيروزي در جريان ماجراي 30 تير که حامي اصلي اش در آن پيروزي آيت الله کاشاني بود و وي اين امتياز را از شخصيت خود مي پنداشت، ضعف در تصميمگيري بموقع، عدم ارتباط مناسب در سطوح بالا يا فرسودگي توأم با نا اميدي مصدق و يارانش، نمونه‌هايي از اين روايات است. به هر روي، ساعاتي پس از ظهر درگيريهاي بين طرفداران و مخالفان مصدق به اطراف خانه او کشيده شد. عده اندکي از نظاميان وفادار به مصدق با همه توان در برابر يورش جمعيت و نظاميان حامي کودتا مقاومت کردند اما تصرف ساختمان راديو، پايان واقعي ماجرا بود. در ساعات پاياني روز، مقاومت در اطراف خانه نخست وزير هم شکسته شد، جمعيت خانه مصدق را غارت کردند و او از طريق بام خانه اش جان به در برد. اوباش و نظاميان به غارت منزل مصدق پرداختند. ميراشرافي فرمان عزل مصدق و نصب زاهدي را از راديو خواند. سرلشکر زاهدي که در اين مدت نزد ماموران آمريکائي مخفي بود از مخفيگاه به در آمد. پس از کودتا سرلشکر زاهدي امور دولت را در دست گرفت. مصدق در روز 29 مرداد خود را به زاهدي تسليم کرد و بازداشت شد. فرمانداري نظامي به رياست سرتيپ تيمور بختيار به تعقيب و دستگيري و شکنجه مخالفان پرداخت. شاه از رم بازگشت. مذاکرات نفت با شرکت نفت ايران و انگليس و چند شرکت آمريکائي و اروپائي شروع شد که در آخر به قرارداد کنسرسيوم منجر شد. ودر آن زمان اين پايان اميدهاي يک نسل بود. ک/1 550/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 370]
-
گوناگون
پربازدیدترینها