واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ردپاي محو جامعه در سينما
سينماي اجتماعي ايران از حرکت باز ايستاده؟ برخلاف روزهايي که سينماي اجتماعي ايران پيشرو و پررونق بود امروز به سختي ميتوان ردپايي از فيلمهاي اجتماعي در ميان خيل توليدات سينماي ايران يافت.به گزارش خبرآنلاين، سينماي اجتماعي به معناي مجموعه آثاري که موضوعات و مسائل اجتماعي به عنوان يکي از المانهاي پيشبرنده داستان مورد استفاده باشند و يا به طور کلي هدف و مقصود فيلم بررسي و تحليل آسيبهاي اجتماعي باشد اين روزها به شکل چشمگيري در سينماي ايران کمرنگ شده است.سالها پيش زماني که به طور کلي نگاههاي جدي و فرهنگيتر در سينماي ايران پررنگتر بود، مجموعهاي از فيلمهاي اجتماعي توليد شد و به نمايش عمومي در آمد و مورد اسقبال تماشاگران قرار گرفت و سالها بعد به خير و نيکي از آن آثار ياد و شد و گاه جلسات و نشستي براي تحليل آنها برگزار شد.بعد از آن سالها در شرايطي که انتظار ميرود سينماي مقام کسب کرده ايران در زمينه آثار اجتماعي بتواند پوياتر و حساب شدهتر از گذشته به مسائل اجتماعي بپردازد، حجم بسيار اندکي از توليدات سينماي ايران را کارهاي اجتماعي تشکيل ميدهد.به بهانه اجتماعيکي از نمونههاي موفق اثر اجتماعي سينماي ايران را در سالهاي قبل از انقلاب ميتوان «کندو» به کارگرداني فريدون گله محسوب کرد. گله در «کندو» ظلم جامعه را به واسطه درام در حال جريان به نمايش گذاشت و فيلم سالها بعد از ساخت ميتواند به عنوان مستندي از وضعيت طبقه فرودست جامعه در سال 1354 مورد استناد قرار گيرد.
«دايره مينا» به کارگرداني داريوش مهرجويي ديگر فيلمي است که در همان سالهاي دهه 50، سال 1357 ساخته ميشود و موضوع اجتماعي را اصل قرار داده و در حاشيه آن داستاني روايت ميکند. مهرجويي در اين فيلم ماجراي خونهاي آلوده را در قالب آسيبي اجتماعي طرح و آن را بررسي ميکند و به همين دليل است که فيلم او براي راهيابي به اکران از هزار توي توقيف و سانسورهاي متعدد ميگذرد.بعد از سالهاي اوج سينماي اجتماعي ايران قبل از انقلاب اسلامي به دليل شرايط ويژه سينما در دهه 60 به طور تقريبي جريان ساخت اين فيلمها متوقف ميشود تا اينکه موتور توليد فيلمهاي اجتماعي از نيمه دهه 70 دوباره راه ميافتد. البته در تمامي سالهاي قبل از دهه 70 نيز فيلمهاي اجتماعي ساخته شدند، اما همواره موضوع اجتماعي در لايههاي زيرين قرار گرفت تا از گير و دارهاي مميزي عبور کند. از نمونه اين فيلمها ميتوان به «اجاره نشينها» به کارگرداني داريوش مهرجويي اشاره کرد.سينماي اجتماعي متحول شده ايران از نيمه دهه 70 روي آثار کارگرداناني همانند رخشان بنياعتماد، جعفر پناهي، تهمينه ميلاني، ابراهيم حاتميکيا، رسول صدرعاملي و زنده ياد رسول ملاقليپور سوار ميشود و پيش ميرود.«زير پوست شهر» رخشان بنياعتماد با وجود کش و قوس داستاني بستري است براي تصوير کردن وضعيت طبقه فرودست جامعه در روزهايي قبل از دوم خرداد 1376. همه سختيهاي طوبي با بازي گلاب آدينه تصويرگر نبود شرايط کار براي جوانان، فرار دختران از خانه و خطرهاي اطراف آنان است؛ فيلمي که همچنان از آن به عنوان نمونه موفق سينماي اجتماعي آسيبشناسانه ياد ميشود. ديگر آثار بنياعتماد را هم کماکان ميتوان فيلمهايي در اين سطح در زمينه کار اجتماعي محسوب کرد که تازهترين آن «خون بازي» با موضوع اعتياد دختري جوان است.ورود جعفر پناهي به سينما با فيلمي مربوط به کودکان با عنوان «بادکنک سفيد» بود و اين روند با «آينه» ادامه پيدا کرد اما «دايره» چرخشي جدي در سينماي اين فيلمساز بود. پناهي در اين فيلم سراغ واقعيتهاي دفن شده زير ظاهر فريبنده جامعه رفت و از زناني گفت که شرايط اجتماع آنان را دچار بحران کرده است.اين نگاه آسيبشناسانه در «طلاي سرخ» به اوج خود رسيد و پناهي با بيان داستان دزدي از يک طلافروشي همه عقدههاي فروخورده طبقه آسيبپذير جامعه را به نمايش گذاشت. هرچند هر دوي اين فيلمها و در ادامه «آفسايد» پناهي گريزي از مميزيها نداشتند.تهمينه ميلاني که اين روزها کمتر از قبل موضوعات اجتماعي را در اصل داستان خود قرار ميدهد با ساخت «دو زن» مقطعي حساس از زندگي زنان ايراني در جريان انقلاب فرهنگي را به تصوير کشيد. ابراهيم حاتميکيا و زنده ياد ملاقليپور نيز بعد از دور شدن از فضاي کارهاي جنگي سراغ فيلمهاي اجتماعي رفتند که در آثار آنان نيز مشکلات اجتماعي اصل و قصه در رده دوم قرار گرفتند.
اصغر فرهادي يکي از معدود فيلمسازاني است که به صورت جدي همچنان سينماي اجتماعي را در اين مدت دنبال ميکند، هرچند مسائل و آسيبهاي اجتماعي را ميتوان در لايههاي زيرين فيلمهاي اخير او مشاهده کرد.به بهانه فيلمدر جريان ساخت فيلمهاي اجتماعي گاه قصه و داستان اصل بوده و موضوعات جامعه در حاشيه فيلم مطرح شدهاند. «نفس عميق» پرويز شهبازي از نمونه موفق اين گونه فيلمهاست که همچنان دوستداران شهبازي انتظار تکرار آن اثر را ميکشند.غير از «دو زن» ميلاني به نظر ميرسد پيگيري داستان در فيلمهايي چون «واکنش پنجم»، «زن زيادي» و ... بر آسيبشناسي اجتماعي غلبه داشتهاند. بعد از سال 1376 تعداد زيادي از فيلمهاي مربوط به جوانان ساخته شده که رگههاي مسائل اجتماعي را ميتوان در آنها يافت اما غلبه داستان به آسيبشناسي اجتماعي موجب ميشود آنها از گروه فيلمهاي اجتماعي خارج شوند.
امروز، سينماي اجتماعيسينماي حجيم شده کمدي، بازاري و زودبازده دست بر گردن سينماي متفکر و آسيبشناسانه قرار داده و حيات فيلمهاي اجتماعي را امروز بسيار سخت کرده است.از يک سو نگاه پر سوءتفاهمي که همواره از بخش دولتي به سينماي اجتماعي ميشود و از سوي ديگر بازار سينما که طلب کمديهاي سطحي ميکند، موجب شده آمار توليد فيلمهاي اجتماعي پايين بياد و وقتي داريوش مهرجويي «سنتوري» ميسازد همانند «دايره مينا» از گودال سانسور رهايي نداشته باشد و وقتي عبدالرضا کاهاني «هيچ» ميسازد ابتدا با مخالفتهايي روبرو و در ادامه امکان نمايش فيلمش در خارج از کشور را از دست دهد.امروز گروهي از فيلمسازان جوان پرچم سينماي اجتماعي را بالا نگه داشتهاند، فيلسمازاني که روشن نيست در زير بار سانسور و فشارهاي بدنه سينما امکان ادامه مسير داشته باشند يا خير. سال ساخت : 1376تعداد فيلم ها : هشتاسامي آثار : مرسدس (مسعود کيميايي)، سينما سينماست (ضيا دري)، سيب (سميرا مخملباف)، روزي که هوا ايستاد (نادر ابراهيمي)، دان (ابوالفضل جليلي)، بانوي ارديبهشت (رخشان بني اعتماد)، آينه (جعفر پناهي)، آژانس شيشهاي (ابراهيم حاتميکيا)سال ساخت :1377 تعداد فيلم ها : هفتاسامي آثار : بلوغ (مسعود جعفريجوزاني)، بودن يا نبودن (کيانوش عياري)، داستانهاي جزيره «تست دموکراسي» (محسن مخملباف)، دختري با کفشهاي کتاني (رسول صدرعاملي)، دو زن (تهمينه ميلاني)، سياوش (سامان مقدم)، شوکران (بهروز افخمي)سال ساخت :1378تعداد فيلم ها : هفت اعتراض (مسعود کيميايي)، تخته سياه (سميرا مخملباف)، دايره (جعفر پناهي)، زماني براي مستني اسبها (بهمن قبادي)، عروس آتش (خسرو سينايي)، متولد ماه مهر (احمدرضا درويش)، نسل سوخته (رسول ملاقيپور)سال ساخت :1379 تعداد فيلم ها : 13اسامي آثار : از کنار هم ميگذريم (ايرج کريمي)، باران (مجيد مجيدي)، بچههاي بد (عليرضا داودنژاد)، پارتي (سامان مقدم)، تو آزادي (محمدعلي طالبي)، دلبران (ابوالفضل جليلي)، روزي که زن شدم (مرضيه مشکيني)، زندان زنان (منيژه حکمت)، زير پوست شهر (رخشان بيناعتماد)، زير نور ماه (رضا ميرکريمي)، سک گشي (بهرام بيضايي)، موج مرده (ابراهيم حاتميکيا)، هزاران زن مثل من (رضا کريمي)سال ساخت :1380 تعداد فيلم ها : هفتاسامي آثار : ارتفاع پست (ابراهيم حاتميکيا)، بماني (داريوش مهرجويي)، روزگار ما (رخشان بنياعتماد)، قارچ سمي (رسول ملاقليپور)، من ترانه 15 سال دارم (رسول صدرعاملي)، نفس عميق (پرويز شهبازي)، نيمه پنهان (تهمينه ميلاني)سال ساخت : 1381 تعداد فيلم ها : شش ابجد (ابوالفضل جليلي)، تهران ساعت 7 صبح (اميرشهاب رضويان)، جايي ديگر (مهدي کرمپور)، راي باز (مهدي نوربخش)، رسم عاشق کشي (خسرو معصومي)، ناف (محمد شيرواني)سال ساخت :1382 تعداد فيلم ها : هشتاسامي آثار : برگ برنده (سيروس الوند)، بوتيک (حميد نعمتالله)، روايت سه گانه «ننه گيلانه» (رخشان بنياعتماد)، سربازهاي جمعه (مسعود کيميايي)، شهر زيبا (اصغر فرهادي)، شمعي در باد (پوران درخشنده)، طلاي سرخ (جعفر پناهي)، لاک پشتها هم پرواز ميکنند (بهمن قبادي)سال ساخت :1383تعداد فيلم ها : 10اسامي آثار : به رنگ ارغوان (ابراهيم حاتميکيا)، بيدارشو آرزو (کيانوش عياري)، جزيره آهني (محمد رسولاف)، ديشب باباتو ديدم آيدا (رسول صدرعاملي)، زن زيادي (تهمينه ميلاني)، گيلانه (رخشان بنياعتماد)، ما همه خوبيم (بيژن ميرباقري)، مکس (سامان مقدم)، کافه ترانزيت (کامبوزيا پرتوي)، يک شب (نيکي کريمي)سال ساخت :1384تعداد فيلم ها : 10 اسامي آثار :آفسايد (جعفر پناهي)، به نام پدر (ابراهيم حاتميکيا)، پرونده هاوانا (عليرضا رئيسيان)، چند کيلو خرما براي مراسم تدفين (سامان سالور)، چهارشنبه سوري (اصغر فرهادي)، دم صبح (حميد رحمانيان)، روياي خيس (پوران درخشنده)، ستارهها (فريدون جيراني)، عصر جمعه (مونا زندي حقيقي)،قتل آنلاين (مسعود آبپرور)سال ساخت :1385 تعداد فيلم ها :پنجاسامي آثار : چند روز بعد (نيکي کريمي)، خون بازي (رخشان بنياعتماد و محسن عبدالوهاب)، سنتوري (داريوش مهرجويي)، سه زن (منيژه حکمت)، گيس بريده (جمشيد حيدري)سال ساخت :1386 تعداد فيلم ها :هفتاسامي آثار : آواز گنجشکها (مجيد مجيدي)، به همين سادگي (رضا ميرکريمي)، تسويه حساب (تهمينه ميلاني)، دايره زنگي (پريسا بختآور)، دايور (محمدعلي طالبي)، ريسمان باز (مهرشاد کارخاني)، صد سال به اين سالها (سامان مقدم)سال ساخت :1387 تعداد فيلم ها :پنجاسامي آثار : بيست (عبدالرضا کاهاني)، ترانه تنهايي تهران (سامان سالور)، حوالي اتوبان (سياوش اسعدي)، درباره الي (اصغر فرهادي)، دعوت (ابراهيم حاتميکيا)سال ساخت :1388تعداد فيلم ها : چهار اسامي آثار :دختران (قاسم جعفري)، فصل بارانهاي موسمي (مجيد برزگر)، لطفا مزاحم نشويد (محسن عبدالوهاب)، هيچ (عبدالرضا کاهاني) خبرآنلاين تنظيم براي تبيان : مسعود عجمي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 562]