واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

تجلی قرآن در كلام اقبال لاهوری نویسنده : محمد حسین بهشتی علاّمه اقبال لاهوری در روز جمعه سوم ذیقعده 1294 هجری قمری، نهم نوامبر1877میلادی در شهر سیالكوت پاكستان به دنیا آمد. پدر وی از بازرگانان متدین بود. نیاكان اقبال از قبیله برهمنان كشمیر بودند كه در قرن هفدهم، به دین مقدّس اسلام مشرف شدند. تحصیلات اقبال به رسم معمول زمان از آموختن قرآن دریكی از مساجد سیالكوت آغاز شد. اقبال همیشه تحت تأثیر این فرمان پدر واقع میشد كه گفته بود: «وقتی قرآن تلاوت میكنی، فكر كن قرآن برتو نازل شده است؛ یعنی مخاطب كلام خدا شدهای»در كمتر اثری از اقبال، ممكن است نفوذ وتاثیر قرآن و تعلیمات اسلامی وجود نداشته باشد، از آنجایی كه دنیای اقبال پُرتكاپو، حركت و تلاش برای بازسازی جامعهی عقب مانده و مبارزه با دشمنان ملت است، باید این دعوت براساس اصول اعتقادی باشد تا قابل پذیرش باش. اقبال با تأمّل در ایات قرآن و تدبّر در موضوع جبر واختیار و تقدیر، قائل به آزادی مسئولیت هركس در برابر كردارش میشود و این بهترین عقیدهای است كه میتواند اساس دعوت او قرار گیرد ـ بازگشت به قرآن یكی از مهمترین راه حلهای اسلامی در اندیشهی متفكران مسلمان در دوران معاصر بوده است. از نظر متفكران یكی از علل عقب ماندگی، انحطاط و زوال پیش آمده در سطح جهان اسلام، عدم توجه و عدم تأمّل صحیح در قرآن میباشد. اقبال یكی از این متفكران وروشنفكرانی است كه معتقد است، باید این كتاب عظیم را حفظ و به آن عمل كرد. گر تو میخواهی مسلمان زیستن نیست ممكن جز به قرآن زیستنحـفظ قـرآن عـظیم آئیـن تست حرف حق را فاش گفتن دین تستاز یك آئیـن مسلمان زنـده است پیـكر امـت ز قـرآن زنـده استاقبال همچون مرشد خویش، مولانا رومی در اشعار خویش از ایات و روایات سود جسته است ویا مفاهیم ایات را به نظم كشیده.1. از ته آتش براندازیم گل نار هر نمرود را سازیم گل«قلنا یا نارُ كونی برداً وسلاماً علی إبراهیم؛ گفتیم:ای آتش! برابراهیم خنك و سلامت باش». (سورهی انبیاء، ایهی 69)2. ای تورا حق خاتم اقوام كرد بر تو هـر آغـاز را انجام كرد«ما كان محمّد أبا أحدٍ من رجالكم ولكن رسول اللّه وخاتم النّبیین؛ محمّد پدر هیچ یك از شما نیست او رسول خدا و خاتم پیامبران است».(سورهی احزاب، ایهی40)3. باز سوی حق دمید آن ناصبور بود معراجـش نمـاز با حضـورقال النبی(ص): «الصلاة معراج المؤمن؛ نماز معراج مؤمن است»4. تارك آفل براهیم خلیل انبیاء را نقش پای او دلیلاشاره است به ایهی 76سورهی انعام: «چون شب او را فرو گرفت، ستارهای دید، گفت: این است پروردگار من! چون فرو شد، گفت: فرو شوندگان را دوست ندارم».اشاره است به ایهی: «فِیهِ ایات بینات مَقَامُ إبراهیمَ وَمَن دَخَلَهُ كانَ آمِناً؛ در آنجاست ایات روشن ومقام ابراهیم وهر كه بدان داخل شود ایمن است».(سورهی آل عمران، ایهی 97)5. جوی اشك از چشم بیخوابش چكید تــا پیــام طـهـرا بیـتی شنیـد«وعهدنا إلی إبراهیم وإسماعیل ان طهّرا بیتی للطّائفین؛ ما ابراهیم و اسماعیل را فرمان دادیم خانهی مرا برای طواف كنندگان ومقیمان و راكعان و ساجدان پاكیزه دارید».(سورهی بقره، ایهی125)6. بهر مـا ویـرانهای آبـاد كردطائفان را خانهای بنیاد كرداشاره است به ایهی:«رَبَنا إِنّی أسكَنتُ مِن ذرّیتی بِوادٍ غَیرِ ذِی زَرعٍ عِندَ بَیتِكَ المُحَرَّمِ؛ پروردگارا! من [یكی از] فرزندانم را در درهای بیكشت،نزد خانهی محترم تو، سكونت دادم…». (سورهی ابراهیم، ایهی37)7. حـق تعـالی پیكـر مـا آفـریـد وز رسالت در تن ما جان دمیداشاره است به ایهی: «یا ایها الّذین آمنوا استجیبوا للّه وَللرّسول إذا دعاكم لما یحییكم؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید، چون خدا و رسول، شما را به چیزی فراخوانند كه زندگیتان می بخشد دعوتشان را اجابت كنید و بدانید كه خدا میان آدمی وقلبش حایل است و همه به پیشگاه او گرد آورده شوید».(سورهی انفال، ایهی24)8. آن كه شأن اوست یهدی من یرید از رسالت حـلقه گیـرد مه كشیداشاره است به ایهی:«إنّ اللّه یهدی من یرید؛ بدین سان قرآن را نازل كردیم، با ایاتی روشنگر وخدا هركس را بخواهد هدایت می كند».(سورهی حج، ایهی16)9. ما زحكم نسبت او ملّتیم اهل عـالم را پیام رحـمتیماشاره است به ایهی: «وما أرسلناك إلاّ رحمة للعالمین؛ و نفرستادیم تو را، جز آنكه می خواستیم به مردم جهان رحمتی ارزانی داریم». (سورهی انبیاء، ایهی107)10. قوت قلب و جگر گردد نبی از خـدا محبوب تـر گردد نبیاشاره است به ایهی:«إذ یقول لصاحبه لا تحزن إنّ اللّه معنا فأنزل اللّه سكینته علیه وایده بجنود لم تروها وجعل كلمة الّذین كفروا السّفلی وكلمة اللّه هی العلیا واللّه عزیز حكیم؛ آن هنگام ـ كه آن دو در غار بودند ـ و او به همراه خود میگفت: «غم مخور، خدا با ماست.» در این موقع، خداوند سكینه «و آرامشِ» خود را براو فرستاد؛ و با لشكرهایی كه مشاهده نمیكردید، او را تقویت نمود؛ و گفتار (وهدف) كافران را پایین قرار داد، (و آنها را با شكست مواجه ساخت) و سخن خدا (وایین او)، بالا (و پیروز) است؛ و خداوند عزیز (پیروزمند) و حكیم است». (سورهی توبه، ایهی40)11. قلب مـؤمن را كتابش قوت است حكمتش حبل الورید ملّت استاشاره است به ایهی:«… ونحن أقرب إلیه من حبل الورید؛ و ما انسان را خلق كردهایم و از وساوس و اندیشههای نفس او كاملاً آگاهیم و ما از رگ گردن به او نزدیكتریم».(سورهی ق، ایه ی16)12. دامـنش از دست دادن مـردن است چون گل از باغ خزان افسردن استقـوت ایـمـان حیات افــزایـدت ورد لاخــوف عـلیـهـم بایـدتاشاره است به ایهی: «واعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لا تفرقوا…؛ و همگی برشتهی دین خدا چنگ زنید و به راههای متفرق (برای مدعیان دین ساز) نروید…». (سورهی آل عمران، ایهی103)13. اللّه اللّه، باء بسم اللّه پدر معنی ذبح عظیم آمـد پسراشاره است به آيهی: «وفدیناه بذبح عظیم؛ و برایاو ذبح بزرگی ساختیم».(سورهی صافات، ایهی 107)علاّمه اقبال لاهوری به شكات تاریخی دلپذیری كه حاكی از عشق نبی(ص) به دو تن از یاران ولایت است، اشاره می كند و میگوید.14. بهر آن شد زاده خیر الملل دوش خیر المرسلین نعم الجملاشاره است به حدیث رسول معظم اسلام(ص):«نعم الجمل جملكما ونعم الجدلان أنتما» فریاد رسول اكرم(ص) هنگامی كه حسنین(ع) بردوش آن حضرت(ص) سوار شدند.15. در میان اُمّت آن كیوان جناب همچو حرف قل هو اللّه در كتاباشاره است به ایهی:«قل هواللّه أحد؛ ای رسول ما، به خلق بگو: او خدای یكتاست».( سورهی توحید، ایهی 1)16. دین فطرت از نبی آموختیم در ره حـق مشعلی افروختیماشاره است به ایهی: «…فطرة اللّه الّتی فطر النّاس علیها لا تبدیل لخلق اللّه ذلك الدّین القیم؛ از طریق دین خدا كه فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی كن كه هیچ تغییری در خلقت خدا نیابد. اینست آئین استوار حق». ( سورهی روم، ایهی30)17. لا نبی بعدی زاحسان خداست پرده ناموس دین مصطفی استاشاره است به حدیث منزلت: «قال رسول اللّه(ص) لعلّی بن ابیطالب: أنت منّی بمنزلة هارون من موسی إلاّ أنّه لا نبی بعدی.18. حق تعالی نقش هر دعوا شكستتـا ابـد اسـلام را شیـرازه بـسـتاشاره است به ایهی: «إنّا نحن نزّلنا الذّكر وإنا له لحافظون؛ البته ما قرآن را برتو نازل كردیم وما هم او را محققاً ـ از آسیب حسودان و منكران ـ محفوظ خواهیم داشت». (سورهی حجر، ایهی 9)19. بود انسان در جهان انسان پرستناكس و نـابـود مند وزیـر دستاشاره است به ایهی: «…ویضع عنهم إصرهم والأغلال الّتی كانت علیهم؛ … و احكام پر رنج و مشقّتی را كه (از جهل و هوا) چون زنجیر بگردن خود نهاده همه را برمیدارد». (سورهی اعراف، ایهی157)20. به امینی حق به حق داران سپردبندگـان را مسند خـاقـان سپرداشاره است به ایهی: «ونُریدُ أن نَمُنَّ عَلَی الّذینَ استُضعِفُوا فِی الأرضِ وَنَجعَلَهُم أئِمّةً وَنَجعَلَهمُ الوارثین؛ و ما اراده كردیم كه برآن طائفه ضعیف و ذلیل، منّت گذارده و آنها را پیشوایان خلق قرار دهیم و وارث ملك گردانیم». (سورهی قصص، ایهی 5) 21. مرسلان و انبیا آبای او أكرم او نزد حق أتقای اواشاره است به ایهی: «إنّ أكرَمَكُم عِندَ اللّهِ أتقاكُم؛ بلكه بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین مردمند». (سورهی حجرات، ایهی13)22. كل مؤمن اخوة اندر دلش حریت سرمایه آب وگلشاشاره است به ایهی: «إنّما المُؤمِنُونَ إخوة فأصلِحُوا بَینَ أخَوَیكُم؛ به حقیقت مؤمنان برادر یكدگرند، پس بین برادران ایمانی صلح دهید». (سورهی حجرات، ایهی10)23. همچو سرو آزاد فرزندان او پخـته از قـالوا بلی پیمان اواشاره است به ایهی: «…قالوا بلی وَلكِن حَقّت كَلِمَة العَذابِ عَلَی الكافِرینَ؛ جواب دهند بلی ولكن عذاب كافران محقق وحتمی گردید». (سورهی زمر، ایهی71) 24. سجده حق گل به سیمایش زده ماه و انجـم بـوسه بر پایش زدهاشاره است به ایهی: «سیماهُم فِی وُجُوهِهِم مِن أثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلَهُم فِی التوراة؛ علامت آنان براثر سجود در چهرههایشان است. این صفت ایشان است در تورات…». (سورهی فتح، ایهی 29)25. گفت قاضی فی القصاص آمد حیات زنـدگی گیـرد بـر ایـن قـانون ثبـاتاشاره است به ایهی: «وَلَكُم فِی القِصاصِ حَیوة یا اُولِی الألباب…؛ و ای خردمندان! شما را در قصاص زندگانی است…». (سورهی بقره، ایهی 179)26. مدّعی را تـاب خـاموشی نماند آیهی بالعدل و الإحسان بخوانداشاره است به ایهی: «إنّ اللّهَ یامُرُ بِالعَدلِ وَالإحسانِ وَایتاء ذِی القُربی؛ همانا خداوند خلق را فرمان به عدل و احسان میدهد و بذل و عطای مال به خویشاوندان را امر میكند». (سورهی نحل، ایهی90)27. آنكه در قرآن خدا آن را ستود آنكه حفظ جان او موعود بوداشاره است به ایهی: «محمّد رَسَول اللّه وَالّذینَ مَعَهُ أشِدّاء عَلَی الكُفّارِ رُحَماء بَینَهُم؛ محمد فرستاده خداست و یاران و همراهانش بركافران بسیار قوی دل و سختگیرانند و با یكدیگر بسیار مشفق و مهربانند». (سورهی فتح، ایهی 29)مصرع ثانی اشاره است به ایهی: «وَاللّهُ یعصِمُكَ مِنَ النّاسِ؛ ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت به تو فرو آمده برسان و اگر این نكنی پیام او را نرسانده باشی و خدا تو را از (فتنه و گزند) مردم نگاه میدارد». (سورهی مائده، ایهی67)منبع:سایت حوزه/س
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 516]