محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829686736
وقف در سيرهي پيامبر و امامان شيعه
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
وقف در سيرهي پيامبر و امامان شيعه نويسنده: محمد علي چناراني پيشگفتار اسلام به گونهاي اساسي و ريشهاي تمام نيازهاي جامعه و پيروان خود را بررسي کرده و راهحلهايي را ارائه داده که ضامن و در بردارندهي گسترش عدالت و مساوات است.بعضي از اين قوانين عبارتند از: زکات، خمس، صدقه و وقف که به مدد آنها مشکلات اقتصادي جامعه بر طرف ميشود و طبقهي سرمايه دار همرديف گروه محروم و مستضعف ميشود. ولي با گسترش جامعه اسلام از نظر جمعيت و محدودهي جغرافيايي نيازهاي بشر نسبت به گذشته تفاوت بسياري يافت. بدين جهت نياز به منابع اقتصادي ضرورت بيشتري يافت.از اين رو وقف در ميان مسلمانان داراي ارزش والايي است. چرا که در پيشبرد شئون زندگي و استحکام پايههاي گوناگون اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، و بهداشتي جامعه اسلامي نقش موثر و به سزايي داشته است.اسلام به پيروان خود دستور داده تا با اجراي دستورات قرآن و شارع مقدس براي محروميت زدايي از جامعهي اسلامي اقدام کنند.يکي از روشهاي نيکو و سنتهاي حسنه «وقف» است. وقف از دير باز به شکلهاي گوناگوني در تاريخ بشر وجود داشته است و اسلام آن را در مسيري روشن، منطقي، هدفدار، مترقي و دقيق نهاده است. گرچه متأسفانه دربارهي آثار معنوي، اقتصادي و اجتماعي وقف کمتر تحقيق شده، از سوي ديگر نگارنده خود را در مقامي نميبيند که در تمام اين ابعاد مطالبي بنگارد، بنابراين و به مصداق آيهي «لا يکلف الله نفسا الا وسعها» و با استمداد از درگاه خداوند به اندازهي توانايي خويش فقط دربارهي «وقف در سيرهي پيامبر (ص) و امامان شيعه» ميپردازيم. به اميد اين که در آغاز باعث دلگرمي و نمونهاي براي راهبردهاي علمي در جامعهي اسلامي و مسلمانان باشد و مردم نيز دربارهي وقف همان شيوهاي رادر پيش گيرند که راهبران راستين آنان پيمودهاند.دربارهي وقف و ارزش و ويژگيهاي آن روايات متعددي نقل شده که چند نمونه رابيان ميکنيم. در حديث مشهوري از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمودهاند:«اذا مات ابن آدم انقطع عمله، الا في ثلاث، صدقة جارية، او علم ينتفع به، او ولد صالح يدعو له» (1)يعني: هر گاه فرزند آدم بميرد عمل او قطع ميشود مگر از سه چيز: صدقهي جاريه (وقف به عنوان نمونهاي از صدقه جاريه) علمي که از آن سود برده شود. يا فرزند صالحي که براي او دعا کند.رسول گرامي اسلام در حديث ديگري ميفرمايد:«ان مما يلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته علما نشره و ولدا صالحا ترکه، و مصحفا ورثه او مسجدا بناه. او بيتا لابن السبيل بناه او نهرا اجراه، او صدقة اخرجها من ماله في صحته و حياته و تلحقه من بعد موته (2)يعني: چند جيز است که بعد از مرگ مومن پاداش آنها به او ميرسد، علمي که از خود به يادگار گذاشته باشد، فرزند صالحي که جانشين خوبي براي او باشد، قرآني که به ارث گذاشته باشد، مسجدي که ساخته، منزلي که براي مسافران در راه مانده بنا کرده، نهري که آن را جاري ساخته است و صدقهاي که در حال حيات و زندگي خود انجام داده باشد.و در روايت ديگري چنين ميفرمايد:کسي که در کنار جادهاي براي عابران منزلي بسازد، خداوند در روز قيامت او را بر مرکبي که از گوهر تزيين شده سوار ميکند و نور صورت او بر تمام نورها برتري مييابد تا آنجا که برابر نور حضرت ابراهيم قرار ميگيرد و مردم ميپرسند، آيا اين فرشتهاي از فرشتگان است. هرگز مانند او را نديدهايم و با شفاعت وي هزار هزار انسان به بهشت ميروند (3)امام صادق (ع) در روايتي ميفرمايد:هيچ پاداشي انسان را پس از مرگ تعقيب نميکند مگر در سه خصلت: صدقهاي که در زمان حيات بدهد که اين صدقه پس از مرگش تا روز قيامت به عنوان صدقهي موقوفهي غير قابل ارث جريان خواهد داشت. يا سنتي نيکو که آن را بنيان نهد که خود بدان عمل کرده و ديگران نيز پس از او بدان عمل کنند يا فرزندي که براي او طلب مغفرت کند (4) و بدين مضمون از امام صادق (ع) روايات متعددي نقل شده که نقل همهي آنها باعث طولاني شدن بحث ميشود، بدين جهت شما را به مصادر آن ارجاع ميدهيم (5)وقف در قرآندر قرآن آيهاي که بر وقف و احکام آن صراحت داشته باشد، وجود ندارد. ولي دانشمندان اسلامي از کليت برخي مفاهيم اخلاقي که در قرآن ذکر شده است، چنين دريافتهاند که موقف مورد تاييد قرآن کريم است. چرا که اعمال خير و صالح همواره در آيات اين کتاب شريف و مقدس ستوده شده و به طور عموم هر آنچه که بر انجام کارهاي نيکو و تشويق بدان دلالت داشته باشد، بر وقف نيز دلالت ميکند. به تعبير ديگر ميتوان گفت که روح وقف مورد تاييد قرآن کريم گرفته است. به عنوان تبرک چند آيه را نقل ميکنيم.1 - «و الباقيات الصالحات خير عند ربک ثوابا و خير املا (6)يعني کارهاي شايستهي ماندني نزد پروردگارت از نظر پاداش، بهتر و اميد آن بيشتر است.2 - «لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون (7)»يعني؛ هرگز به مقام نيکوکاران و خاصان خدا نخواهيد رسيد، مگر آنکه از آنچه دوست داريد در راه خدا انفاق کنيد.3 - «و ما تقدموا من خير تجدوه عندالله هو خيرا و اعظم اجرا )8(»يعني؛ هر عمل نيک براي آخرت خود پيش فرستيد پاداش آن را نزد خداوند بيابيد و آن اجر و ثواب آخرت (بهشت ابدي) بسي بهتر و بزرگتر و بيشتر است.4 - «و الباقيات الصالحات خير عند ربک ثوابا و خير مردا (9)»يعني؛ و کارهاي صالحي که اجرش نعمت ابدي است، نزد پروردگار تو (از مال و جاه فاني دنيا) هم ازجهت ثواب الهي و هم از جهت حسن عاقبت اخروي بهتر است.5 - «ليس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من آمن بالله و اليوم الاخر و الملائکةو الکتاب و النبيين و اتي المال علي حبه ذوي القربي و اليتامي و المساکين و ابن السبيل و السائلين و في الرقاب (10)» يعني، نيکوکاري بدان نيست که روي به جانب مشرق و مغرب کنيد چرا که اين بي اثر است (در جواب يهود و نصارا) لکن نيکوکار کسي است که به خدا و روز قيامت و فرشتگان و کتاب آسماني و پيامبران ايمان آورد و اموال خود را در راه دوستي خدا بر خويشان و يتيمان و فقيران و در راه ماندگان و مستمندان بدهد و در آزاد ساختن بندگان صرف کند...وقف در سيرهي پيامبرشيوهي رفتار رسول خدا (ص) يکي از منابع مهم در احکام ديني و معارف اسلامي به شمار ميرود که از آن به «سنت» تعبير ميشود. سنت به قول، فعل و تقرير (سکوت مقتضي) گفته ميشود که از رسول گرامي اسلام يا امامان شيعه صادر شده باشد. اما اهل سنت کارهايي را که صحابه انجام دادهاند نيز سنت ميشمارند (11)همان گونه که در سخنان رسول خدا (ص) دربارهي تشويق به وقف روايات متعددي نقل شده، از آنجا که از نظر عملي نيز پيامبر (ص) در اين کار نيکو، معلم بشريت بودهاند خود نيز بدين کار نيکو دست زدهاند که چند نمونهي آن را يادآور ميشويم.مردي از يهوديان به نام مخيريق که در جنگ احد مسلمان شده بود، همراه سپاه اسلام در جنگ با مشرکان شرکت داشت. هنگامي که به سوي احد حرکت کرد، گفت: اگر من کشته شدم، هفت قطعه از باغهاي من از آن رسول خدا (ص) باشد. آن باغها عبارت بودند از: عواف، دلال، برقه، مبيت، حسني، صافيه و حائط ام ابراهيم. مخيريق در اين جنگ کشته شد و آن باغها از همان تاريخ، يعني سال سوم هجري به ملک پيامبر (ص) درآمد و آن حضرت تصرف نمود.تا سال هفتم هجري کارگران رسول خدا (ص) آن باغها را اداره ميکردند تا اين که در همان سال آن باغها را وقف کردند اما اين وقف خاص بود، يعني، بر اولاد و بر بني هاشم وقف شد. پس از رحلت پيامبر (ص) خليفهي اول اين باغها را گرفت ولي خليفهي دوم آن را به علي (ع) باز گردانيد که در تاريخ مفصلا نقل شده است (12)در مدارک مصادر تاريخي زمينهاي ديگري به نام صدقات رسول خدا (ص) ذکر شده است، از آن جمله: رسول خدا (ص) زميني را وقف کرد و آن را براي ابن السبيل صدقه قرار داد. (13)در «قبا» نخلستاني بوده به نام «بويره» که از زمينهاي يهوديان بني النضير محسوب ميشده است، اين نخلستان از صدقات پيامبر است که وقف بر فقيران و بينوايان بوده است. (14)هم چنين نقل شده که پيامبر (ص) در خيبر موقوفههايي داشته است که از عوائد و منافع آنها به مهمانان خود انفاق ميکرده است(15). بخاري صاحب يکي از صحاح سته گويد: نوشته يا نوشتههايي در دست علي (ع) بوده که وقفهاي پيامبر (ص) در آن نوشته شده بود، يا آن نوشتهها وقفنامه يا موقوفههاي رسول خدا (ص) بوده است (16) گرچه وي توضيح نداده است که موقوفههاي نوشته شده همان هفت باغ مذکور مخيريق بوده يا موقوفههاي ديگري بوده است، ليکن دلالت بر اين امر دارد که رسول خدا (ص) داراي موقوفات فراواني بوده است.موقوفات ديگري نيز براي رسول خدا (ص) نام بردهاند که «مهزور» از آن جمله است (که نام محلي در بازارمدينه بوده) آنجا وقف مسلمانان بوده و سهم رسول خدا (ص) از اموالي بوده است که پس از فتح بني النضير به دست آن حضرت رسيده است (17).اينها نمونههايي از موقوفاتي بود که رسول خدا (ص) در زمان زندگاني خويش وقف کرده است. که بيان تمامي اين موارد از توان اين نوشتار خارج است.وقف در سيره امام عليامامان شيعه که پس از رسول گرامي اسلام (ص) پرچم دار اين شيوهي حسنهاند. در اين عرصه خوش درخشيدهاند که در پيشاپيش آن علي (ع) قرار دارد. پس از جستارمان در اين باره بدين واقعيت دست يافتيم که علي (ع) بيشترين موقوفات را داشته است که برخي را يادآور ميشويم.علي (ع) در يکي از وقفنامههايش انگيزه خود را چنين بيان ميکند:«ابتغاء وجه الله ليولجني الله به الجنة و يصرفني عن النار و يصرف النار عن وجهي يوم تبيض وجوه و تسود وجوه»(18).يعني؛ براي رضات خداوند [وقف کردم] تا به سبب آن مرا داخل بهشت برين فرمايد و از آتش دورم دارد و آتش را از صورتم دور فرمايد، در روزي که صورتهايي سفيد و صورتهايي سياهاند.دربارهي صدقات و موقوفات علي (ع) تاريخ نگاران مطالب زيادي را ياد آور شدهاند که انسان را به شگفتي وا ميدارد از آن جمله اين که:علي (ع) فرمود: اگر صدقهي (موقوفات) من امروز ميان بني هاشم تقسيم شود همگي را کفايت ميکند. اين مطلب در حالي است که خود آن حضرت فرمود: خود را با پيامبر (ص) ديدم که از گرسنگي سنگ بر شکم خويش ميبستم در حالي که اکنون صدقات مال من ساليانه به چهل هزار دينار ميرسد. يا در عبارت ديگر فرمود: صدقهي من امروز به چهل هزار ميرسد يا فرمود: صدقات اموال من ساليانه براي فقيران بني هاشم کفايت ميکند (19).ابن اثير گويد: مراد از صدقه در اينجا زکات نيست بلکه مراد موقوفههايي است که آن حضرت وقف کرده و صدقه جاريه قرار داده که حاصل درآمد آنها اين مقدار (چهل هزار) ميشده است.علي (ع) چشمههايي را در ينبع، سويقه و مدينه ايجاد کرد و زمينهاي موات فراواني را احيا کرد سپس آنها را از ملک خود خارج ساخته و صدقه براي مسلمانان قرار داد؛ به گونهاي که هنگام مرگ چيزي براي خويش باقي نگذاشته بود (20)علي (ع) در محلي به نام «ينبع» صد چشمه حفر کرد که وقف بر حاجيان خانهي خدا کرد. همچنين در راه مکه و کوفه چاههايي حفر کرد و مسجد فتح را در مدينه و مسجدي در برابر قبر حمزه و در ميقات و بصره و کوفه آبادانيهاي بسياري به وجود آورد (21)سمهودي مينويسد: پيامبر در «ذوالعشيرة» از زمينهاي ينبع قطعهاي به علي (ع) داد. و عمر در زمان خلافت خود قطعهاي بر آن افزود. و افزون بر آن علي (ع) نيز قطعهاي را خريد و بر آن افزود. از اين رو در اموال علي (ع) در آنجا چشمههاي فراواني بود. از آنجا که اين زمينها موات بود، آن حضرت شخصا چاه حفر کرده و آن سرزمين را آباد کرد (22).در برخي روايات آمده است که علي (ع) در ينبع بغيبغهها را درست کرد و چشمههايي به نام خيف اراک، خيف ليلي، و خيف بسطاس در آن قرار داشت. در جايي ديگر نقل ميشود که: علي (ع) قطعه زميني را از عبدالرحمن بن سعد انصاري به 300 , 000 درهم خريد و نخستين مزرعهاي که در آن درست کرد، بغيبغه بود و سپس آن را وقف بر ساکنان و ابن السبيل و نيازمندان کرد.واقدي گويد: ميوههاي بغيبغه در زمان علي (ع) به 1000 وسق رسيد که هر وسق پيماني معادل شصت من است (23).از جمله موقوفات علي (ع) ميتوان به سويقه (محلي که آل علي ساکن بودند و نزديک مدينه بوده) و اموال خيبر و وادي القري اشاره کرد. همچنين اموال ابينيزر، بغيبغه، ارينه، رعد، رزين، قصيبه، ترعه، حرة الرجلي، که احمر ناميده ميشود از جمله موقوفات آن حضرت به شمار ميرود.هم چنين علي (ع) برخي از زمينهاي خود را براي پس از مرگش وقف کرد و گروهي از غلامان خود را آزادساخت و شرط کرد که در زمينهاي وقفي به مدت پنج سال کار کنند. زمين و خانهي خويش را در مصر با اموالي که در مدينه داشت، وقف اولاد کرد. به گونهاي که در پايان عمر هر چه املاک داشت وقف کرد (24).اين در حالي است که ابن ابي الحديد مينويسد: علي (ع) براي فرزندان خود ارثي باقي نگذاشت مگر چند نفر برده و غلام و کنيز و هفتصد درهم پول که براي خريد خانهاي ذخيره کرده بود (25).آنچه در اين قسمت يادآور شديم، نمونهاي از مطالب فراوان و بي شماري است که تاريخ نگاران ياد کردهاند.وقف در سيرهي حضرت زهراحضرات معصومين به اندازهي توانايي مالي که داشتند و مصلحتي که تشخيص ميدادند اموال خود را وقف ميکردند که از آن جمله حضرت زهرا (ع) است که از پدر بزرگوار و همسر گرانقدرش پيروي کرد. ابو بصير از امام صادق (ع) نقل ميکند که فرمود: آيا وصيت نامهي حضرت زهرا (س) درباره وقف را برايتان نخوانم؟! گفتم: چرا، آنگاه امام صادق (ع) بستهاي را در آورد که نوشتهاي داخل آن قرار داشت در آن بدين گونه نوشته بود:به نام خداوند بخشنده مهربان. اين چيزي است که فاطمه دختر محمد (ص) در مورد باغهاي هفتگانه (خيبر) وصيت کرده است. باغهاي هفتگانه به نامهاي؛ عواف، دلال برقه، مبيت، حسني، صافيه، مال ام ابراهيم (باغي که ماريهي قبطيه در آن سکونت داشت) اين وصيت براي علي بن ابي طالب (ع) که پس از درگذشت او به فرزندش حسن (ع) و بعد از درگذشت او به فرزندش حسين (ع) و پس از او به اولاد بزرگ وي يکي پس از ديگري به فرزندانشان ميرسد(26).همان گونه که يادآور شديم مخيريق يهودي که از بزرگان بني نضير به شمار ميآمد در روز احد، سال سوم ه. ق به شهادت رسيد و باغهاي هفتگانهي فوق را به پيامبر (ص) واگذار کرد و آن حضرت نيز اين باغها را در سال هفتم ه. ق مخصوص حضرت زهرا (ع) قرار داد.اگر چه هنگامي که رسول خدا (ص) مهماني داشت يا هر که نيازمند بود از منافع آن استفاده ميکرد. حضرت زهرا (ع) نيز براي هر يک از زنان رسول خدا (ص) دوازده اوقيه (هر اوقيه چهل درهم بود) وصيت کرد و به همين مقدار براي زنان بني هاشم نيز وصيت کرد خلاصه اين هفت باغ را وقف بني هاشم و بني عبد المطلب کرد و سرپرستي آنها را به علي (ع) واگذار کرد (27).احمد بن محمد گويد: از امام کاظم (ع) دربارهي ارثي که از پيامبر (ص) به زهرا (ع) رسيد که مقدار هفت باغ بوده پرسش کردم، امام پاسخ داد که آنها وقف بود. اگر چه پيامبر در هنگام نياز و پذيرايي مهمان از آن بهره ميبرد. (دليل بر وقف بودن) پس از در گذشت رسول خدا (ص) عباس عموي آن حضرت براي گرفتن ارث ادعا کرد، علي (ع) و ديگران شهادت دادند که آنچه از رسول خدا (ص) به دست فاطمه (ع) رسيده، وقف است و آنچه باقي بوده همان باغهاي هفتگانه خيبر است(28).اين مطلب نيز در داستان گرفتن فدک از خليفه اول و احتجاجات و گفتگوهاي ميان حضرت زهرا (س) و خطبهي آن حضرت در مسجد رسول خدا (ص) در مدارک بي شماري از کتابهاي شيعه و اهل سنت نقل شده که همگي گواهي ميدهند آنچه را که پيامبر (ص) به فاطمه (س) وا گذار کرده همگي وقف بوده است (29).وقف در سيرهي ديگر امامان شيعهديگر امامان شيعه نيز اموال و باغهايي را در راه خدا و براي بر طرف ساختن نياز بينوايان و نيازمندان و خويشاوندان خود وقف کردند که برخي از آنها را يادآور ميشويم.طبق نقل مشهور باغهايي که هم اکنون در محله نخاولهي مدينه (محل شيعه نشين) به نام باغ صبا و باغ مرجان وجود دارد، از موقوفات امام حسن مجتبي (ع) يا بنا بر نقلي از موقوفات امام سجاد (ع) است (30).شيخ بهايي از جدش روايت ميکند که: امام حسين (ع) نيز زمينها و چيزهايي ديگري که ارث برده بود وقف کرد و حتي اطراف قبر مطهر خويش را از اهل نينوا و غاضريه به شصت هزار درهم خريد، و وقف آنان کرد بدين شرط که زائرانش را به سوي قبرش راهنمايي کنند و آنان را به مدت سه روز به عنوان ميهمان پذيرايي کنند (31)يکي ديگر از موقوفات امام حسين (ع) خانهاي است که آن حضرت وقف کرد و امام حسن (ع) فرمود: بايد خانه را تخليه کني(32). امام صادق (ع) نيز موقوفاتي داشته است زيرا شيخ صدوق روايتي را نقل ميکند که آن حضرت وصيت کرده تا مجلس عزاداري بر پا کنند و اموالي را نيز بدين جهت وقف کردند (33)و هم چنين در روايت ديگري نقل شده که آن حضرت موقوفههايي داشته است. گر چه جزئيات آن را يادآور نشدهاند.(34)از امام موسي بن جعفر (ع) نيز وقفنامهاي نقل شده است که در آن چنين نوشتهاند:اين است آنچه را که موسي بن جعفر وقف کرد. همه زمين خود را که در فلان مکان قرار دارد و حدود (چهار گانه) زمين از شرق، غرب و شمال چنين است (حدود آن رابيان کرده است.)به طور کلي درختان خرما، زمين، قنات، آب، آسياب، حريم، حقوق، حق آب زمين، پستي، بلندي، عرض، طول، ميدان جلو باغ، نهرهاي کوچک و بزرگ، مرغزارهاي آباد (عامر) و خراب همه را وقف کرده است. متولي وقف درآمد آن را (پس از کسر مخارج مزرعه و سي عدد درخت خرما براي فقيران آبادي) ميان فرزندان موسي بن جعفر تقسيم کرده، براي هر مرد دو برابر سهم زنان در نظر گيرد و اگر دختري از فرزندان موسي بن جعفر ازدواج کرد سهمي از اين صدقات ندارد (35).از موقوفههاي ديگر امامان شيعه تا آنجا که ما بررسي و تحقيق کرديم مطلبي را يادآور نشدهاند.از اين روي به همين اندازه در اين رابطه بسنده ميکنيم. پی نوشت:1- وسائل الشيعة، 292 / 13. عوالي اللئالي، 283 / 3،ج 17. مسند ابن حنبل، 372 / 2، ش 8627. بحار الانوار، 22 / 2. سنن ترمذي، 1376.2- نهج الفصاحة، ص 183 ح 906.3- وسائل، 562 / 11 ح 1.4- خصال. 99 / 1.5- امالي شيخ مفيد، ص 102. امالي شيخ طوسي، 242 / 1. خصال 229 / 1. الاحتجاج 299 / 2؛ به نقل از بحار الانوار، 181 / 103. وسائل الشيعه، 292 / 13. فروع کافي، 250 / 2. من لا يحضره الفقيه 59 / 1 و 292 / 2.6- سورهي کهف، آيه 46.7- سورهي آل عمران، آيه 92.8- سوره مزمل، آيه 20.9- سوره مزمل، آيه 20.10- سورهي بقره آيه 177.11- مقدمهاي بر فرهنگ وقف، ابوسعيد احمد بن سليمان، ص 11.12- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفي، 988 / 3. سيره نبويه، ابن کثير، 344 / 2. مغازي واقدي.13- صحيح بخاري، 8 / 4.14- ماليکت خصوصي زمين، علي احمدي ميانجي، ص 61.15- وفاء الوفاء 988 / 3. وسايل الشيعه، 311 / 13. بحار، 183 / 103. قرب الاسناد، ص 160.16- صحيح بخاري، 102 / 4. مالکيت خصوصي زمين، ص 61.17- مقدمهي مرآة العقول، 27 / 1. ماليکت خصوصي زمين، ص 62.18- وسائل الشيعه، 312 / 13. بحار الانوار، 184 / 103.19- بحار، 40 / 41، فروع کافي، 54 / 7.20- اسد الغابة، 24 / 4. بحار، 339 / 40، سنن بيهقي، 160 / 6. ذخائر العقبي ص 103. وفاء الوفاء، 393 / 2.21- مناقب ابن شهر آشوب. 123 / 2. بحار، 32 / 41.22- وفاء الوفاء، 1271 / 4. سنن بيهقي، 160 / 6، بحار 322 / 40.23- لسان العرب، 378 / 10، معجم البلدان، 469 / 10، وفاء الوفاء، 263 / 2.24- وفاء الوفاء، 1239 / 4، مناقب ابن شهر آشوب، 132 / 2. دکتر العمال، 176 / 22. بحار الانوار، 32 / 41. وسايل الشيعه 312 / 13. کامل مبرد، 132 / 2. احکام الاوقاف بغدادي ص 9. ط قاهره، به نقل احقاق الحق، 592 / 8.25- شرح نهج البلاغه، 146 / 3.26- وسايل، 311 / 13 ح 1، تهذيب، 374 / 2. من لا يحضره الفقيه، 291 / 2. فروع کافي، 247 / 2. بخار، 235 / 43.27- بحار، 185 / 103. وفاء الوفاء 988 / 3. السيرة النبوية ابن کثير، 344 / 2.28- بحار، 236 / 43. وسايل، 311 / 13. التهذيب، 374 / 2. فروع کافي، 247 / 2، قرب الاسناد، ص 160.29- ناسخ التواريخ، 247 / 3. مالکيت خصوصي زمين، ص 57.30- وقف در اسلام، ص 5.31- مستدرک الوسائل، 61 / 14. به نقل از کشکول شيخ بهائي، 280 / 1.32- مستدرک الوسائل، 511 / 2. دعائم الاسلام، 342:2 و 337.33- من لا يحضره الفقيه، 182 / 4، ح 5578.34- بحار الانوار، 281 / 48. عيون اخبار الرضا، 33 / 1. فروع کافي، 55 / 2.35- وسائل الشيعه، 314 / 13. فروغ کافي، 248 / 2. من لا يحضره الفقيه، 293 / 2. التهذيب، 375 / 2.منبع: ميراث جاويدانتصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 581]
-
گوناگون
پربازدیدترینها