تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833138778
راهکار وقف در حل مشکلات جامعه
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
راهکار وقف در حل مشکلات جامعه نويسنده: بيژن شهرامي حکومت، انگيزه اي اجتماعي ضرورت هايي که به تشکيل حکومت در جوامع مختلف انساني انجاميده است، بسيارند؛ همان گونه که ابعاد مترتب بر حيات آدمي که در بر دارنده ي نيازهاي فردي و جمعي او نيز هست، فراوانند. تا آنجا که مي توان گفت تشکيل دولت، پاسخي منطقي از سوي جامعه بشري به دسته ي عمده اي از نيازها و انتظاراتي است که از زندگي و تعامل چند سويه مبتني بر آن دارد. به واقع حکومت يا دولت، ساخت قدرت با بازوي اجرايي يا اداري يک جامعه سازمان يافته ي سياسي کشور به عنوان يک کل است. اصلي ترين و چکيده ي وظيفه ي مديريت جامعه به عنوان يک سيستم عبارت است از طراحي کلان سيستم مطلوب و تعيين اهداف مرتبط نظام واره ي آرماني براي تحول سيستم بر اساس نظام رهيافت عالي مورد پذيرش، تشخيص مسايل و درک چگونگي وقوع آنها (بالقوه يا بالفعل) و تدبير وبه کار بستن اقداماتي جهت رفع و حل آنها در چارچوب يک سياست معين رو به اهداف و آرمان هاي ياد شده که به صورت نهادها و سازمان هاي اداري، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و نظامي فعليت مي يابد. (1) مشروعيت اين حاکميت نيز مسلم است؛ چه، خليفه بودن آدمي در زمين به اين معنا است که آنچه براي خداوند ثابت است، از جمله حق حاکميت و اداره ي جامعه، به انسان انتقال يافته است. از اين رو، بيان حکومت در قرآن، بر اصل خلافت استوار است و از آن بر مي آيد که خداوند حکمراني و به دست گرفتن زمام جامعه و تصرف بر طبيعت را به انسان اعطا کرده است و بدين سان، مشروعيت الهي حکومت مردمي استنتاج مي شود. (2) با اين اوصاف مي توان نتيجه گرفت که تشکيل حکومت به عنوان امري ضروري و اجتناب ناپذير، خود ناظر بر ضروريات بسياري است که تار و پود جامعه فاخر فرهنگ و تمدن انساني آغشته بدان ها ست. ضرورت بهبود اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه يکي از وجوه فلسفه ي تشکيل حکومت، ضرورت بهبود اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه است؛ امري که تحقق آن علي رغم اهميت سهمي که هر فرد در تشکيل آن بر عهده دارد، در گرو همگرايي و اراده جمعي افراد -که در قالب حکومت رخ مي نمايد - است. امير مؤمنان علي بن ابي طالب (ع) درنامه ي حکمت آگين و ماندگاري که خطاب به نماينده ي اعزامي خود به مصر نگاشتند، ضمن بر شمردن وظايفي که حاکم اسلامي و حکو مت الهي بر عهده دارند، ضرورت بهبود اوضاع و احوال جامعه را متذکر شده، مي فرمايند: من تو را به شهر هايي مي فرستم که دستخوش دگر گوني ها گرديده، گاه داد و گاهي ستم ديده، و مردم در کارهاي تو چنان مي نگرند که تو در کار هاي واليان پيش از خود مي نگري، و درباره ي تو آن مي گويند که در باره ي آنها مي گويي. (3) حضرتش آنگاه مالک را به مشورت با دانشوران و خردمندان،.. نيکي به بازرگانان و صنعتگران، فقر زدايي، مردم داري، تأمين عدالت اجتماعي و مواردي از اين دست که در بهبود اوضاع و احوال جامعه ي اسلامي نقش حايز اهميتي دارند، امر فرموده، ظرايف و دقايق بسياري را در ارتباط با آن خا طر نشان مي فر مايند. ژرف نگري در اين مرقوم شريف و عنايت به سيره ي نظري و عملي امام علي بن ابي طالب (ع)، ما را چونان هميشه به سوي قرآن کريم و آيات نوراني آن راهنمايي مي نمايد؛ آنجا که خدا ي تعالي امر به عدل و احسان و رعايت همگاني آن فرموده است: ان الله يأمر بالعدل و الاحسان... (4) نا گفته پيداست که رهبران و کار گزاران حکومت هم مخاطب اين آيه ي شريفه اند و بهبود اوضاع و احوال جامعه نيز از مصاديق بارز احسان، که عنايت به آن توصيه شده است. در مجموع بايد گفت انسان پويا، جامعه ي ايستا را بر نمي تابد چه، اين سکون، معارض آن پويايي است و صد البته لازمه ي پويايي جامعه، حفظ و گسترش پويايي حيات آدمي است، و لازمه ي اين نيز تحريض دولت (به معناي عام آن مشتمل بر حکومت و مردم است) به اصلاح و بهبود اوضاع و احوال جامعه در ابعاد گوناگون و متنوعي خواهد بود که بر آن مترتب است. راهکارهاي دولت ها امروزههمه ي دولت ها به نوعي خود را موظف و ملزم به اصلاح و بهبود اوضاع و احوال جامعه در تمامي ابعاد آن مي دانند با اين تفاوت که برخي بر خلاف گروه ديگر، خود را از به کارگيري توان و استعداد بالقوه ي بخش هاي غير دولتي بي نياز نديده و بدان روي آورده اند. چه، اطمينان دارند که گروه مقابل نيز ديري نخواهد پاييد که ديدگاه خود را در اين باره اصلاح خواهد کرد. نکته اي که در اين ميان مجال طرح مي يابد، اين است که اصولا راهکارهاي به کار گرفته شده حايز يا فاقد چه ويژگي هايي هستند. به تعبير بهتر، راهکار يا راهکارهاي برتر کدام اند و چه خصايصي بر آنها مترتب است. ويژگي راهکارها راهکارهايي در زمينه ي بهبود اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه مؤثر واقع مي شوند که شرايط ذيل را دارا باشند: بهره مندي از بودجه و اعتبارات لازم تأمين بودجه واعتبار طرح هايي که در جهت اصلاح و بهبود اوضاع و احوال جامعه اجرا مي شوند، هايز اهميت بسيار است؛ چرا که عدم توفيق در اين راه غالبا شکست و ناکامي يا طولاني شدن زمان ثمر دهي طرح ها رابه دنبال دارد. در اين ميان، مشکلات کشورهاي جنوب (درحال توسعه) در مقايسه با کشور هاي شمال (توسعه يافته) بسيار وسيع و ريشه دارتر است؛ چه، اقتصاد بيمار و تک محصولي، کسري بودجه ي چشم افسا و بي تدبيري و سردرگمي غم انگيزي که آنها با آن مواجه هستند، باعث شده بسياري از طرح هاي اصلاحي يا اصلا به مرحله ي اجرا در نيايند يا در صورت اجرا، دير هنگام به مرحله ي بهره برداري برسند. متأسفانه وام هاي اعطايي صندوق جهاني پول، بانک هاي جهاني، دولت هاي صنعتي و... هم به و دلايل بسيار - از جمله ضعف ساختار مديريت حاکم، تعداد مراکز تصميم گيري اقتصادي و مانند آن و نيز بهره ي سنگين مترتب بر آنها - نتوانسته و نمي تواند گره گشايي مشکلات عديده ي ايشان در اين زمينه باشد. جلب مشارکت هاي مردمي راهکارهاي به کار گرفته شده بايد از توان و ظرفيت هاي لازم جهت جلب مشارکت هاي ملي بر خوردار باشند چرا که پاره اي از طرح ها علي رغم برخورداري از بودجه و اعتبارات لازم، به دليل ناديده گرفتن و يا کم توجهي به خواست و نظر مردم و بي نياز پنداشتن خود از مشارکت و حمايت عملي ايشان، راه به وادي شکست برده و با ناکامي مواجه شده اند. اهم مواردي که جلب مشارکتهاي مردمي را ضروري ساخته، عبارتند از: الف. ايجاد تغير در ساختار جامعه، نيازمند ايجاد تحول در رفتار و پندار افراد است. ب. سرمايه هاي مادي و معنوي مردم، جبران کننده ي کسور بودجه اي است. ج. وابستگي مقوله جامعيت طرح ها به استفاده از نظريات و آراي مردم، معنا دار و چشمگير است. برخورداري از جايگاه ديني شانس توفيق آن دسته از راهکارهاي اصلاحي که از تأييد دين و شأن آييني بهره مند هستند، به مراتب بيشتر است و اين به لحاظ پايگاه رفيع و نيرومندي است که دين و مذهب از ديرباز در ميان آحاد مردم داشته و دارد. به تعبير ديگر، اگر آييني به راهکاري بذل توجه کرد و آن را پسنديده و ارزشمند شمرد، مردم حتي به عنوان اداي تکليف و تکريم يک وظيفه ي شرعي هم که شده، بدان روي خواهد آورد و اين تحقيق همان مشارکت و حمايتي است که در فراز قبل بدان اشاره شد. از ديگر سو، دين به لحاظ آ سماني و منبعث از وحي بودن، به ارايه ي احکامي همت گماشته و نظر به راهکارهايي دوخته است که خير و صلاح جامعه ي انساني را باهم در نظر دارند. پس اگر راهکاري مورد تأييد دين قرار گرفت و شرايط زمان و مکان را از ياد نبرد، توفيق را رفيق خود بيند. پايايي و پويايي راهکار هايي که در طول ادوار و ازمنه ي متمادي منشأ اثر بوده و بهبود اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه را پي گرفته اند، به لحاظ بهره مندي از تجارب ارزنده، انطباقي که با شرايط و خصايص مردم و بستر جغرافيايي خويش يافته اند و اعتماد و اطميناني که به سوي آنها جلب شده است، امروزه نيز به خوبي مي توانند مؤثر واقع شوند ومنشأ خدمات و برکات چشم افسايي در حوزه هاي مختلف جامعه ي بشري باشند؛ البته به شرط کارآمدي، روزآمدي و برخورداري از نويافته هاي نرم افزاري و سخت افزاري و توسعه ي دامنه ي فعاليت متناسب با نيازي که احساس مي شود. در اين ميان اگر چه پوياي اهميت افزونتري مي يابد، اما پاياني و قدمت نيز به مثابه ي ريشه اي رخ مي نمايد که قوام و قوت رخت سبز فرآيند خدمت به جامعه ي بشري، نشأت گرفته از آن است و اين تلازم و هم آوايي زيبا و دل انگيز سنت و نوگرايي در قالب راهکاري توانمند و مؤثر است. گستردگي يکي ديگر از ويژگي هاي حايز اهميت وقابل اعتنا يي که اگر راهکارهاي مورد نظر اين نوشتار از آن برخوردار باشند، بهتر مي توانند به بهبود اوضاع اقتصادي، اجتماعي وفرهنگي جامعه بپردازند، موردي با عنوان گستردگي است؛ بدين معنا که راهکار اصلاحي، امکان حضور و تأثيرگذاري را در جاي جاي کشور داشته باشد؛ نه اينکه دامنه و گستره ي فعاليت آن به يک يا چند استان خاص محدود باشد. اگر يک راهکار مشارکت جو در جاي جاي يک سرزمين، سابقه ي حضور محدود و سنتي اما موفق و مردم پسند و توأم با سابقه اي درخشان و نيک داشته باشد، امروزه در مقايسه با يک راهکار مبتدي بهتر مي تواند با احيا و گسترش کمي و کيفي حوزه هاي سنتي حضور خود، حرکت اصلاحي خويش را پي گيرد. حضور در جاي جاي يک سرزمين، اين فرصت را به يک راهکار مي دهد که به اصلاح و بهبود اوضاع در سطح ملي و فرا گير بينديشد نه در سطحي بسته ومحدود که اين نيز خود حايز اهميت بسيار است. فرا گروهي عمل کردن لازمه ي توفيق طرح هايي که به منظور ايجاد تحول مثبت در سطح جامعه به مرحله ي اجرا در مي آيند، اين است که بر حوزه ي عمل آنها آرامش و ثبات حاکم باشد. بدين منظور بايد راه بر هر نوع تنش زايي وبحران آفريني که زايل کننده ي اين دو است، بسته بماند. البته پيش ااز آنکه چنين انتظاري را از عوامل پيراموني داشته باشيم، ضروري است که خود طرح و راهکار اصلاحي، از تنش آفريني و ايجاد موج مبرا باشد. از آنجا که در سطح جامعه شاهد تنوع هاي قومي، مذ هبي، زباني و مانند آن هستيم، اگر راهکارها و طرح ها در مقام نفي و انکار گروهي بر آيند يا اقليتي را به کلي از نظر دور بدارند، به عرصه ي خطرناک تنش زايي گام نهاده اند که تبعات سوء آن قابل احصا و بر آورد نيست. طرح ها و راهکارهاي تحول آفرين اگر چه ممکن است در بعضي از موارد به گروهي خاص عنايت ويژه داشته باشند. اما به هيچ روي از ساير گروه ها و اقليت هاي قومي و مذهبي غافل نيستند چه، لازمه ي بهبود اوضاع واحوال جامعه در تمامي ابعاد، مشارکت صميمانه ي تمامي گروه هاي تشکيل دهنده ي جامعه است. بهره مندي از مديريت شايسته يکي ديگر از ويژگي هاي اساسي و پر اهميتي که توفيق راهکارهاي تأثير گذار بر اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه تا حد زيادي منوط به آن است، بهره مندي آن از مديريتي شايسته است. در جهان معاصر، اهميت اين مقوله بسيار زياد است تا آنجا که يکي از عوامل برتر دست يافتن به توسعه ي همه جانبه و پايدار را حاکميت پيشرو و کارآمد بر مي شمارند و علم عالي مديريت را به سبب آنکه باعث تربيت مديران شايسته، فن سالار و کاردان مي شود و زمينه ي به کارگيري ساز و کارهاي نوين و تبديل ساختارهاي کم بازده سنتي را به سامانه هاي نوين پربازده فراهم مي آورد، حايز اهميت بسيار تلقي کرده و به تکريم عملي آن همت گماشته اند؛ تا آنجا که از آن به عنوان هنر مديريت ياد کرده و در بهره مندي گسترده تر تمامي شؤون جامعه از آن کوشيده اند. بدون شک اگر راهکارهاي بهبود خواه، از حاکميت و نظارت عالي مديران فاضل و شايسته اي که علاوه بر بهره مندي از هنر و علم مديريت، به روحيه ي والاي دين مداري آراسته و منتخب رهبر عالي جامعه نيز هستند، برخوردار باشند مفيد و مؤثر تر ظاهر خواهند شد. رويکرد مجدانه به مسايل اساسي همان گونه که پرداختن به کار هاي جزيي و کم اهميت اگر به قيمت بي اعتناعي يا کم توجهي به مسايل اساسي و پراهميت تمام شود، فلاکت، دريوزگي و نهايتا هلاکت آدمي و جامعه ي انساني را رقم خواهد زد، بي اعتنايي راهکارها وطرح هاي بهبود خواه به مسايل کليدي و اساسي نيز شکست و ناکامي آنها را موجب مي شود؛ چرا که غفلت از آنها به تدريج افت بازدهي و کارآيي وسلب اعتماد عمومي را موجب مي شود که اين خود اضمحلال طرح، سرخوردگي مجريان و متوليان امر و نوميدي ناظران و مخاطبين را به بارمي آورد. به واقع، مثال راهکارهايي که در جهت بهبود اوضاع و احوال اجتماع دچار خطا شده و امور، برنامه ها و پروژه هاي کم اهميت را به جاي مسايل و برنامه هاي مهم و استراتژيک در دستور کار خويش قرار داده اند، اين بيت پر معناست که: خانه از پاي بست ويران است خواجه در بند نقش ايوان است جامع نگري از ديگرخصايصي که طرح ها وراهکارهاي ناظر بربهبود اوضاع واحوال اجتماع بايد از آن برخوردار باشند، صفت حايز اهميت جامع نگري است؛ بدين معنا که دامنه ي فعاليت آنها به جاي محدود شدن به يک يا چند برنامه و هدف خاص، به حوزه هاي مختلف مورد نياز و رجوع جامعه ي انساني تسري يابد. نبود جامع نگري، علاوه بر اينکه از تعداد مخاطبين مي کاهد، تأثير طرح بر روي آنها را نيز کمرنگ مي سازد. براي ايمن ماندن از اين آفت بزرگ، ضروري است که مديريت ناظر و مجري طرح، از فر آيند آسيب شناسي و نيازسنجي علمي - کاربردي غفلت نورزند و در جهت به کارگيري يافته هاي پژوهشي در اين باره گام بردارند. ناگفته پيداست که ماهيت يک کل، چيزي فرا تر از ماهيت منفک اجزاي آن است و طبيعتا پرداختن بدان نيز به مراتب تأثيرگذارتر خواهد بود. در تمام مراحل به تحصيل رضاي الهي انديشيدن اگر ماهيت راهکارهاي مؤثر در بهبود اوضاع و احوال جامعه که خاستگاه ديني داشته يا مورد تأييد و سفارش مذهب قرار گرفته اند، به گونه اي باشد که تحصيل رضا و ثواب الهي به شکلي کاملا نهادينه شده مد نظر مرتبطين با آن (بانيان، مديران اجرايي، استفاده کنندگان از ثمرات طرح) باشد، مي توان اميد فراوان داشت که اثر بخشي آنها گسترده تر باشد. در چنين حالتي، همه خود را در ارتباط و در سايه سار فرآيندي عبادي و الهي مي يابد که در آن مجال تحصيل رضاي خداوندي فراهم است. بدين رو، در مسير توفيق آن، گام ها برمي دارند. طبيعي خواهد بود اگر مشاهده کنيم در چنين حالتي، آفت هاي کار (نبود وجدان کاري، کم کاري و...) در مقايسه با ساير موارد بسيار کمتر مجال بروز و ظهور مي يابد. راهکار برتر حال که اصلي ترين ويژگي هاي شايسته و بايسته ي راهکارهاي مؤثر بر اوضاع و احوال جامعه را بر شمرديم، ممکن است اين پرسش به اذهان خطور کند که آيا سازوکاري را در بين راهکارهاي موجود مي توان جست که به عنوان راهکار برتر، حايز و جامع تمامي اين شرايط و خصايص باشد؟ اگر با نشانه هاي جامعه ي اسلامي و نيز با جلوه هاي نوراني و دل انگيز تعاون که خداي تعالي در قرآن کريم همگان را امر بدان فرموده است،(5)آشنا باشيم، پاسخ خواهيم داد که راهکار برتر و جامع خصايص بر شمرده شده، همانا سنت حسنه اي است که ريشه در زلال چشمه سار هميشه فياض و نورآفرين دستورهاي الهي دين اسلام دارد و نام آشناي آن وقف است. وقف چيست؟ وقف، نمود عيني انديشه ي بلند خيرخواهي در جامعه و نمونه اي آشکار از تعاون، همکاري و کمک به يکديگر است که در جريان آن، نيکو کاران به قصد قربت(6) و تحصيل رضاي الهي، موجبات آسايش، رفاه، ترقي و بهره مندي دايمي (مادي و معنوي) همنوعان خويش را با اختصاص هميشگي ملک و مال خود از طريق ايجاد مؤسسات خيريه، بيمارستان، دانشگاه، حوزه، مدرسه و... يا ترتيب دادن برنامه هاي مفيد، سازنده و متنوع (از قبيل مراسم مذهبي فرهنگي بورسيه طلاب و دانشجويان و...) فراهم مي آورد. سابقه وقف ديرينگي و قدمت مقوله ي ارزشمند وقف چشم افسا ست؛ چنان که مي بينيم در اديان کهن، بخشي از هزينه هاي جاري آتشکده ها، کنيسه ها، کليسا ها و نظير آن، از طريق حبس عقار و ضياع و به کار گيري عايدات آنها تأمين مي شده است (7). در دين مبين اسلام نيز وقف از جايگاه رفيع و در عين حال شايسته و کاملتري نسبت به ساير اديان و مذاهب و تمدن ها بر خور دار بوده است؛ چنان که مي بينيم بزرگان دين نيز نسبت بدان اهتمام جدي ورزيده اند. حکايت آورده اند که پيشواي پارسيان، علي (ع) در گرماگرم تابستان، روزهاي چندي را صرف حفر چاهي در خارج از شهر مدينه فرمود. چون چاه لب تشنه به يمن زحمات طاقت فرساي حضرتش به آب سرد و خوشگواري نشست، با شتاب بيرون آمد. عرق از پيشاني مبارکش روان بود. جمعيت انبوهي که نگين چاه جوشنده را حلقه آسا در برداشت، زبان به تحسين گشوده بود. هر يک چيزي مي گفت. يکي عرضه بر مي داشت: علي (ع) کاردان و کوشاست. ديگري مي گفت: حضرت با اين کار، خود و خانواده اش را توانگر و بي نياز ساخت. ديگري زمزمه مي کرد: اي کاش... در اين احوال، مقتداي سخاوتمندان، قلم و کاغذ طلبيدند و با نگارش وقف نامه اي، آب حاصل را مصروف اين امور داشتند: کمک به در ماندگان و بينوايان؛ کمک به در راه ماندگان و بيماران تهيدست؛ تأمين هزينه ازدواج دختران و پسران بي سر پرست؛ انجام کارهاي عام المنفعه. (8) وقف در ايران نيز اگر چه سابقه ي درازي داشته است، اما در دوران شکوهمند اسلامي، شاهد فراگيري و گستردگي آن در جاي جاي کشور هستيم. ساخت صد ها باب مدرسه، آب انبار، کاروانسرا و...، مربوط بدين دوران، گواه اين مدعاست. امروزه نيز در پانزدهمين قرن هجرت نبي مکرم اسلام (ص) و در عصر استقرار نظام مقدس جمهوري اسلامي، شاهد جلوه هاي بديع و متناسب با زمان از وقف هستيم که مبشرايجاد تحولات مثبت و سازنده در جامعه و اوضاع و احوال آن است. و اين علي رغم لطماتي است که اين مقوله ي شريف از حاکميت سياه نظام هاي مستبد اسلام ستيزي نظير سلسله ي پهلوي دريافت کرده است که وقف را ناشر معارف نوراني اسلام و در عناد با مطامع و اهداف شيطاني خويش يافته بودند. رويکرد رو به گسترشي که امروزه جامعه ي ما نسبت به مقوله ي ارزشمند وقف دارد، بازشناسي علمي و موشکافانه ي آن ضروري ساخته است؛ چه، وقوف به نقش مهمي که عنصر مزبور مي تواند در بهبود اوضاع و احوال جامعه داشته باشد، بسيار جدي و حايز اهميت است. در ادامه ي اين نوشتار خواهيم کوشيد نقش وقف در بهبود اوضاع و احوال جامعه را دقيق تر در امتداد نگاه قرار دهيم: وقف و بهبود وضع اجتماعي جامعه مبارزه با افت معنوي قرآن کريم، اولين برنامه ي اجرايي دولت پارسيان را اقامه ي نماز - که بهترين و عاليترين رويکرد به مباني و احکام نوراني اسلام است - بر مي شمارد. (9) اين امر از آنجا نشأت مي گيرد که ستايش خداي تعالي که فلسفه ي محتوم آفرينش آدمي است، تأثيري عميق و بي مانند بر او و جامعه اي که بدان تعلق دارد، بر جاي مي نهد و به سوي سعادتِ دو دنيا راهنمايش مي شود. برقراري ارتباط با مبدأ وجود و فراگير شدن فرهنگ انسان ساز تعبد درپيشگاه با عظمت الهي، برکات بسيار ي در بردارد، از جمله: تسهيل روابط جمعي؛ تقويت انضباط فردي و اجتماعي؛ نهادينه شدن وارستگي و آزادي؛ گرايش انگيزه ها به سوي تعالي يافتن؛ رواج تفکر ارجمند عقلاني و خردورزي؛ تسهيل سير صعودي و استکمالي انسان؛ معصيت زدايي؛ وقت شناسي؛ رعايت حقوق فردي و اجتماعي؛ از خود گذشتگي؛ از بين رفتن تعارض بود و نمود. نا گفته پيداست که تأثير عوامل ياد شده بر بهبود بلکه نورانيت وضع اجتماعي جامعه، بس چشم افساست؛ اما نکته اي که بايد بدان توجه داشت، اين است که افت معنوي و تبعات بسيار سوء و درد ناک آن، زاييده ي تعامل عوامل چندي است؛ از جمله: روزآمد، روان شناسانه و جذاب نبودن شيوه هاي تبليغي - تبييني معارف و احکام نوراني اسلام؛ کمبود مراکز فرهنگي، آموزشي، هنري، عدم وجود دوره هاي توجيهي - آموزشي براي ائمه ي جماعت مدارس؛ نبود فرصت سنجي؛ عدم بهره گيري از فناوري آموزشي در امر آموزش نماز. با اندکي تأمل مي توان دريافت که از راهکار حسنه ي وقف مي توان در چاره انديشي براي رفع بسياري از عوامل بر شمرده سود جست و بدين ترتيب، راه را براي بهبود وضع اقتصادي جامعه هموار کرد. تسهيل ازدواج آيين مبين اسلام که بعدي از ابعادعديده ي وجودي مترتب بر زندگي آدمي را هم از نظر دور نداشته و زن ومرد را طبق کريمه ي هن لباس لکم و انتم لباس لهن، (10) مکمل ومتمم يکديگر معرفي فرموده، به سبب جامعيت، حقانيت، واقع بيني و بلند ايي که بر آن مترتب است، ردايي فاخر و نوراني از قداست و معنويت را در بر ازدواج فرموده است چه، از يک سوي آن را نصف دين خوانده و ازسوي ديگر، گل سر سبد و عالم آرايي چون پيامبر اکرم (ص) را بر آن داشته تا آن را سنت خويش بخواند و اسلاميان را بدان ترغيب فرمايد. از يک سو نقش آن را در بقاي نسل خاطرنشان ساخته واز سوي ديگر، آن را عاملي جهت حفظ آدمي از فحشا، زشتي، افسردگي و مانند آن دانسته است. البته اين در حالي است که موانع چندي روند اقبال و گرايش جوانان به نکاح و تشکيل خانواده را کند ساخته است؛ از جمله: بيکاري، نداشتن سرمايه و امکانات، بالا رفتن توقعات افراد، دگرگون شدن فرهنگ ساده زيستي، تهاجم خانمان سوز فرهنگي و اعتياد. به هر صورت، نظر به تأثير ژرف و شگرفي که ازدواج در تحصيل فضايل، کاهش جرايم ومعاصي، ايجاد آرامش جسمي و رواني، فراهم آوردن زمينه ي طهارت وپاکي اجتماع وخلاصه بهبود وضع اجتماعي، اقتصادي وفرهنگي جامعه دارد، بايد با بهره گيري از تمامي امکانات و راهکارهاي موجود، ازجمله سنت حسنه ي وقف، دسترسي جوانان را بدان سهل وساده کرد وموانع را از پيش پاي آن برداشت. تأمين مسکن مناسب امروزه تأمين مسکن مناسب شهروندان - به عنوان عاملي حساس وتأثيرگذار بر وضع اجتماعي جامعه - از برجسته ترين وظايفي است که دولت ها در مقابل شهروندان خويش دارند؛ خواه اين وظيفه را خود رأسا عهده دار شوند يا با تحريص بخش هاي غير دولتي، زمينه ي تحصيل آن را فراهم آورند. البته اين درحالي است که در کشورهاي در حال توسعه، گروه عمده اي از شهروندان، از داشتن سر پناهي مناسب بي بهره اند و همواره دغدغه ي پيدا کردن مسکني استيجاري يا خريد منزلي شخصي را در آينده اي نه چندان نزديک دارند بدون اينکه به کيفيت آن توجه چنداني داشته باشند. به هر حال، رفع معضل مسکن که تأمين هزينه ي آن همواره سبد هزينه ي خانوار را به سختي متأثر از خويش ساخته است، از يک سو مستلزم داشتن راهبردي واقع بينانه و نيز برداشتن موانعي است که حضور سرمايه هاي مردمي را در اين بخش محدود کرده و از ديگر سو، اعمال سياست هاي حمايتي (نظير وقف) در مورد کساني که در اين باره مشکلات حاد دارند. برقراري امنيت اجتماعي جامعه ي انساني براي تأمين رستگاري و بهروزي پايدار اعضاي خويش بايد شرايطي حياتي را حايز باشد؛ از جمله، امنيت اجتماعي که ايجاد و تقويت آن در گرو مشارکت جدي فرد فرد اعضاي اجتماع است. دولتمردان و دولت هاي مردمي اگر چه وظيفه ي خطيري در زمينه ي بر قراري و تقويت روزافزون امنيت اجتماعي بر عهده دارد، اما نمي توانند بي آنکه از همراهي و همدلي اعضاي جامعه اي که خود نيز بخشي از آن هستند برخوردار باشند، توفيق را در اين عرصه همواره رفيق راه خود بيابند. از آنجا که تأمين امنيت اجتماعي، خود ثمره ي برقراري امنيت اعتقادي، رواني، جاني، مالي و شخصيتي، زيست محيطي، بهداشتي و مانند آن است، راهکارهايي نظير سنت وقف مجال آن را مي يابد که با پرداختن به يک يا چند مورد از آنها به اصلاح و بهبود اوضاع جامعه بينديشند. توسعه ي پايدار علل ايجاد کننده ي ناپايداري توسعه - که از جمله ي عوامل برهم زننده ثبات و بهينگي جوامع انساني به شمار مي آيند - متعددند؛ نظير: جامع نبودن تعريفي که صحنه گردانان امر توسعه از اين مقوله دارند، ريشه اي نبودن اصلاحات، ناهمگوني کّمي و کيفي توجه به عرصه هاي مختلفي که فراروي امر توسعه و دخيل در آن هستند (بي آنکه اين فرآيند حساب شده و منطبق بر معادلات علمي و منطقي باشد) عدم توفيق در جلب مشارکت هاي مردمي، کمي سرمايه، نبود اعتماد و اطمينان عمومي، و عدم درک ضرورت پايداري توسعه. از آنجا که راهکار حسنه ي وقف، توان حذف برخي از موانع برشمرده شده را دارد، مي توان با قاطعيت بدين حقيقت اذعان داشت که سنت نيک انديش وقف با کمک به ايجاد و پايداري فرآيند توسعه مدد شايان توجهي به اصلاح و بهبود وضع جامعه مي کند. گسترش رفاه گذشت زمان، ادعا و اهتمام دولت ها در ايجاد رشد اقتصادي - که با اجراي بر نامه هاي عمراني کوتاه، ميان و بلندمدت نمود مي يابد -، گسترش ارتباطات بين المللي، رشد جمعيت، بالا رفتن سطح توقعات شهر وندان و موارد ديگري از اين دست، اين انتظار را در بين مردم پديد آورده است که از رفاه و راحتي و آسودگي بيشتري بر خور دار باشند. اين انتظار - به دور ار افراط ها و تفريط ها - کاملا بجاست؛ چرا که مبين روح و زندگي پوياي آدمي است (11)و اصولا خود مي تواند موجبات رشد و اعتلاي اقتصادي را نيز فراهم آورد. در اين زمينه، نقش وقف کاملا محسوس و برجسته است چه، اين راهکار حسنه از دير باز کوشيده است با ايجاد مدارس، مساجد، بيمارستان ها، کاروانسراها، آب انبارها، تکايا، پل ها و امثالهم، موجبات رفاه مردمان را فراهم آورد. رواج روحيه ي نيک انديشي و خيرخواهي کمرنگ شدن روحيه ي نيک انديشي و خيرخواهي، از مهمترين آفاتي است که بهينگي وضعيت اجتماعي يک جامعه را تهديد مي کند. اين امر که صنعتي شدن جوامع نيز بدان دامن زده، قابل پيشگيري و اصلاح است. در اين زمينه مي توان به راهکار حسنه ي وقف اشاره کرد که بازشناسايي آن به مردم مي تواند رويکرد ايشان را معطوف خود ساخته، روحيه ي ارجمند خيرخواهي، نيک انديشي، ايثار و از خودگذشتگي را در متن اجتماع نشر دهد. وقف و بهبود وضع اقتصادي جامعه کارآفريني و اشتغال امروزه، کار آفريني، از بزرگترين دغدغه هاي جوامع انساني است چه، کار عنصري مقدس و حايز اهميت است که در سايه سار آن، علاوه بر رفع نيازهاي معيشتي، آرامش، همگرايي، هويت شغلي و اعتلاي شخصيتي فرد محقق مي شود. شغل به عنوان زير مجموعه ي اصلي کار، نقطه اتکاي مسؤول خانواده در اداره ي امور خانه بوده و تأمين کننده ي سرمايه اي است که پايداري رابطه ي متعادل و مفيد خانه و جامعه، نياز مند هزينه شدن آن است. البته اين در حالي است که اغلب کشورها ي جهان با معضل بيکاري دست به گريبان هستند؛ با اين تفاوت که در ممالک شمال، به واسطه ي صنعتي بودن جامعه، بالا بودن سطح درآمد ملي، وجود بيمه هاي مختلف (از جمله بيمه بيکاري) و مواردي از اين دست، اين معضل با درجه ي اهميت کمتري مطرح است در حالي که در ممالک جنوب، به دليل نبود سرمايه، پايين بودن در آمد ملي، توسعه نيافتگي، نبود بيمه ها و نهادهاي حمايتي، نبود فرهنگ توليد و صادرات، اين مشکل گاه تا مرز ايجاد بحران در اجتماع پيش رفته است و حل نشدني مي نمايد. از آنجا که چاره انديشي براي تخفيف اين مشکل، بدون مشارکت جدي بخش خصوصي، به انجام نخواهد رسيد، ضروري است که از راهکار حسنه ي وقف در اين عرصه نيز استفاده شود؛ اما پيش از آن لازم است اين ضرورت براي نيکوکاران تبيين شود تا پاره اي از موقوفات و عايدي آنها صرف اين مهم شود؛ چه، کارآفريني، عبارتي است که ثواب مترتب بر آن بس والا و چشم افساست؛ ان شاء الله. بالا رفتن بهره وري موقوفات از جمله کشتزارها نيز راهکاري است که پرداختن به آن مي تواند به ايجاد فرصت هاي شغلي بيشتر بينجامد. تأمين بهداشت و سلامتي رابطه ي رونق اقتصادي و تندرستي افراد يک جامعه، رابطه اي قطعي و اساسي است چه، کسالت، رخوت و سستي نيروي کار، خود عاملي است که علاوه بر ايجاد تبعات سوء بسيار، افت سطح توليد (و به تبع آن بيکاري، فقر و...) را نيز موجب مي شود. توسعه ي صنعتي اگر چه خود از يک سو با ايجاد آلودگي هاي زيست محيطي، صوتي و... بهداشت جسمي و رواني افراد را به خطر مي اندازد اما از ديگر سو خود به سلامت نيروي کار نيازمند است؛ چه، درآمدي که از قِِِبَل آن نصيب جوامع مي شود، مي تواند نقش عمده اي در تأمين سلامت شهروندان ايفا کند. اگر چه تأمين بهداشت و سلامت براي همگان ضروري است اما اين زنان و کودکان هستند که بيش از هر قشر ديگري در معرض آسيب هستند و اين در حالي است که مادران، پرورش دهنده کودکان آينده ساز هستند ضمن آنکه از دامن زن، مرد به معراج مي رود. (12) از آنجا که دولت هاي در حال توسعه همواره دغدغه ي تأمين بهداشت چندبعدي شهروندان - خاصه مادران و کودکان - را داشته اند، ضرورت بهره گيري از راهکار حسنه ي وقف ديگر بار رخ مي نماياند. اين امر مي تواند شامل احياي حوزه هاي سنتي و گسترده اي باشد که شاهد حضور سنت حسنه ي وقف اند؛ از قبيل: احداث، توسعه و تجهيز بيمارستان ها، درمانگاه ها، خانه هاي بهداشت و مانند آن؛ يا به کار گيري برنامه هاي نوين پيشرفته اي از قبيل پيشگيري، اطلاع رساني بهداشتي، تنظيم خانواده، و مايه کوبي. فقرزدايي تنگدستي که بنا به فرموده ي مولاي متقيان علي (ع)، مرگ بزرگتر است، (13) آفتي سترگ براي جوامع انساني به شمار مي آيد که از رهگذر آن، گاه ايمان و اعتقاد مذهبي افراد نيز دچار تزلزل و زوال مي شود. (14) تأثيرات سوء فقر بر اجتماع بشري عديده است؛ از جمله: به خطر افتادن ثبات وحدت و امنيت ملي؛ به خطر افتادن استقلال مملکت (به لحاظ وابستگي پيدا کردن به قدرت هاي اقتصادي و سياسي بيگانه از قِبَل دريافت وام هاي کلان و...)؛ عدم استفاده ي مطلوب از توانمندي هاي موجود در کشور؛ شکوفا نشدن استعدادها و عدم بروز توانايي هاي افراد؛ فرار مغز ها و استعدادهاي درخشان؛ کند شدن آهنگ رشد و توسعه ملي؛ گسترش بيسوادي، بيکاري و...؛ پايين آمدن متوسط عمر افراد؛ رشد سرطاني روستاگريزي و شهر نشيني. حال که نمونه هايي از تآثيرات سوء فقر وتنگدستي رابرشمرديم، ذکر اين نکته ضروري است که راهکار حسنه ي وقف مي تواند با فراهم آوردن فرصت هاي شغلي، دستگيري از نيازمندان وکمک به خوداتکايي ايشان، رواج انديشه ي خيرخواهي، تقويت مؤسسات حمايتي، بسيج امکانات اندک ومانند آن راه بر فقر وتنگدستي تنگ کند و رفاه وغناي ممدوح جامعه انساني را موجب شود. عمران وآباداني دارالا سلام ربنا اتنا في الدنيا حسنه وفي الاخرت حسنه وقنا عذاب النار دين مبين اسلام که تحصيل سعادت آدمي درهر دوجهان را درامتداد نگاه دارد، علاوه بر آنکه بندگان خدا را به ساختن سرايي مجلل و فاخر در دنياي پسين فراخوانده، آنان را به عمران وآباداني دنيايي که مزرعه آخرت است نيز دعوت فرموده. اين امر خود گواهي ديگر برجامعيت وچند بعدي بودن کاملترين شريعت آسماني است که شعار آن تامين سعادتمندي انسان ها در دوجهان است. بعضي از راهکارهايي که اسلام جهت عمران وآباداني دنيا انديشيده، به اين قراراست: والاي مقام کاروکارگر دراسلام؛ ثواب هاي مترتب برکشاورزي، غرس نهال و...؛ وطن دوستي که حسب بعضي ازروايات، نشانه ي ايمان است. جلوه هاي عمراني فرضيه ذکات؛ سنت حسنه ي وقف که باعمران وآباداني ظاهري وباطني دارالاسلام، ارتباطي ديرپا داشته ودارد واحداث مدارس، مساجد، بيمارستان ها، کاروانسراها، آب انبارها، راه ها، پل ها، حسنيه ها، تکايا، و... مؤيد آن است. ايجاد رقابت سالم ومفيد رقابت، فرايندي ارزشمند است که طي آن فرد فرصت آن را مي يابد که باخود يا با ديگري به مسابقه اي (15) سازنده در جهت دستيابي سريعتر وبهتر به هدفي مشخص برخيزد وازآنجايي که توأم با انگيزش (16) است وتوانايي فرد را براي پيشي گرفتن از حريف متمرکز ميکند، حايز اهمييت وتاثير بسيار است. امروزه توجه به همين اهميت و تأثير است که موجبات به کارگيري بيش از پيش اين عنصرکليدي را درسازوکارهاي مختلف فراهم آورده است وهرچه برکات حاصل ازاين امر ظهور و بروز پررنگ تري مي يابد، اراده وانگيزه لازم جهت استفاده از آن قويتر ميشود. دراين ميان، راهکار حسنه ي وقف نيز با ايجاد رقابت سالم ومفيد بين يک فرد يا يک سامانه با خود يا با ديگر افراد و نهادها، به بهبود کمي وکيفي اوضاع افتصادي جامعه مي انديشد. اين رقابت بين يک فرد با خودش، از آنجا شکل مي گيرد که او تلاش بيشتر خودرا از يک سو باعث بالا رفتن توليد و نهايتا درآمد خود مي يابد واز ديگر سو باعث ارتقاي سطح درآمد موقوفه اي مي بيند که درتعامل با آن مشغول فعاليت است وعايدي آن صرف توسعه ي جامعه در ابعاد گوناگوني که برآن مترتب است، مي شود. تامين اجتماعي يکي از معضلات مهمي که ممالک جهان سوم با آن مواجه بوده وهستند، ناکارآمدي ومحدوديت حوزه ي حضور و تأثيرگذاري نظام هاي تامين اجتماعي و تبعات سوء اين موضوع است ازقبيل: نارسايي هاي بهداشت ودرمان، بيکاري، و نبود بازنشستگي و سيستم هاي حمايتي و رفاه اجتماعي؛ امري که بدون اصلاح آن نمي توان به اعتلا و بهبود وضع اقتصادي جامعه انديشيد. اين درحالي است که ممالک شمال به لحاظ بهره مندي از نظام هاي تامين اجتماعي فراگير و کارآمد، گام هاي بلند و مؤثري به سوي تامين رفاه اجتماعي ملي برداشته و بارسنگيني را از روي دوش دولت هاي مطبوع خويش برگرفته اند تا بدين ترتيب، آن ها را وادار به صرف يارانه هاي دولتي در جهت ايجاد رونق اقتصادي کنند. با توجه به آنچه که ذکر آن رفت، شايسته است به نقشي که راهکار حسنه ي وقف مي تواند درمسير جبران بخشي از کاستي ها ونارسايي هاي نظام هاي تامين اجتماعي داشته باشد، اشارت کنيم؛ امري که عنايت بيش از پيش بدان، مرهمي برزخم هاي کهنه و متعددي خواهد گذاشت که اقتصادهاي وابسته و بيمار ممالک جنوب بدان گرفتارند. به کارگيري پتانسيل هاي نهفته بخش خصوصي يکي از عوامل مؤثر در بهبود اوضاع اقتصادي جامعه، به کارگيري توان وقابليت هاي گسترده ودست نخورده ي بخش خصوصي دراين راستاست که ممالک جنوب درمقايسه با کشورهاي شمال، ازآن کمتر سود برده اند؛ البته لازمه ي اين امر نيز اتخاذ راهکارها و سازوکارهايي است که طي آن اعتماد صاحبان سرمايه جلب شود. نکته اي که دراين ميان حايز اهميت فراوان است، اين است که اگر صاحبان سرمايه نه به اميد تحصيل سود مالي، بلکه از سر نيک انديشي و به اميد کسب سود معنوي به سرمايه گذاري اهتمام ورزند وعايدي حاصل نيز صرف ايجاد رفاه اجتماعي گردد، اوضاع و احوال جامعه به لحاظ اقتصادي بهبود قابل ملاحظه اي خواهد يافت. به هرحال، راهکار حسنه ي وقف، با دامن زدن به روحيه ي والاي خيرخواهي درجامعه مي تواند به هدايت توان و سرمايه هاي نيرومند بخش مردمي در جهت اجراي برنامه هاي عمراني عام المنفعه بيانجامد و تاثيري قابل توجه در رشد اقتصادي کشور وبهبود وضع درآمدي ومعيشتي مردم برجاي نهد؛ امري که ضرورت آن امروزه بيش هر زمان ديگري رخ نمايانده است. وقف وبهبود وضع فرهنگي جامعه توسعه کمي وکيفي اماکن مذهبي اماکن مذهبي اسلامي، خاصه مساجد، حايز اهميت بسيارند چه، ازيک سو تعدد و رونق وآباداني آنها معرف دين مداري و سعادت مندي دنيايي وآخرتي جامعه است و از ديگر سو، يکي از کارکردهاي اساسي آنها، فرهنگ سازي در گستره ي شکوهمند تمدن اسلامي است. نقش اخير، علي رغم حايز اهميت بودن ساير کارکردها در روزگاري که تهاجم فرهنگي چشم به غارت گنيجينه ي ارزشمند وذي قيمت مواريث معنوي جوامع دين مدار شرقي دوخته، واجد اهمييت بيشتري است. البته جايگاهي که اماکن مذهبي در دارالاسلام دارند، به هيچ روي قابل مقايسه با جايگاهي که در قلمرو ساير اديان دارند نيست چرا که اصولا دراسلام، فرهنگ از مرتبتي فرازمند و با شکوه برخورداراست؛ ضمن آنکه مباحث و کنش هايي که درمساجد مجال طرح مي يابند، بسيار اساسي تر و متنوع تر است. تا آنجا که مي توان گفت زندگاني مسلمين با تمامي ابعادي که بر آن وارد است، با مساجد ارتباطي ديرينه و تنگاتنگ داشته و دارد؛ از اقامه فرايض انسان ساز گرفته تا طرح مسايل سياسي پيچيده، بسيج افراد براي شتافتن به ميادين کارزار و جهاد (نظامي، دانشگاهي، اقتصادي...) تعليم و تعلم و مانند آن. از ديگر سو، به گواه تاريخ، مساجد در جاي جاي دارالاسلام همواره مهمترين پناهگاه مردم و مستحکمترين سد دربرابر نفوذ اجانب استعمارگر بوده اند چه، به تعبير حکيمانه ي امام خميني (ره)، مساجد سنگرند ومي بايد سنگرها را پاس داشت (17) عنايت به مطالب ياد شده از يک سو و درک ضرورت ارتقاي توان اماکن مذهبي درجذب و اغناي نسل جوان وساير آحاد جامعه از سوي ديگر، اهميت بهره گيري از راهکار وقف جهت توسعه کمي و کيفي اماکن مذهبي را آشکارمي سازد. ناگفته پيداست که سهم توسعه ي فوق در بهبود وضع فرهنگي جامعه، قابل ملاحظه خواهد بود. توسعه کمي و کيفي فضاهاي آموزشي، فرهنگي و... نقشي که راهکار وقف مي تواند از طريق توسعه کمي و کيفي فضاهاي آموزشي، فرهنگي، هنري و مانند آن در فرآيند بهبود وضع فرهنگي جامعه ايفا کنند، بسيار مهم است واين به واسطه عوامل ذيل است: تاثير مستقيم توسعه همه جانبه فضاهاي آموزشي و فرهنگي بر بهبود وضع فرهنگي اجتماع؛ جوان بودن بافت جمعيتي کشور؛ بالا بودن سطح رغبت مردم به تحصيل، هنرآموزي و فعاليت هاي فرهنگي؛ بالا بودن سطح بيسوادي؛ کسر شديد بودجه نظام آموزشي؛ پايين بودن ظرفيت دانشگاهها، حوزه هاي علوم ديني و ساير مراکز آموزش عالي و فرهنگي هنري؛ کمبود فضاها وتجهيزات شايسته آموزشي، فرهنگي، هنري و...؛ جايگاه فرازمند تعليم وتعلم دردين رسمي کشور(شرع مقدس اسلام). عنايت بدين مطلب که بهبود پايدار واساسي اوضاع فرهنگي جامعه، بدون توسعه ي کمي و کيفي فضاهاي آموزشي ميسور نيست، اهميت حضور راهکار وقف دراين عرصه بيش از پيش آشکارمي شود. تدارک برنامه هاي هدفمند وارزنده ي فرهنگي، مذهبي، هنري و... اوضاع فرهنگي جامعه، متأثر از رويدادها و برنامه هاي فرهنگي است از قبيل: ميلاديه ها، مراسم دعا، اعتکاف و مانند آن، همايش ها، جشنواره ها، نمايشگاه ها، مسابقات و ديگر برنامه هاي متنوع فرهنگي، مذهبي، هنري، اجراي نمايش (ازجمله نمايش هاي مذهبي، اساطيري و...)، اکران فيلم هاي سينمايي، و برپايي کنسرت هاي موسيقي. حال اگر انتظار داشته باشيم که اين رويدادها تأثيري دلخواه از خود بر جاي نهند، شايسته است که يک سو از توليدات ارزشمند فرهنگي، مذهبي، هنري و... حمايت هاي مالي ومعنوي لازم به عمل آيد وازديگر سوضمن احياي برنامه هاي فرهنگي و هنري ارزشمند اما متروک (ازقبيل شاهنامه خواني و تعزيه)، برکيفيت و دامنه ي حضور در مسابقاتي نظير مسابقه ي سراسري حفظ، قرائت وتفسير قرآن کريم، مسابقه کتابخواني ونقد کتاب و ساير مسابقات فرهنگي، مذهبي، هنري افزوده شود. جهت تحقق اين مهم شايسته است ازعايدي برخي موقوفات که برنامه مصرفي خاصي براي آنها در نظر گرفته نشده بهره گرفته شود ضمن آنکه سعي شود نيکوکاران، موقوفاتي رانيز جهت شکل گيري برنامه هاي فوق که تأثير گذاري آنها درعصر حاضر بسيار قابل ملاحظه است، اختصاص دهند. بدون شک، وقفهاي جديد و متناسب با مقتضيات روز که مي توانند تاثيرات عميقي را موجب شوند، هنگامي شکل خواهند گرفت که تبليغات مناسب ودامنه داري دراين زمينه ارايه شود. نشر کتب سودمند کتاب است آيينه ي روزگار که بيني در او رازها بي شمار کتاب را مرآت روزگارخوانده اند که درپهناي سيماي ارجمند آن مي توان نظاره گر اسرار نهان و رازهاي دور و دراز بود و در اهميت آن همين بس که پيامبر عظيم الشأن اسلام (ص) فرمود: اگر قلم نبود، ملک و دين برقرار نمي ماند و زندگي شايستگي امکان نمي يافت. (18) به واقع، کتاب، برترين کالاي فرهنگي است که اوضاع فرهنگي جامعه را تحت تأثير خود قرار مي دهد؛ چنانچه تعدد عناوين و بالا بودن شمارگان و پررونق بودن بازار فروش واستقبال از نمايشگاه ها ي استاني و بين المللي کتاب، يکي از شاخصه هاي مهم جوامع فرهنگ آفرين به شمار مي رود. دراين ميان بايد بدين نکته توجه داشت که همان گونه که نشر کتب سودمند مي تواند به اعتلاي همه جانبه ي جامعه کمک شايان توجهي کند، انتشار کتب ضاله و گمراه کننده نيز مي تواند جامعه را به سوي انحطاط رهنمون شود. عنايت بدين مهم، حمايت از انتشار نافع و سودمند، خاصه قرآن کريم، نهج البلاغه، صحيفه ي سجاديه و... را ضروري مي نمايد؛ بدين معنا که از يک سو شرايط براي به زيورطبع آراسته شدن آنها فراهم آيد و از ديگر سو با پرداخت يارانه ي مناسب، قيمت فروش آنها خواصه براي نسل جوان کاهش يابد. دراين ميان، راهکار مقدس وقف مي تواند با اعمال اين نوع حمايت، وضع فرهنگي جامعه را به سوي بهبود سوق دهد وعرصه را بر کتب ضاله وگمراه کننده اي که گاه به صورت زيرزميني هم که شده، مجال نشر مي يابند، تنگ و تنگتر کند. اين مهم را مي توان با سرمايه گذاري جهت چاپ کتبي که بر رد کتاب هاي گمراه کننده نوشته مي شوند نيز تعقيب کرد. تأمين شهريه ي طلاب، دانشجويان و دانش آموزان پايين آوردن هزينه ي اشتغال به تحصيل جوانان، به ويژه آنان که در مناطق محروم ساکن هستند، مي تواند به ارتقاي سطح معرفت وتحصيل ايشان بيانجامد. ضمن آنکه اين عمل شريف مي تواند موجبات کشف وشکوفايي استعدادهاي درخشاني را فراهم آورد که به واسطه ي نبود امکانات، در محاق بي اعتنايي واقع شده اند و جامعه از برکات وجودشان محروم مانده است. علاوه براين، بورسيه کردن فراگيران دررشته هايي که بهبود وضع فرهنگي جامعه سخت نيازمند آنهاست، مي تواند ازديگر کارکردهاي راهکار شريف وقف باشد. نکته حايز اهمييت ديگري که بايد آن را درنظرداشت اين است که تامين هزينه ي تحصيل و زندگاني طلاب علوم ديني و روحانيون معظم از طريق به کارگيري راهکار شريف وقف، زمينه اي را فراهم مي آورد که طي آن، پايداري، استقلال عمل وعدم وابستگي مالي حوزه هاي علوم ديني به اعتبارات دولتي محفوظ مي ماند. به گواه تاريخ، استقلال مذبور همواره استواري، نشاط و طراوت شجره ي طيبه اسلام را فراهم آورده وراه تسلط حکومت هاي جايز به مدارس علوم ديني را که سدي نفوذناپذير در برابر آنان وبيگانگان بوده اند بسته است. نشر معارف نوراني دين مبين اسلام درجامعه اي که شميم دل انگيز فرهنگ انسان ساز اسلامي از آن استشمام مي شود، هر قدر نشر معارف نوراني شرع مقدس محمدي (ص) گسترده تر باشد، بهبود وضع فرهنگي دست يافتني تر خواهد بود جهت تحقق اين مهم، پسنديده است از راهکار حسنه وقف دراين موارد نيز استفاده شود: ايجاد خانه عالم دراقصي نقاط کشور؛ تهسيل شرايط حضوردايمي عالمان ديني درجاي جاي کشور؛ اعزام مبلغ به خارج از کشور؛ اعطاي جايزه ي بين المللي به خادمين برجسته وبرگزيده ي فرهنگ اسلامي (درهرسال)؛ ايجاد مؤسسات بين المللي اسلام شناسي حمايت از مراکز موجود؛ ايجاد شهرک دانشگاهي جهت اساتيد برجسته ي حوزه ودانشگاه (تا فازغ از مشکلات به انجام مطالعات وتحقيقات درگستره ي معارف اسلامي و پاسخگويي به سؤالات و شبهات طرح شده بپردازند). رونق بخشي به صنعت گردشگري - خاصه جهانگردي وايرانگردي مذهبي فسيروا في الارض فانظروا کيف کان عاقبه المکذبين؛ درزمين سيرکنيد وبنگريد سرانجام کار تکذيب کنندگان چگونه بوده است. (19) قرآن کريم، مشوق جهانگردي هدفمند است؛ آنچنان که پيامبر گرامي اسلام، سفر را موجب صحت وسلامت دانسته وبدان امر فرموده است. (20) عنايت بدين مطالب و توجه به مراسم الهي حج که با سفر مي توان بدان دست يافت ونيز توجه به رسايل، جزوات و کتاب هايي که نويسندگان وانديشمندان مسلمان درباب احکام وآداب سفر ومانند آن نوشته اند، مؤيد اين مطلب است که جهانگردي دراسلام ازجايگاهي فرازمند برخوردار است. همين امر باعث شده که ملت مسلمان ايران از ديرباز به سفر اهتمام ورزند و معتقد باشند که بسيار سفر بايد تا پخته شود خامي. گواه اين مطلب، سفرنامه هاي بسياري است که نگاشته شده و کاروانسراهاي شکوهمند متعددي که درجاي جاي اين مرز و بوم کهن سربرافراشته اند. امروزه ازآنجا که توسعه صنعت گردشگري، خاصه جهانگردي مذهبي، مي تواند درزمينه ي اعتلاي فرهنگي جامعه نقش آفرين باشد،ضروري است که فرآيند بهره گيري از راهکار حسنه ي وقف که از ديرباز درخدمت سفر و مسافران بوده است، ديگر بار احيا شود و با ايجاد مجتمع هاي فرهنگي - اقامتي بر سر راه کاروان هاي مسافرتي، از يک سو رفاه زايران و مسافران تأمين شود وازديگر سو، زمينه آشنايي ايشان با پيشينه، فرهنگ، آداب و رسوم، زبان، دين و ديگر خصايص مردم شهر و سرزمين مقصد فراهم آيد. بدون شک، آمد و شد جهانگردان، به ويژه گردشگران مسلمان، به ارتقاي سطح آگاهي وتفاهم ملل، رفع سوء تفاهم ها و گفتگوي سازنده ي اديان، مذاهب، فرهنگ ها وتمدن ها، و نيز به رشد داد وستد هاي فرهنگي و افزايش درآمد ملي کشورها از جمله ممالک اسلامي خواهد انجاميد. چنانکه ديديم، نقش وقف دربهبود اوضاع اجتماعي، اقت�
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 520]
-
گوناگون
پربازدیدترینها