واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: علما و سیاست
حركتشيخ كلينى (255- 329 ه) در زمان غيبت صغرى و اواخر حكومت عباسيان شيخ كلينى حركت علمى، فرهنگى خود را آغاز كرد و با تدوين كتاب كافى، مبانى و اصول شيعه را حفاظت و گردآورى نمود و در برابر افكار انحرافى قرامطه به كار فرهنگى پرداخت و رديهاى بر آنان نوشت.حركتشيخ كلينى زمينهساز گامهاى بعدى علماى شيعه همچون شيخ صدوق، شيخ مفيد و...شد. حركتشيخ صدوق (306- 381 ه) او كه در اواخر دوران غيبت صغرى و به دعاى حضرت حجت (ع) به دنيا آمد (306 ه) منشا يك حركت علمى، فرهنگى بزرگ در تاريخ تشيع گشت.شيخ با احاطه علمى خود بر احاديث و سيره معصومان (ع) به تدوين، تاليف و نشر كتابهاى مفيد اخلاقى، فقهى، همچنين تدريس و تلاش در جهت گسترش مذهب شيعه پرداخت.وى با مسافرتهاى علمى و مناظرات با مخالفان و حل مشكلات مذهب شيعه و پاسخ به سؤالات دينى جهان شيعه پايههاى علمى فرهنگى تشيع را استوارتر ساخت. حركت صاحب بن عباد (326- 385 ه)
وى از علماى قرن چهارم هجرى و هم عصر آل بويه بود.صاحب بن عباد با مقام علمى والايى كه داشتبه وزارت در حكومت آل بويه برگزيده شد و از اين راه خدمات بسيارى به تشيع نمود.از جمله نشر و ترويج علم و دانش، ضرب سكه، اصلاح امور كشور، براندازى بدعتهاى ناپسند و رسوم ظالمانه، آبادى شهرها، رونق بخشيدن به اقتصاد و ارتباط نزديك با علماء دانشمندان و بزرگان و استفاده از آنان در جهت اصلاح امور.اين تلاشهاى اساسى از يك عالم و دانشمند شيعه و حركت اصلاحى او تاثيرى ژرف در ادامه حيات اجتماعى شيعيان داشت و در گسترش مذهب اثرى عميق بر جاى گذاشت. حركتشيخ مفيد (336- 413 ه) در عصر او حكومت آل بويه قدرتمند بود و در قسمتهايى از ايران و عراق حكم مىراند، از طرفى فاطميان مصر نيز به قدرت رسيده و در جهت احياى مذهب شيعه تلاش مىكردند.شيخ مفيد در اين دوران بسيار حساس كه عقايد انحرافى جهان اسلامى را فرا گرفته بود ظهور كرد و با حركت فرهنگى سياسى قدرتمند خود عقايد حق شيعه را با منطق و استدلال قوى ثابت نمود و به دفاع از آن پرداخت.اين حركت نتيجه اقدامات قبلى علماى تشيع بود و خود نيز بر حوادث بعدى و نفوذ شيعه تاثيرى به سزا داشت.وى با بر عهده گرفتن رياستشيعيان، مبارزه كلامى خود را به شكل جامعى ادامه داد و همه مدعيان را مغلوب و منكوب ساخت.در راه اعتلاى تمدن اصيل اسلامى بسيار كوشيد و مبادى و مبانى حكومت اسلامى و ولايت فقيه را مستدل به ادله شرعى ساخت. حركتسيد مرتضى (355- 436 ه) و سيد رضى (359- 406 ه) سيد مرتضى و سيد رضى از شاگردان لايق شيخ مفيد، در ادامه حركت استاد خود بسيار كوشيدند و در گسترش قدرت سياسى و رشد فرهنگى جامعه تشيع تلاش نمودند.آنان با احداث مراكز علمى فرهنگى، سياسى همچون احداث كتابخانهها، نقابت و امارت حج، نظارت بر ديوان مظالم كمك به مستضعفان و محرومان و تلاش براى رسميتيافتن مذهب تشيع حركتبزرگى را به انجام رساندند و حلقه ديگرى بر سلسله حركت علماى تشيع افزودند. حركتشيخ طوسى (385- 460 ه) شيخ طوسى از تاثير گذاران بزرگ و برجسته تاريخ تشيع است كه در دوران قدرت سلطان محمود غزنوى و به قدرت رسيدن سلجوقيان حركت علمى، سياسى و فرهنگى خود را به انجام رساند.وى با تاسيس نخستين حوزه علميه شيعه در نجف و تاليف و تدريس و تدوين اساسنامه مكتب شيعه و دستهبندى عقايد شيعه در اصول و فروع و اصلاح آنها و رهبرى و مرجعيت تشيع و فعاليتهاى اجتماعى و سياسى خود گام بلندى در پيشبرد مكتب تشيع برداشت و با دو كتاب مهم خود تهذيب الاحكام و استبصار، مجموعه كتب روايى مهم شيعه را به چهار كتاب رساند.كتب اربعه از مصادر مهم تشيع است. حركتخواجه نصير الدين طوسى
(597- 673 ه) خواجه طوسى در زمان هلاكوخان، نوه چنگيز مغول حركتخود را آغاز كرد.او در پرتو افكار بلند و تدبير و پشت كار خود توانست از ويرانى و قتل عامهاى بيشتر مغولان جلوگيرى كند.همچنين او با تاسيس رصد خانه و فرهنگستان بزرگ مراغه حركت فرهنگى بزرگى در آن روزگار به وجود آورد و منجمان و فلاسفه و مهندسان و رياضى دانان و پزشكان و فقها و محدثان بسيارى را به آنجا دعوت نمود و در جهت اصلاح ويرانىها از آنان بهره گرفت و مجد و عظمت گذشته را به ايران اسلامى بازگرداند. حركت علامه حلى (648- 726 ه) حسن بن يوسف معروف به علامه حلى در عصر خود منشا بسيارى از كارهاى بزرگ شد.تلاش در جهت تدريس، تاليف، هجرت به ايران و اثبات حقانيت مذهب شيعه براى حاكم مغول، الجاتيو و گرايش دادن او به تشيع و مناظرات علمى با مخالفان و خدمات اجتماعى از جمله فعاليتهاى سياسى فرهنگى اجتماعى اين عالم بزرگوار شيعه است. حركتشهيد اول (734- 786 ه) حوادث مهم عصر او انتقال حوزه علمى شيعه از بغداد به حله و رونق اين حوزه و حمله هلاكوخان (دوم) به بغداد و به قدرت رسيدن سربهداران در خراسان بود.شهيد با تاسيس اولين حوزه علميه در لبنان (شهر جزين) به حركت علمى و اجتماعى تشيع در سرزمين لبنان، جبل عامل رونق بخشيد.او با مسافرتهاى فراوان خود در كشورهاى اسلامى حقانيتشيعه را بر مذاهب ديگر به اثبات مىرساند با نهضتسربهداران همكارى داشت.گفتهاند كه كتاب شريف لمعه را به درخواستخواجه على مؤيد آخرين حكمران سربهداران نوشت.او با تبحر علمى كه نسبتبه احكام و عقايد اهل سنت داشتبا آنان مناظره مىكرد.در حل و فصل امور مردم بسيار كوشا بود. حركتسربهداران (736- 783 ه) سربهداران سلسلهاى از سرداران شيعه بودند كه بين 55 تا 70 سال در خراسان حكم راندند.اين نهضت در اثر ظلمهاى حاكمان مغول و فشار آنان بر مردم در منطقه شيعه نشين سبزوار آغاز شد.شيخ خليفه روحانى شيعى به عنوان پايه گذار اين ركتشناخته مىشود.پس از به دار آويختن او در مسجد جامع سبزوار شاگردش شيخ حسن جورى حركت او را ادامه داد و با مسافرتهاى خود به شهرها و روستاهاى منطقه افكار و عقايد انقلابى شيخ خليفه و هدف نهضت را بيان كرد و مردم را عليه مغولان بسيج نمود.اولين امير سربهداران عبد الرزاق علوى و پس از مرگ او برادرش وجيه الدين مسعود به حكومت رسيد.شيخ حسن در جنگى با حسين كرت والى هرات به شهادت رسيد.پس از وجيه الدين مسعود ده نفر به از سربهداران به حكومت رسيدند كه برخى ميانه رو و برخى افراطى بودند.خواجه على مؤيد آخرين حكمران سربهدار بود كه براى هدايت و رهبرى صحيح شيعيان خراسان و گسترش درست فقه و احكام دينى بر اساس مكتب اهل بيت نامه گرانقدرى به شهيد اول نوشت و او را به خراسان دعوت نمود. شهيد نپذيرفت و در عوض كتاب لمعه را تاليف و براى او فرستاد تا اهل علم شيعه بر اساس آن تدريس كنند.نهضتسربهداران يك نمونه از حكومت اسلامى بود كه علماى شيعه در آن نقش اساسى داشتند. كتاب: علما و آثار علمى و حركتهاى سياسى حوزهها، ص 47 تاليف: جمعى از نويسندگان تنظیم:امید واضحی آشتیانی_حوزه علمیه
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1007]