ديگران كاشتند، ما نيز بكاريم

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: ديگران كاشتند، ما نيز بكاريم

درخت مظهر زيبايي،‌ حيات و يكي از نعمتهاي خداوند است كه همواره در زندگي بشر موثر بوده است. انسان همواره در سايه شاخسار درختان از شدت گرما و تابش خورشيد در امان مانده و از ميوه‌هاي الوان آن، بهره‌مند شده است. آواي پرندگان كه در لابلاي شاخسار درختان ماوا گزيده‌اند، روح و جان انسان را صفا بخشيده و قلب وي را مملو از خوشي و شادابي كرده است.‌

بهره‌مندي‌هايي كه از درختان عايد بشر مي‌گردد، بيشمار است و سخن گزاف نيست كه درختان را از نعمت‌هاي برجسته الهي بدانيم.

شايد به همين دليل است كه انسان‌هاي فرهيخته همچون شعرا،‌ همواره درختان را مدنظر قرار داده و بدان توجه نموده‌اند، چنانچه سعدي شاعر بزرگ ايراني در اين زمينه مي‌گويد:

برگ درختان سبز در نظر هوشيار

هر ورقش دفتري است معرفت كردگار

در ايران از 15 اسفند ماه به مدت يك هفته به عنوان نامگذاري شده است كه نخستين روز اين هفته روز درختكاري است.‌

مردم در اين روز به كاشت درخت تشويق مي‌شوند و نهال انواع درختان، متناسب با شرايط جوي ايران از سوي سازمان جنگل‌ها و مراتع و شهرداري‌ها در بين مردم توزيع مي‌شود تا در خانه‌ها؛ باغ‌ها، معابر و بوستانهاي همگاني كاشته شود. درختكاري در ايران داراي پشتوانه‌اي از مذهب،‌علايق ملي و سنت‌هاي تاريخي است. ايرانيان باستان، جشن‌هاي خاصي داشتندكه در اين جشن‌ها به درختكاري پرداخته و به خاك و زراعت احترام مي‌گذاشتند.

كاشتن درخت يكي از سنن پسنديده در اسلام است كه به كرات نسبت به آن در آيات و روايات تاكيد شده است. قرآن كريم در بيش از بيست آيه به راز رويش گياهان اشاره كرده است.

همچنين پيامبر اسلام(ص) فرمودند: هر كه نهالي بكارد، خداوند به مقدار ميوه‌اي كه از آن درخت به دست مي‌آيد، در نامه اعمال او پاداش مي‌نويسد.

متاسفانه در سالهاي اخير تخريب جنگها زياد بوده است به طوري كه كارشناسان با نگراني اظهار داشته‌اند، بايد سالانه ميليونها نهال جنگلي در ايران كاشته شود تا بتوان جبرا تخريب‌ها را كرد. اين درحالي است كه با ترويج درختكاري و نگهباني از جنگلها و استفاده درست از درختان و تكثير گونه‌هاي آنها، نه تنها از ميزان منابع جنگلي كم نمي‌شود، بلكه بر تعداد درختان نيز افزوده مي‌شود. آنان مي‌گويند: به دليل فعاليت كارخانجات صنعتي و نيز ازدياد وسايط نقليه عمومي در سطح شهرهاي بزرگ از جمله تهران، آلاينده‌ها و گازهاي مهلك و خطرناكي نظير دي‌اكسيد كربن در هواي شهرها فزوني يافته و سلامت موجودات زنده را تهديد مي‌كند و افزايش هرچه بيشتر اين موادآلينده، كاهش ميزان اكسيژن در هوا را سبب مي‌شود. اين وضع نامساعد، گروههاي آسيب‌پذير نظير بيماران ريوي و قلبي، سالخوردگان و كودكان را بيشتر تهديد مي‌كند.‌

در چنين شرايطي مساله درخت و درختكاري راه‌حلي مناسب براي مبازه با آلودگي‌هاي زيست محيطي به‌شمار مي‌‌آيد. به همين خاطر در كشور ما روزي به درختكاري اختصاص يافته و همه ساله در روز 15 اسفندماه كه آخرين ماه فصل زمستان است درحالي كه همه ايرانيان خود را براي استقبال از روزهاي پرطراوت بهاري آماده مي‌كنند نهال‌هاي جوان به دست خاك مهربان و مقدس ايران سپرده مي شود تا به درختاني نيرومند و سبز بدل گردند و به اين ترتيب گامي در آبادي ايران برداشته شود.‌

از بين رفتن جنگل‌ها

براساس گزارشهاي سازمان ملل متحد، در دو دهه گذشته سطح جنگلها در جهان به اندازه دو برابر مساحت ايران كاهش يافته است و آنچه در اين روند، اهميت بيشتري دارد، تفكيك اين آمار بين كشورهاي صنعتي و كشورهاي در حال توسعه است.

به طوري كه در سالهاي 1990 تا 1995 مناطق تحت پوشش جنگل در كشورهاي صنعتي هر سال حدود 75/1 ميليون هكتار گسترش يافته، در حالي كه در كشورهاي در حال توسعه 7/13 ميليون هكتار از سطح جنگلها كاسته شده است.

بيش از نيمي از چوب‌هاي استفاده شده در جهان به عنوان سوخت به كار مي‌رود و 90 درصد آنها در كشورهاي درحال توسعه به مصرف مي‌رسد.‌

اين آمار و ارقام تاسف برانگيز موجب شده است كه فعاليت‌هاي بين‌المللي گسترده‌اي براي جلوگيري از تخريب جنگل‌ها و منابع طبيعي صورت پذيرد.‌

برآوردها نشان مي‌دهد كه سرانه فضاي سبز موجود در سطح كلان شهر تهران در مقايسه با استانداردهاي جهاني بسيار كم است. استاندارد فضاي سبز براي هر شهروند در جهان بيش از 30 متر مربع است، اما در شهر تهران اين ميزان به كمتر از 15 مترمربع مي‌رسد. از اين‌رو بايد ضمن اقدام‌هايي اساسي براي افزايش تدريجي فضاي سبز شهر تهران، از كاهش و نابودي فضاي سبز نيز به شدت جلوگيري شود.

تحقيقات انجام شده

چندي قبل مركز مطالعات و تحقيقات رسانه‌اي موسسه همشهري اقدام به نظرسنجي تلفني در مورد آگاهي مردم از روز درختكاري كرد. نتايج اين بررسي نشان داد كه 36 درصد پاسخگويان نمي‌دانستند روز درختكاري در چه تاريخي است، 34 درصد اظهار داشتند اسفندماه است ولي روز دقيق آن را نمي‌دانستند و تنها 30 درصد پاسخ صحيح دادند.

از ميان پاسخگويان 53 درصد تا به حال اقدام به كاشت درخت نكرده‌اند و 47 درصد درخت كاشته‌اند كه از اين تعداد 73 درصد غير از روز درختكاري و 22 درصد روز درختكاري درخت كاشته بودند.

32 درصد پاسخگويان ترجيح مي‌دهند كه در روز درختكاري درخت كاج و 27‌درصد ترجيح مي‌دهند درخت ميوه كاشته شود.

37 درصد پاسخگويان نمي‌دانستند شهرداري در روز درختكاري چه كارهايي انجام مي‌دهد و 33 درصد مسئوليت توزيع نهال رايگان و 28 درصد ديگر مسئوليت كاشتن و رسيدگي به درختان را از وظايف اين ارگان، مي‌دانستند.

همچنين 47 درصد از پاسخگويان از عملكرد شهرداري در روز درختكاري راضي بودند. 48 درصد هم عقيده داشتند درختكاري در شهر برعهده شهرداري و مردم با مشاركت يكديگر است و 41 درصد عنوان كردند درختكاري فقط برعهده شهرداري است.

اهميت درختكاري‌

مهندس ياسر انصاري دبير كانون عالي گسترش فضاي سبز و حفظ محيط زيست ايران به خبرنگار ما مي‌گويد: هفته منابع طبيعي و روز درختكاري صرفا نبايد در يك هفته از سال مطرح شود، بلكه بايد در طول سال به آن اهميت داد.‌

او مي‌افزايد: در اين مقطع از سال وضعيت فيزيولوژي درختان به گونه‌اي است كه امكان كاشت و گوناگوني انواع گونه‌هاي درختي بخصوص درختان پهن برگ و خزان پذير مقدور است و بيشتر در اين موقع از سال اقدام به درختكاري مي‌شود. دليل اصلي كاشت درخت در كشور عبارتند از كاهش آلودگي هوا، توليد اكسيژن و كاهش آلودگي صوتي كه اين موارد از بزرگترين دغدغه‌هاي محيط زيست است.

بايد درختاني كاشته شوند كه با شرايط آب و هوايي و اكولوژيكي منطقه كاشت سازگاري داشته باشند. به عنوان مثال در اثر بروز سرما و استرس‌هاي محيطي مانند سرما و يخبندان سال گذشته تقريبا 40 درصد از كمربند سبز اطراف تهران از بين رفت و بسياري از گونه‌هاي گياهي فضاي سبز شهري نابود شد. بنابراين توصيه مي‌شود براي اينكه با اين شرايط روبرو نشويم بهتر است از گونه‌هاي سازگار با شرايط آب و هوايي در تهران و شهرستان‌ها استفاده شود و شهروندان هر شهري سعي كنند با تحقيق گونه‌هايي را انتخاب كنند كه علاوه بر دارا بودن جنبه‌هاي اقتصادي و اكولوژيكي بتواند با شرايط آب و هوايي هم سازگاري داشته باشد و اين يك مساله بسيار مهم است.

مهندس انصاري مي‌گويد: در كلانشهرها گونه‌هاي گياهي بايد نسبت به سه مساله آب، آلودگي هوا و تنش‌هاي محيطي مقاوم باشند، از اين‌رو بايد گونه‌هاي مقاوم غرص شود. اين در حالي است كه مناطق شمال و جنوب تهران و همچنين ديگر كلانشهرها به لحاظ آب و هوا و خاك متفاوت هستند و گونه‌هاي گياهي خاصي براي هر منطقه توصيه مي‌شود.

دركل براي تهران مي‌توان از درخت‌هاي بلوط، توت، اقاقيا و گونه‌هاي سوزني برگ استفاده كرد كه با شرايط آب و هوايي تهران سازگار هستند. در مورد درخت‌هاي ميوه هم درخت خرمالو مناسب است.

وي در مورد فضاي سبز شهر تهران يادآوري مي‌كند: مسلما فضاي سبز در تهران با توسعه و پيشرفت شهر، همخواني ندارد و ما شاهد توسعه ناپايدار در تهران هستيم و با وجود تلاش‌هايي كه صورت مي‌گيرد توسعه فضاي سبز در تهران در مناطق مختلف براي شهروندان كفايت نمي‌كند. با توجه به مشكلات متعددي كه وجود دارد پيشنهاد مي‌شود كه از باغات كه در مناطق مختلف تهران قرار دارند حفاظت شود و اين باغ‌ها در يك طرح ضربتي شناسنامه‌دار شود و توسط دولت و شهرداري تملك پيدا كنند و در اختيار شهروندان قرار بگيرند. همچنين در حال حاضر قيمت زمين در تهران و ساير كلانشهرها روبه افزايش است و بايد تدابير خاصي به لحاظ حقوقي و سازوكارهاي اجرايي مدنظر قرار بگيرد كه بتوان از تغييركاربري فضاي سبز جلوگيري كرد.

نقش درختكاري در كاهش آلودگي‌

براساس برآوردهاي كارشناسي، به ازاي هر نفر در مناطق شهري دست ‌كم به 15 مترمربع فضاي سبز نياز است كه با افزايش آلودگي هوا اين رقم نيز بالا رفته و تا سطح 50 مترمربع هم مي‌رسد. هرهكتار جنگل‌كاري، ساليانه حدود 5/2 تن اكسيژن توليد مي‌كند. ضمنا هرساله حدود 2 هزار متر مكعب آب و 3 تن گرد و غبار هوا را جذب و آن را پالايش مي‌كند.

يك درخت در سال به‌طور متوسط دو كيلوگرم اكسيژن توليد مي‌كند و به اندازه 250 تا 400 ليتر آب را به صورت بخار از خود متصاعد مي‌كند. درختان در تعيين دماي منطقه نيز نقش دارند به‌طوري كه هواي يك منطقه درختكاري شده مي‌تواند تا 11 درجه سانتي‌گراد خنك‌تر از منطقه بي‌درخت مجاور باشد.

محيط زيست مطلوب براي انسان، حرارتي برابر با 15 تا 25 درجه سانتي‌گراد و رطوبت 40تا75درصد همراه با جريان هواي تميز و ملايم آب و روشنايي كافي است. علاوه بر اين وجود فضاي سبز به ويژه اگر با چمن‌كاري، گل‌كاري و كاشت درختچه‌هاي زينتي همراه باشد، بي‌گمان نقش بسزايي در ايجاد تنوع و محيطي شاد براي گردش و كاستن از سروصدا در گستره شهرها و بالا بردن روحيه و نيز ايجاد محيطي مناسب براي آرامش اعصاب دارد. همچنين موجب پيدايش محيط زيستي هرچند كوچك براي برخي از جانداران به ويژه حشرات و پرندگان است كه در جاي خود يك محسوب شده و تا اندازه‌اي از فقر بيولوژيك كه به زودي دامنگير محيط زيست مي‌شود، خواهد كاست. به طور كلي، فضاي سبز شهري به دسته‌هاي بوستان‌هاي شهري و جنگلي، لكه‌هاي سبز و باغات، فضاي سبز معابر و ميادين، فضاي سبز مكان‌هاي خاص چون ادارات، موزه‌ها و در نهايت فضاي سبز منازل تقسيم مي‌شود كه در آن از درختاني مانند اقاقيا، سرو، صنوبر، كاج، چنار، نارون، زبان گنجشك، بيد، نخل زينتي و غيره استفاده مي‌شود.‌

انتخاب گونه‌هايي كه در طراحي فضاي سبز يك منطقه به كار برده مي‌شود علاوه بر توجه به شرايط زيستي از جمله آب و هوا و خاك، نيازمند نظر كارشناسان و متخصصان است. نكته حايز اهميت در انتخاب گونه‌هاي مختلف اين است كه گونه‌هايي براي كشت در يك محل و در كنار هم انتخاب شوند كه تناسب زيستي با يكديگر داشته باشند. به عنوان مثال، كشت ترون در كنار درختان اقاقيا، به ابتلاي درختان اقاقيا به بيماري (زردي ناشي از كمبود آهن) مي‌انجامد. دليل آن هم اين است كه ترون‌ها برخلاف اقاقيا، نياز آبي زيادي دارند و در نتيجه با آبياري زياد ترون، آهن خاك از دسترس درختان اقاقيا خارج مي‌شود.

اثرات آلودگي هوا بر گياهان‌

خسارات آلودگي هوا بر گياهان، درختان و محصولات كشاورزي پديده‌اي است كه كمتر به آن توجه شده است و كمتر تحقيقي در كشور به بررسي عدد و رقم ناشي از خسارات اقتصادي و زيست محيطي اين بخش پرداخته است.

، متخصص بهداشت هوا چندي قبل در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشت: تحقيقات كارشناسان محيط زيست نشان مي‌دهد افزايش آلاينده‌هاي موجود در هوا، منجر به كاهش گل‌دهي، ميوه‌دهي و در نهايت مسموميت درختان مي‌شود، در اين شرايط روزنه‌هاي برگ‌ها حالت دفاعي از خود نشان مي‌دهند و در مقابل آنها بسته مي‌شوند.

به گفته اين متخصص، نوع و درجه واكنش برگ گياه، به ميزان ازن، شدت و مدت زمان تماس با گاز ازن بستگي دارد. تماس معين ازن معمولا در رطوبت بالا اثر زيادتري نسبت به رطوبت كم دارد، زيرا در رطوبت بالا، روزنه‌ها بيشتر باز هستند و تبادل گازها به آساني صورت مي‌گيرد. براثر آلودگي هوا، سبزينه گياه از بين مي‌رود و باعث مي‌شود برگ گياه كه مواد مورد نياز براي درختان و گياهان را فراهم مي‌كند، زرد شود به اين ترتيب مواد مورد نياز غذايي به درختان و گياهان نمي‌رسد و نشانه‌هاي مسموميت گياه با آلاينده‌هاي هوا را مي‌توان به صورت پلاستيكي گياه مشاهده كرد. اين در حالي است كه آلودگي هوا منجر به كوتاهي قد درختان نيز مي‌شود. با 10 درصد كاهش رشد سالانه براي درختان براثر آلودگي هوا، مجموعا ارتقاع يك درخت 33‌درصد كمتر از زماني است كه در معرض آلودگي هوا نباشد. كاهش رشد درختان بيشتر براثر گازهاي اكسيد نيتروژن و دي‌اكسيد گوگرد است كه بارش باران‌هاي اسيدي را منجر مي‌شود و رشد گياه و درخت را مختل مي‌كند.‌

اين متخصص مي‌افزايد: بيش از 70‌درصد درختان واقع در حاشيه بزرگراه‌هاي تهران به دليل انباشت لايه‌اي از ذرات زيان‌بار روي شاخه و برگ‌شان در حالت نيمه خشك قرار دارند. با افزايش آلودگي هوا به تدريج گونه‌هاي گياهي سازگار با اقليم تهران، از پهن‌برگ به سوزني‌برگ تغيير شكل داده‌اند. تغيير گونه‌هاي سازگار از پهن‌برگ به سوزني‌برگ خود عامل ديگري براي افزايش آلودگي هوا است، زيرا توان پالايش هوا به وسيله سوزني‌برگ‌ها در مقايسه با پهن‌برگ‌ها كمتر است. مهمترين راهكار رفع آلودگي هواي تهران، كاشت درخت و افزايش سرانه فضاي سبز است. حال آنكه همواره بايد به ياد داشت كه محيط زيست، درخت، زمين، آب و... همگي منابع و ثروت‌هايي هستند كه همه نسل‌ها بايد از آنها بهره‌مند شوند، زيرا بقا و حيات هر نسل به وجود اين منابع وابسته است.

منابع طبيعي در واقع امانت‌هايي هستند كه هر نسل وظيفه دارد به سلامت به نسل آينده بسپارد.‌

بيتا مهدوي‌

جمعه|ا|16|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 142]