عمليات رسانه اي دشمن از آغاز فتنه تا كنونيادداشت مهمان: دكتر حسن خجسته، 11 دي 90

واضح آرشیو وب فارسی:الف: عمليات رسانه اي دشمن از آغاز فتنه تا كنونيادداشت مهمان: دكتر حسن خجسته، 11 دي 90
تحولات ۳۳ ساله‌ي جمهوري اسلامي، به‌ويژه اتفاقات دوره‌هاي اخير را از هر سو و با هر زاويه‌اي كه تحليل كنيم، نمي‌توانيم نقش رسانه‌هاي خارجي را در اين رخدادها ناديده بگيريم. اين نقش‌آفريني‌ها به‌خصوص با پيشرفت فناوري‌هاي رسانه‌اي، اَشكال جديدي به خود گرفت تا جايي كه در جريان حوادث سال ۸۸، تنها ۷۰ شبكه‌ي تلويزيوني فارسي‌زبان عليه جمهوري اسلامي فعاليت مي‌كردند كه اين تعداد، هم‌اكنون به حدود ۱۱۰ شبكه رسيده است. اما جريان رسانه‌اي خارج از ايران در چه بستري متولد شد؟ چگونه رشد كرد؟ چه نقشي در حوادث پس از انتخابات رياست جمهوري ايران ايفا كرد؟ و مهم‌تر از همه‌ي اينها برنامه‌ي اين جريان براي آينده چيست؟ دكتر حسن خجسته، معاون برنامه‌ريزي و نظارت سازمان صداوسيما در اين گفتار به تبيين عملكرد اين جريان رسانه‌اي مي‌پردازد.

براي بررسي عملكرد جريان رسانه‌اي و تبليغاتي در روزهاي پيش و پس از انتخابات رياست‌جمهوري سال ۱۳۸۸ و به‌ويژه حوادث بعد از اين انتخابات، لازم است از عقبه‌ي جريان رسانه‌اي خارج از ايران مطلع باشيم. كاملاً روشن است كه اين جريان، يك جرياني نبود كه در دوره‌ي انتخابات متولد شده باشد. در واقع عمده‌ي ظرفيت اين جريان رسانه‌اي به دوره‌ي پس از پيروزي انقلاب اسلامي برمي‌گردد.

درگير شدن كشور ما در جنگي هشت‌ساله با عراق، آن هم بلافاصله پس از پيروزي انقلاب و عدم رشد تكنولوژي‌هاي رسانه‌اي در آن هنگام سبب شده بود كه فشار و پوشش رسانه‌اي عليه جمهوري اسلامي ايران محدود به يكي دو كانال راديويي خارجي باشد. اما اين دو، همه‌ي دلايل كم بودن فشار رسانه‌اي در آن دوران نبود و دليل پنهاني هم وجود داشت. جبهه‌ي مقابل ما گمان نمي‌كرد كه نظام ما با آن همه مشكلات عديده‌اي كه با آن مواجه بود، بتواند مدت زيادي دوام بياورد. آنها بر اين گمان بودند كه جمهوري اسلامي به‌زودي از بين خواهد رفت. ايران از يك سو درگير يك جنگ فرسايشي و ويرانگر بود كه شرق و غرب به طرف مقابلش كمك مي‌كردند، در حالي كه ايران تنها بود و با انواع تحريم‌ها دست‌وپنجه نرم مي‌كرد. از سوي ديگر آنها عمر جمهوري اسلامي را با دوران حيات امام خميني رضوان‌الله‌عليه يكي مي‌پنداشتند. بنابراين آنان ايران را مانند جانداري مي‌ديدند كه در حال مرگ است و استراتژي تبليغاتي آنها اين بود كه مانند كفتاري منتظر باشند تا اين جاندار بميرد و آنها حمله‌ور شوند. كسينجر۱ جمله‌ي معروفي را در آن زمان گفت كه: دغدغه‌ي ما درباره‌ي ايران مربوط مي‌شود به بعد از فوت آيت‌الله خميني كه ايران دچار فروپاشي و تجزيه مي‌شود.

پارازيت‌هاي فرهنگي را فعال كردند
در حقيقت، مرحله‌ي دوم و دوران اصلي شروع جريان رسانه‌اي عليه ما پس از رحلت حضرت امام رحمه‌الله آغاز شد. در اين برهه بود كه خيلي سريع تكليف مملكت روشن شد و يك هم‌گرايي وسيع در سطح توده‌هاي مردم آشكار شد و بخش عظيمي از ويژگي‌هاي كاريزماتيك حضرت امام رحمه‌الله به رهبري جديد انتقال يافت. البته قبل از اين ماجرا و بر خلاف پيش‌بيني‌هاي مخالفان و دشمنان، ما توانستيم جنگ را هم از سر بگذرانيم. از اين‌جا به بعد يك طراحي رسانه‌اي گسترده‌اي عليه ما آغاز شد كه من از آن به «مين رسانه‌اي» تعبير مي‌كنم. آنها آرام‌آرام مين‌هاي رسانه‌اي خود را اطراف ما چيدند و اين

در حقيقت، مرحله‌ي دوم و دوران اصلي شروع جريان رسانه‌اي عليه ما پس از رحلت حضرت امام رحمه‌الله آغاز شد. در اين برهه بود كه خيلي سريع تكليف مملكت روشن شد و يك هم‌گرايي وسيع در سطح توده‌هاي مردم آشكار شد

در حالي بود كه امكانات رسانه‌اي ما در داخل كشور بسيار محدود بود. صداوسيماي ما تنها با چند شبكه‌ي راديويي و تلويزيوني محدود بود كه برخي از آنها فقط روزي ده ساعت برنامه پخش مي‌كردند.

از دهه‌ي ۱۹۸۰ ميلادي به اين طرف مخالفان ما كوشيدند كه از اين شكاف موجود استفاده كنند. آنها اين كار را با شبكه‌هاي راديويي شروع كردند. همچنين كار خود را با روزنامه‌ها و مجلات تخصصي و به‌ويژه با هدف تأثيرگذاري بر نخبگان ادامه دادند تا اين‌كه به بسط و رشد شبكه‌‌هاي ماهواره‌اي لس‌آنجلسي رسيدند. پس از مدتي هم توانستند ظرفيت عظيم اينترنت را نيز در راستاي منافع خودشان فعال كنند. در واقع يك آرايش تهاجمي رسانه‌اي را در اطراف ما پديد آوردند؛ رسانه‌هايي كه هم تنوع در محصولات داشتند و هم تنوع در فناوري. در ضمن كاربران براي استفاده از شبكه‌هاي ماهواره‌اي در ايران بهاي بسيار كمي در مقايسه با ديگر كشورها مي‌پرداختند. در اين وضعيت ما فقط با اين مسئله مواجه نبوديم كه چقدر مي‌توانيم پيام خودمان را به مخاطب برسانيم، بلكه ممكن بود رسانه‌‌هاي ديگر پيامي را هم كه ما به‌دشواري مي‌رسانديم، بي‌اثر كنند. يعني چه‌بسا كه پارازيت‌هاي پيامي و فرهنگي آنها بر مخاطب ما تأثير مي‌گذاشت.

رسانه‌هايي كه واكسن جمهوري اسلامي شدند
البته اين تمام ماجرا نبود. پارازيت‌هاي پيامي از ابتدا وجود داشت، اما در داخل كشور بي‌تأثير يا كم تأثير بود و بيشتر متوجه مخاطبان خارجي بود. آنها ۳۰ سال است كه روي اين محورها سرمايه‌گذاري كرده‌اند تا نظر ملت ايران را نسبت به نظام عوض كنند. بعضاً هم گمان مي‌كنند كه موفق شده‌اند، اما باز هم ملت ايران سر بزنگاه‌ها آنها را غافلگير مي‌كند. حتي همين الان آنها مي‌گويند كه ما هر كاري بكنيم، حدود ۶۰ درصد ايراني‌ها حتماً در انتخابات شركت مي‌كنند. اين در حالي است كه ميزان مشاركت در كشورهاي خودشان حدود ۴۰ درصد است.

مسئله اين است كه ايراني‌ها باطناً به اين باور رسيده‌اند كه هر اطلاعاتي را كه مي‌شنوند، باور نكنند. يكي از كاركردهاي شبكه‌هاي فارسي‌زبان لس‌آنجلسي براي ما اين بود كه درست مانند واكسن عمل كردند. يعني يك ميكروب ضعيف‌شده‌اي را وارد جامعه‌ي ما كردند و مردم ما ديدند كه اين ميكروب چه بازخوردي در جامعه‌ي ما بر جاي گذاشت، آن را تجزيه و تحليل كردند و به سبب همين بازخورد و تلقي از آن رويگردان شدند. شما مي‌بينيد كه ما در زمان رياست‌جمهوري جرج بوش در آمريكا حدود ۴۰ شبكه‌ي لس‌آنجلسي داشتيم كه از كمك‌هاي دولت آمريكا استفاده مي‌كردند، وقتي خانم رايس گزارشي از اين كمك‌ها را در سنا ارائه كرد و آنها متوجه شدند كه اين شبكه‌ها كاركرد خوبي ندارند، بودجه‌ي آنها را قطع كردند. بعد از اين اقدام، حدود ۳۰ شبكه‌ از اين تلويزيون‌ها تعطيل شدند. يعني اين شبكه‌ها از هيچ پشتوانه‌ي اجتماعي برخوردار نبودند.

تير و ۲۲ خرداد؛ دو روز مباداي جريان رسانه‌اي
حاميان جريان رسانه‌اي خارج از ايران، همه‌ي اين كارها و تلاش‌ها را مي‌كردند تا اگر به يك روز مبادا برسند، نهايت بهره‌ را از ظرفيتي كه ايجاد كرده بودند، ببرند. يك روز مباداي آنها ۱۸ تير سال ۱۳۷۸ بود كه خيلي به آن اميدوار بودند، اما با حضور عظيم مردم در ۲۳ تير نتوانستند به مقصود خودشان برسند. روز مباداي بعدي آنها با يك فاصله‌ي ده ساله، انتخابات رياست‌جمهوري سال ۱۳۸۸ و حوادث پس از آن بود. در آن برهه‌ي زماني، تنها حدود ۷۰ شبكه‌ي تلويزيوني فارسي‌زبان عليه ما فعاليت مي‌كرد. جريان رسانه‌اي عظيمي كه آنها براي اين برهه راه انداختند، آن‌قدر قوي بود كه مي‌توانست هر كشور بزرگ ريشه‌دار چند صد ميليوني را نابود كند. سي سال بود كه عليه ما كار مي‌كردند، اما ناگهان همه‌ي پتانسيل‌هاي جهاني خود را هم‌سو و هماهنگ كردند كه كار ما را يكسره كنند.

در هر جامعه‌اي دلبستگي‌هايي وجود دارد كه اين دلبستگي‌ها براي افراد آن جامعه اهميت فوق‌العاده‌اي دارد. مثلاً اگر به شما ثابت كنند آن چيزي را كه به آن دل بسته‌ايد، پوچ و دروغين است، چه اتفاقي براي شما مي‌افتد؟ همه چيز از بين مي‌رود. همه‌ي تلاش آنها در اين سال‌ها اين بود كه به مردم ايران اثبات كنند كه جمهوري اسلامي كه شما به آن دل بسته‌ايد، يك دروغ بزرگ

البته اين تمام ماجرا نبود. پارازيت‌هاي پيامي از ابتدا وجود داشت، اما در داخل كشور بي‌تأثير يا كم تأثير بود و بيشتر متوجه مخاطبان خارجي بود.

است. بنابراين از قبل انتخابات اين سناريو را پي گرفتند. البته خود حضرت آقا و برخي مسئولين كشور از همان زمان نسبت به اين مسئله هشدار دادند.

آنها دنبال اين بودند كه در ايران يك بحران ارتباطات ايجاد كنند. اين بحران چه زماني پديد مي‌آيد؟ وقتي دو نفر به هم اعتماد نداشته باشند، يك بحران ارتباطي بين آن دو پديد مي‌آيد. اعتماد كه از بين رفت، اصلاً ارتباط قطع مي‌شود و در اين وضعيت، بازگشت به وضعيت قبلي امري بسيار مشكل است؛ مانند آبرويي كه ريخته شده و شما بخواهيد آن را برگردانيد. بنابراين اصلاً نبايد به حوادث سال ۱۳۸۸ نگاهي سطحي و عوامانه داشت. درست است كه عده‌اي از مردم درگير فضاي التهابي انتخابات شدند و عده‌اي هم مي‌دانستند دارند چه مي‌كنند كه البته هوشمند نبودند، اما يك گروه هوشمندي هم در اين حوادث مي‌دانستند كه چه كار مي‌كنند. حتي اين گروه براي كار رسانه‌اي تيتر هم تعيين مي‌كردند.

طرح ادعاي تقلب
بنابراين به نظر من، پشت سر اين حوادث، طراحان بزرگ بين‌المللي حضور داشتند كه به‌خوبي از جريانات اطلاع داشتند و در پي تخريب اعتماد مردم به نظام بودند. چگونه مي‌خواستند اين كار را پيش ببرند؟ اين‌گونه كه به مردم بقبولانند كه رأي شما را دزديده‌اند. وقتي شما به كسي اعتماد مي‌كني، كليد خانه‌ات را هم به او مي‌دهي. حالا اگر ببيني كه او دزد از آب درآمده است، چه احساسي پيدا مي‌كني؟ يكي از تلاش‌هاي عمده‌ي دشمنان از قبل انتخابات اين بود كه بگويند اين نظام قابل اعتماد نيست. بنابراين طرح ادعاي تقلب، اولين ضربه‌ي آنها به اعتبار و حيثيت جمهوري اسلامي بود. مشاهده كرديم پس از آن كه فضا فراهم شد و از نمايندگان كانديداها خواسته شد تا شكايت‌هاي خود را از راه‌هاي قانوني پيگيري كنند، اما اين اتفاق نيفتاد، زيرا آنان خوب مي‌دانستند كه تقلبي در كار نبوده است.

ضربه‌ي دوم: ماجراي كشته‌سازي
در برهه‌ي پس از انتخابات ۸۸ دشمنان ما عليرغم همه‌ي تلاش رسانه‌اي كه در بالا به آن اشاره كرديم، اين تلاش را كافي نمي‌ديدند، زيرا هنوز به مقاصدشان نرسيده بودند. پس لازم بود كه به مردم بقولانند اين نظام نه‌تنها امانت‌دار نيست، آدم‌كش هم هست. چگونه؟ با ماجراي كشته‌سازي‌ها. اين ضربه‌ي دوم آنها به نظام بود. جالب است كه همان روزها ما از قول سفير ونزوئلا شنيديم كه عين همين واقعه را آنها در دومين دوره‌ي انتخابات چاوز هم اجرا كرده بودند. يعني مي‌خواستند از مدل‌هاي رسانه‌اي تجربه‌شده‌اي استفاده كنند.

بنابراين هدف اساسي جريان رسانه‌اي در حوادث انتخابات سال ۸۸ اين بود كه بين نظام و مردم بحران ارتباطات ايجاد كنند. يعني اعتماد مردم به تمام اعضاي رسمي نظام يا نهادهاي آن را از دست بدهند؛ به دستگاه قضا، به صداوسيما، به شوراي نگهبان و ...

بحران ارتباطات، مادر همه‌ي بحران‌ها است
بحران ارتباطات، خطرناك‌ترين بحران در هر جامعه‌اي است. بحران اقتصادي با همه‌ي مشكلاتي كه ايجاد مي‌كند، با وجود اعتماد قابل حل است، اما با وجود بحران ارتباطات، فروپاشي در هر جامعه‌اي قطعي است و هر مسئله‌ي كوچكي مي‌تواند به يك بحران بزرگ تبديل شود. در يك خانواده تا وقتي اعتماد وجود داشته باشد، مشكلات و مسائل، حل‌شدني است، اما اگر اعتماد در خانواده وجود نداشته باشد، يكي مثلاً گمان مي‌كند كه ديگري پول‌ها را براي خودش برمي‌دارد يا هر مسئله‌ي كوچك ديگري در اين خانواده به يك بحران بزرگ تبديل مي‌شود.

از اين‌جا معلوم مي‌شود كه حوادث سال ۱۳۸۸ چه اهميت و حساسيتي داشت. مردم ما از سخت‌ترين گذرگاه تاريخ گذشتند و دشمن از تمام هستي خود. دشمن نه از تمام ظرفيتش، كه از همه‌ي هستي خود خرج كرد تا نظام ما را دچار بحران بكند. مثلاً اگر يادتان باشد، آن زمان شبكه‌ي اينترنتي سايت توييتر مي‌خواست تعميراتي انجام بدهد، اما وزارت امور خارجه‌ي آمريكا از مديران آن خواست كه اين تعميرات را عقب بيندازند. البته ما هم يك سري كارهاي پدافندي انجام داديم، اما حجم فعاليت در جبهه‌ي آنان بسيار وسيع‌تر

يك روز مباداي آنها ۱۸ تير سال ۱۳۷۸ بود كه خيلي به آن اميدوار بودند، اما با حضور عظيم مردم در ۲۳ تير نتوانستند به مقصود خودشان برسند.

بود. آنها خودشان بعداً اذعان كردند كه ما تلاش كرديم تا فيلترهاي ايراني را بشكنيم و سايت‌هايي راه‌اندازي كرديم كه به‌سرعت مطالب را به فارسي و انگليسي ترجمه كنند تا گردش اطلاعات سريع‌تر انجام شود. يعني سرمايه‌گذاري وسيعي انجام دادند تا آبرو و اعتبار نظام را در داخل و بيرون ببرند.

رسانه‌اي به نام‌ ۹دي
اين هشت ماه براي مردم ايران خيلي سخت گذشت، اما مردم در ۹دي آمدند و نه‌تنها يك رفتار صِرف شهروندي، كه يك رفتار خانوادگي از خود نشان دادند. البته مردم ما كه وفادار بودند و با رهبري هم بيعت داشتند، اما چطور در خانواده مثلاً افراد مي‌گويند هر چه بزرگ‌تر ما بگويد، نظر ما هم همان است و ما حرف او را قبول داريم، در ۹دي هم مردم چنين رفتاري كردند. قبل از آن هم مردم همين احساس را داشتند، اما به دليل فشار سنگين رسانه‌اي قدرت بيان آن را نداشتند، حماسه‌ي ۹دي ۸۸ با يك محرك رسانه‌اي همراه شد و باعث شد كه خود آن تبديل به يك رسانه شود و هزاران هزار پيام را به بيرون پخش كند و بحمدالله انقلاب و مملكت توانست از اين بحران به‌سلامت بگذرد.

جريان رسانه‌اي به دنبال نسل‌سازي است
پس از حوادث سال ۱۳۸۸ دشمنان ما متوجه شدند كه ديگر فعاليت مستقيم تبليغي عليه ما به دردشان نمي‌خورد و آنها را به اهدافشان نمي‌رساند. متوجه شدند كه اگر هم مردم به اين فعاليت‌ها گوش بدهند، اما معلوم نيست كه مطابق ميل آنها عمل كنند؛ همان‌طور كه اگر كسي براي خوردن شام به رستوراني مي‌رود، دليل نمي‌شود كه براي همه‌ي كارهايش با صاحب آن رستوران مشورت كند. بنابراين آنها بايد كاري كنند كه مردم به آنها اعتماد كنند و در همه‌ي امور زندگي از آنها مشورت بگيرند.

به همين خاطر پس از برهه‌ي اتفاقات سال ۱۳۸۸، مخالفان ما تمركز فعاليت‌هاي خود را از حوزه‌ي سياسي به حوزه‌ي اجتماعي تغيير داده‌اند و به دنبال تأثيرات بلندمدت هستند. آنان در اين رويكرد جديد خود هدف كوتاه‌مدت ندارند، به دنبال تأثير نسلي هستند تا نسل جديدي را مطابق اهداف خودشان بسازند. به همين دليل رويكرد خود را به سمت پخش فيلم و سريال و برنامه‌هاي سرگرم‌كننده تغيير داده‌اند؛ فيلم‌هايي كه با آنها بتوانند قواعد اخلاقي را تضعيف كنند، زيرا هرگونه قاعده‌ي اخلاقي مي‌تواند نقش كنترل‌كننده‌اي داشته باشد. وقتي قاعده‌ي رابطه‌ي فرزند با پدر و مادر شكسته شود، در كنار آن قواعد اخلاقي ديگري هم از بين مي‌رود. به همين دليل فعاليت رسانه‌اي ما امروز خيلي سخت‌تر و پيچيده‌تر شده است.

دشمن كنار سفره‌ي ما مي‌نشيند؟
آنها متوجه شده‌اند تا وقتي كه فقط در حوزه‌ي سياسي باشند، كارهايشان دوام ندارد و اگر به حوزه‌ي اجتماعي وارد شوند، احتمالاً مي‌توانند نفوذ كنند. يعني اگر تا قبل از اين در خيابان ميتينگ مي‌گذاشتند، امروز سعي مي‌كنند كه كنار سفره‌ي شما باشند. در حال حاضر حدود ۱۱۰ شبكه‌ي تلويزيوني فارسي‌زبان فعاليت مي‌كند كه جز تعداد انگشت‌شماري از آنها كه در حوزه‌هاي سياسي فعاليت مي‌كنند، مابقي وارد حوزه‌هاي اجتماعي شده‌اند و ديگر حرف سياسي نمي‌زنند.

آنها با اين رويكرد تازه مي‌خواهند مخاطبان رسانه‌هاي ملي را شكار كنند و اعتماد آنها را جلب كنند و كاري كنند كه مخاطب ديگر حرف ما را نشنود يا كمتر بشنود. سپس به‌تدريج و در يك دوره‌ي طولاني‌مدت، پيام‌هايي كه آنها براي زندگي كردن به مردم ما مي‌دهند، تبديل مي‌شود به يك سبك زندگي. برنامه‌ي كنوني رسانه‌ها براي آينده اين است. تا زماني كه دوباره به يك روز مبادا برسند، در آن زمان همه‌ي اين شبكه‌‌ها دوباره كاركرد سياسي پيدا مي‌كنند. در واقع كاركرد اصلي اين شبكه‌ها اين است كه زمينه‌هاي مطمئني براي برقراري ارتباط پايدار بين خودشان و توده‌هاي مردم فراهم كنند تا بتوانند از اين زمينه‌هاي مطمئن در لحظات حساس و روزهاي مبادا بهره‌برداري كنند.

پي‌نوشت‌:
۱. هنري كيسنجر؛ از مقامات بلندپايه و از استراتژيست‌هاي سياست خارجي دولت آمريكا

دوشنبه|ا|12|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 121]