آب شيرين، آب شور!

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: آب شيرين، آب شور!
محسن داوري بوي باران، بوي سبزه، بوي خاك ... اين مصراع شعر شايد نخستين چيزي بود كه به ذهنم رسيد، زماني كه از شهر خارج شده و سفري يك روزه را آغاز كرده بوديم؛ سفري در يك روز نسبتا سرد در ميانه فصل خزان كه بارش ملايم باران در پاره اي از دقايق به همراه رقص رنگ ها در گياهان روييده و در دو سوي جاده و كوه هاي مه آلود دور و نزديك، آدمي را با خود به ديار شعر و شاعري مي برد.

مقصدمان روستاي پيربز است. روستايي كه با داشتن 220 خانوار از جمعيتي هزار و 300 نفري برخوردار است و از توابع بخش گرمخان شهرستان بجنورد به شمار مي آيد.

يك روز به مهماني اين خانه بيا ...
از بجنورد كه خارج مي شوي، بايد مسافتي 85 كيلومتري را طي كني تا به روستاي پيربز برسي. مسير ارتباطي روستا نيز جاده اي فرعي است كه در مجاورت مجتمع پتروشيمي از جاده آسيايي جدا مي شود و به جاده گيفان معروف است. به جز يكي دو قطعه چند كيلومتري كه هم چنان خاكي است، بيشتر اين مسير آسفالت شده است. يكي از اين قطعات خاكي تقريبا در همان ابتداي مسير است؛ چون دو سوي آن را كوه هاي صخره اي نسبتا بلندي فرا گرفته است و هيچ گذرگاهي هم در دو سوي آن وجود ندارد، با هر بارندگي شديد، سيلاب هايي در آن به راه مي افتد كه اگر خودرويي در مسيرش باشد، راه گريزي نخواهد داشت و سرنشينانش بايد سرنوشتشان را به دست تقدير بسپارند! البته گفته مي شود در زلزله هايي كه در چند سال اخير در منطقه روي داده است، كوه هاي اطراف جاده در چندين نقطه ريزش كرده و سنگ هايي كه گاه وزن آن ها به چندتن هم مي رسد، از فراز صخره ها غلتيده و به روي جاده سقوط كرده است. به هر حال اين چند كيلومتر مخاطره آفرين را كه رد مي كني، دوباره وارد جاده آسفالته مي شوي. جاده اي كه در ادامه مسيرش به روستاهايي هم چون ناوه و قزلقان مي رسد. روستاهايي كه در زلزله هاي دهه 70 به كلي تخريب شد و حالا به همت مردم و مسئولان بازسازي شده است. هر چند كه در بين ساختمان هاي احداث شده باز هم تعداد ساختمان هاي خشت و گلي كه توسط اهالي و بدون توجه به ضوابط و اصول مهندسي ساخته شده است، كم نيست! پس از آن دوباره وارد بخش خاكي جاده مي شوي؛ جايي كه به گردنه ناوه معروف است و گويا پيش از زلزله، محل قبلي روستاي ناوه بوده كه پس از تخريب منازل و انتقال روستا به پايين دست، جاده اي از آن محل كشيده شده است تا از تعداد پيچ هاي خطرناك مسير كاسته شود؛ هر چند كه به گفته ساكنان محلي، در اين جاده نيز به دليل آفتاب گير نبودن تقريبا تمام فصل سرما يخ بندان است و شايد آسفالت شدن آن بر ميزان وقوع حوادث در آن بيفزايد. در اين مسير ميله هايي نصب شده كه قرار است تابلوها و علايم هشدار دهنده اي بر آن ها نقش بندد، اما خب هر كاري زمان مي برد ديگر!

در جست وجوي آب!
14، 15 كيلومتر تا پيربز باقي مانده است كه به روستاي قتليش مي رسيم. ابتدا قتليش عليا و بعد هم سفلي. از اين جا به بعد بايد وارد جاده فرعي خاكي شد كه به روستاي پيربز منتهي مي شود؛ ساكنان روستاي قتليش ترك زبان هستند. خيلي جالب است كه در فاصله اي بسيار كوتاه از يكديگر، مناطقي با ساكنان اقوام گوناگون قرار گرفته اند. قتليش و روستاهاي كوچك اطرافش كه اهالي آن به زبان تركي صحبت مي كنند؛ ساكنان روستاي پيربز و يكي دو روستاي كوچك آن كرد هستند و به زبان كرمانجي سخن مي گويند و چند كيلومتر آن سوتر نيز ساكنان شهر راز و روستاهاي اطرافش به زبان فارسي تكلم مي كنند.از قتليش كه مي گذريم، چند كيلومتر ديگر هم طي مي كنيم كه ناگهان با منظره عجيبي روبه رو مي شويم. يكي، دو موتوري با دبه هاي پلاستيكي و گالن هاي ۲۰-۱۰ ليتري از كنارمان مي گذرند و به دنبال آن ها، زنان و دختراني را مي بينيم كه با گالن هاي پلاستيكي به سوي ما مي آيند. داريوش وحيدي، دهيار روستاي پيربز كه همراه ماست، مي گويد: اين كار هر روزه اهالي پيربز است، ما مجبوريم آب آشاميدني مان را از چشمه اي كه در نزديكي روستاي پسندره و در 8 كيلومتري پيربز واقع شده است، تأمين كنيم.

از او مي پرسم: مگر شما خودتان چاه يا چشمه اي براي تأمين آب نداريد؟ مي گويد: قبلا رودخانه اي داشتيم كه حالا به كلي خشك شده است. مركز آب و فاضلاب روستايي هم چاه آبي به عمق 18 متر براي ما حفر كرده است، ولي آب آن اكثر اوقات قطع است؛ ضمن اين كه شور و گل آلود است و اهالي مجبورند از آن براي مصارف غير شرب استفاده كنند. به همين دليل براي آشاميدن روزانه از اين فاصله 8 كيلومتري آب مي آورند.مي گويم: پس با اين وضعيت براي كشاورزي چه مي كنيد؟ پاسخ مي شنوم: در زمين هاي كشاورزي بيشتر ديم مي كاريم، هر چند كه با اين خشكسالي ها چيزي نصيب كشاورزان نمي شود و بسياري از جوانان براي يافتن كار به تهران و شهرهاي بزرگ مهاجرت كرده اند. مبالغي هم كه براي جبران خسارت خشكسالي پرداخت مي شود، بسيار ناچيز است و حتي گاهي اوقات به اندازه هزينه هايي كه براي رفت و آمد كارشناسان به مزارع خرج مي كنيم، نمي شود.

از اين جاي مسير تا خود روستا، جاده را خاك بسيار نرم پوشانده است كه با اندك بارندگي، خودروها را در خود فرو مي برد.

داريوش وحيدي مي گويد: سال گذشته از طريق اعتبارات دفتر مناطق محروم كشور، بخشي از زير سازي جاده ارتباطي روستا انجام شد ولي با اتمام آن بودجه، امسال كار متوقف شده است و فرمانداري و اداره راه و ترابري هم بودجه ديگري براي ادامه كار اختصاص نداده اند.در ورودي روستا، مزار شهيد نايب علي رحماني قرار دارد؛ يكي از جوانان برومند اين آب و خاك كه جانش را فداي دين و ميهن كرده است و حالا سيلاب، مزارش را تهديد مي كند.

به گفته دهيار، در سيلي كه چندي قبل جاري شده بود، سيل تا پاي مزار وي رسيد و خاك آن ناحيه را شست و با خود برد و شايد در سيلاب بعدي، كل مزار را ببرد.وارد روستاي پيربز مي شويم. روستايي كه زماني به دليل برخورداري از حمام خورشيدي آن به پيشنهاد مهندس وحيدي طراح و سازنده سيستم خورشيدي و نماينده وقت مجلس قرار بر اين بود كه نام شمس آباد بر آن نهاده شود. اما پي گيري هاي اهالي در اين خصوص راه به جايي نبرده است.

در يكي از كوچه هاي روستا، با يكي از جوانان هم كلام مي شويم؛ محمد زمان زماني كه مسئوليت پايگاه بسيج را نيز بر عهده دارد، مي گويد: وضعيت جاده را كه خود شاهد بوده ايد؛ حتما در مسير زنان روستا را هم ديده ايد كه در پي تأمين آب آشاميدني، به اين چاه و آن چشمه سر مي زنند. زمين هاي كشاورزي روستا هم محدود است و اكثر آن هم ديم است و در نتيجه بيكاري، جوانان روستا براي تأمين هزينه هاي زندگي به تهران مهاجرت كرده اند. بيشتر آن ها به رودهن رفته اند.

محمد زماني كه دل پر دردي دارد، از مشكلات جوانان روستا براي تأمين وثيقه هاي بانكي مورد نياز به منظور دريافت وام هاي كشاورزي و دام پروري مي گويد، و اين كه براي دريافت مجوز حفر چاه در زمين هاي كشاورزي و دريافت وام و تسهيلات كشاورزي و دام پروري ارائه سند رسمي به سازمان هاي مربوطه الزامي است و اين در حالي است كه روند تهيه اسناد رسمي براي زمين هاي روستايي بسيار وقت گير، پيچيده و زمان بر است و سپس گلايه مي كند كه سيستم خورشيدي حمام روستا چند سال است كه از كار افتاده و براي تعمير آن اقدامي نشده است و اين كه از 15 هكتار زمين زراعي اش تنها حدود 3 تن گندم برداشت كرده است و كارشناسان بيمه درصد خسارت پاييني را براي كشاورزان تعيين كرده اند.

هديه اي از سرزمين خورشيد تابان
نشاني مدرسه روستا را مي پرسم و اهالي راهنمايي ام مي كنند. از كنار ساختمان قديمي و فرسوده مدرسه روستا كه سقفي شيرواني پوش دارد، مي گذريم و به 2 ساختمان نوساز مي رسيم كه دور آن ها را با ديوارهاي كوتاهي محصور كرده اند؛ مدرسه خورشيد، نامي است كه بر سر در ساختمان با كاشي هاي زيبايي حك شده است. مدرسه اي كه توسط نيكو كاران ژاپني احداث شده است. در اين 2 مدرسه 220 دانش آموز دختر و پسر در مقاطع ابتدايي و راهنمايي تحصيل مي كنند؛ دانش آموزاني كه زير نظر 2 آقا معلم و 9 خانم معلم به كسب علم مشغولند. به دليل آگاهي بالاي ساكنان روستا در ۳ سال گذشته هيچ كدام از بچه هاي آبادي از ادامه تحصيل باز نمانده اند، هر چند كه براي رفتن به دبيرستان مشكلات زيادي را بايد پشت سر گذارند. اين ها را از صحبت هاي مدير مدرسه مي فهمم؛ محمد مسعودي كه به گفته خودش 31 سال سابقه خدمت دارد و از سه سال پيش به اين مدرسه آمده است.

او در حالي كه با چند استكان چاي از ما پذيرايي مي كند، مي گويد: بسياري از شاگردان گذشته من در جاجرم حالا به مدارج بالايي رسيده اند؛ چون هميشه سعي مي كردم با عشق و علاقه و ايمان كاري خدمت كنم. با اين وجود او گلايه مي كند كه در يكي دو سال اخير پاداش، حق مسكن، حق خدمت در مناطق محروم و ... به او و همكارانش پرداخت نشده و با شيوه پلكاني افزايش حقوق در اين شرايط تورم جامعه، دريافتي آن ها در واقع كاهش يافته است.

در پايان صحبت ها، مسعودي با لبخندي عذر خواهي مي كند كه چايي كه با آن از ما پذيرايي كرده، از آب چاه روستا تهيه شده بود چون در مدرسه كسي را ندارند كه بتواند براي آن ها آب شيرين لقبي كه اهالي روستا به آب چشمه دور دست داده اند از آن فاصله 8 كيلومتري بياورد. روبه روي در خروجي مدرسه، كوه هاي صخره اي بلندي قد برافراشته است؛ كوه هايي كه شايد به كودكان سخت كوش روستا يادآور مي شود، كوه بايد شد و ماند ...

اگر پول برسد ...
رئيس شوراي اسلامي روستاي پيربز نيز بر گفته هاي اهالي صحه مي گذارد. شيرا... جهاني مي گويد: معاون وزير راه و ترابري در بجنورد قول تكميل جاده ارتباطي روستا را به ما داد و در مورد اين مسئله به صورت ويژه با مدير كل راه و ترابري استان صحبت كرد، ولي آقاي باقرنيا تكميل اين راه را به اختصاص اعتبارات فراوان از سوي شخص آقاي فرماندار موكول كرده است.

به گفته وي، مسئولان راه و ترابري اعلام كرده اند كه تكميل اين پروژه 16 كيلومتري به 30 ميليارد ريال اعتبار نياز دارد.

جهاني گلايه مي كند: تاكنون چندين نفر از بيماران روستا بر اثر بارش سنگين برف در اين جاده زمين گير شده اند و متاسفانه تعدادي از آن ها جان سپردند. طولاني شدن اين پروژه ممكن است بر شمار اين موارد بيفزايد؛ چون خانه بهداشت اين روستا و حتي مراكز بهداشت روستاهاي اطراف نيز آمبولانس ندارد. وي از بلا استفاده ماندن حمام روستا كه با صرف هزينه هاي زياد سال ها پيش و با استفاده از سيستم گرمايي بر مبناي انرژي خورشيدي احداث شده بود، اظهار نارضايتي مي كند.طبق گفته هاي او، تأسيسات اين حمام در سيلاب 6 سال پيش خسارت ديده است و با وجود گذشت اين همه سال هنوز از تعمير و راه اندازي مجدد آن خبري نيست. او همچنين از نامه نگاري ها با مسئولان آب و فاضلاب روستايي در خصوص تأمين آب شرب بهداشتي ساكنان روستا خبر مي دهد و آمادگي اهالي را براي تأمين بخشي از هزينه هاي پروژه از طريق خود ياري اعلام مي كند.با اين وجود، آريان پور رئيس آبفاي روستايي بجنورد ميزان آب استحصالي از چشمه مورد نظر اهالي را به قدري پايين مي داند كه معتقد است اين چشمه اصلا ارزش لوله گذاري چند كيلومتري براي انتقال آب به روستا را ندارد؛ با اين حال، وي مي گويد: چون چاه حفر شده در روستا به دليل خشكسالي ها غير قابل استفاده شده است، قرار بر اين است كه از اعتبارات خشكسالي و منابع داخلي آبفا براي كف شكني آن اقدام شود. وي ابراز اميدواري مي كند تا آذر ماه امسال اين امر تحقق يابد.از سوي ديگر، باقرنيا مدير كل راه و ترابري استان نيز اعلام مي كند: در حال حاضر براي تكميل جاده ارتباطي روستاي پيربز بودجه اي موجود نيست. وي تأكيد مي كند: با بودجه هاي 100 ميليون توماني اين قبيل پروژه ها به اتمام نخواهند رسيد.

وي اذعان مي كند كه پروژه هاي نيمه تمام در حوزه راه هاي روستايي در استان بسيار زياد است و اين در حالي است كه براي تكميل اجرايي آن ها پول كافي در اختيار دستگاه هاي اجرايي قرار نگرفته است.

از همين خاك، جهان دگري ساختن ...
هنگام بازگشت به بجنورد آسمان را ابرهاي تيره و تاري پوشانده بود. بلافاصله پس از به راه افتادن ما بغض آسمان تركيد و باران با شدت فراوان شروع به سيراب كردن خاك تشنه كرد. تاريكي مسير و گل آلود شدن آن سرعت حركتمان را كند كرده بود. راننده مي گفت: بخت با ما يار بود كه پيش از شديدتر شدن بارندگي و چسبناك شدن جاده گل آلود روستا به قسمت آسفالته رسيديم، وگرنه شايد مجبور مي شديم بازگشتمان را به روز بعد موكول كنيم. نزديك بجنورد كه رسيديم، راننده پرسيد: راستي اين گزارش هايي كه شما با اين همه سختي تهيه مي كنيد، فايده اي هم دارد؟ گفتم: اگر تنها بخشي از مشكلات منعكس شده در اين گزارش ها هم حل و فصل بشود، همين براي ما كافي است. هر دو سكوت كرديم. قطرات باران با شدت هر چه تمام به شيشه هاي خودرو مي خورد.با خود انديشيدم اگر مديريت و برنامه ريزي مسئولان ما به نحو كار آمدتري اجرايي مي شد، بودجه ها با اولويت بندي مناسبي تخصيص مي يافت و سرعت فعاليت هاي عمراني بالاتر مي رفت، اكنون كارهاي انجام شده به مراتب بيش از انجام نشده ها بود و بساط فقر و محروميت در جامعه ما خيلي سريع تر برچيده مي شد.

در واقع، »از همين خاك جهان دگري ساختن« تنها با مديريت بهينه امكان پذير خواهد بود.
يکشنبه 19 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]