مواردی که سوء ظن جایز است

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مواردی که سوء ظن جایز است

نام بیماری: بد گمانی

مفهوم سوء ظن آن است هرگاه كاری از كسی سر بزند كه قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد آن را به صورت نادرستی تفسیر كنیم. مثلا هنگامی كه مردی را با زن ناشناسی ببینیم فكر كنیم آن زن نامحرم است و نیت آنها ارتكاب اعمال خلاف می باشد در حالی كه بر اساس حسن ظن، وی همسر یا محرم او است؛ هنگامی كه شخصی اقدام به ساختن مسجد یا بنای خیر دیگری میكند مقتضای سوء ظن آن است هدفش ریاكاری یا اغفال مردم است در حالی كه حسن ظن میگوید این عمل را با انگیزه الهی و نیت خیرخواهانه انجام داده است.

دائره حسن ظن و سوء ظن بسیار وسیع و گسترده است و نه تنها در عبادات بلكه در مسائل اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی نیز جاری می شود.

هنگامی که این دو واژه درباره خداوند به کار رود منظور از حسن ظن آن است كه به وعده های الهی امیدوار باشد؛ وعده رزق و روزی، وعده یاری كردن یارانش، وعده پیروزی مجاهدان، وعده آمرزش گناهان و مانند اینها. معنی سوء ظن آن است كه به هنگام بروز مشكلات، نسبت به وعده های الهی متزلزل شود و هنگام پیش آمدن امتحانات دشوار ، وعده های خداوند را فراموش كرده رو به گناه آورد. 1

سوء ظن در روایات اسلامی

سوء ظن به عنوان یكی از بدترین و زشتترین رذائل اخلاقی در روایات اسلامی بازتاب گستردهای دارد. به عنوان نمونه به روایات زیر توجه نمایید:

1ـ در حدیثی از پیامبر اكرم(ص) میخوانیم: «از گمان بد بپرهیزید كه گمان بد، بدترین نوع دروغ است».2

2ـ در حدیث دیگری از همان حضرت میخوانیم: «خداوند خون و مال و آبروی مسلمانان را بر یكدیگر حرام كرده و همچنین گمان بد درباره آنها».3

3ـ در حدیث تكان دهنده ای از علی(ع) میخوانیم: «كسی كه سوء ظن دارد ایمان ندارد».4

این تعبیر ممكن است اشاره به سوء ظن نسبت به مردم یا نسبت به خدا و یا هردو بوده باشد.

4ـ در حدیث دیگری از همان حضرت میخوانیم: «از سوء ظن بپرهیز چرا كه سوء ظن عبادت را فاسد و پشت انسان را از بار گناه سنگین میكند»5 و...

مراتب سوء ظن

سوء ظن دارای سه مرحله است: «سوء ظن قلبی»، «سوء ظن زبانی»، «سوء ظن عملی». آنچه در قلب است مشمول تكلیف نیست چون از اختیار بیرون است ولی آنچه در زبان و در عمل است حرام و ممنوع میباشد.

به همین دلیل، در بعضی از روایات میخوانیم: «سه چیز است كه هیچكس از آن بركنار نمیماند، یكی از آنها گمان بد است» سپس فرمود: هنگامی كه گمان بدی بردی به آن ترتیب اثر نده».6

سوء ظن به عنوان یكی از بدترین و زشتترین رذائل اخلاقی در روایات اسلامی بازتاب گستردهای دارد. به عنوان نمونه به روایات زیر توجه نمایید: در حدیثی از پیامبر اكرم(ص) میخوانیم: «از گمان بد بپرهیزید كه گمان بد، بدترین نوع دروغ است»

اقسام سوء ظن

سوء ظن اقسامی دارد كه از بعضی آنها نهی شده است :
1- سوء ظن به خدا: سوء ظن به پروردگار و بدبینی نسبت به وعده های الهی، آثار مخربی در بنیان ایمان و عقائد انسان دارد و انسان را از خدا دور می سازد. اضافه بر این سوء ظن به وعده های الهی سبب فساد عبادت میگردد. چنانكه در حدیث میخوانیم:

«خداوند هیچ مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمیكند مگر به خاطر سوء ظن به خداوند و كوتاهی در امیدواری به ذات پاك او و بداخلاقی و غیبت مؤمنین».7

به علاوه سوء ظن به خدا، انسان را از عنایات الهی محروم میكند، زیرا خداوند با هر كس مطابق حسن ظن و سوء ظن او عمل می نماید. امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:
«ترس و حرص و بخل غریزه های مختلفی هستند كه تمام آنها در سوء ظن به خداوند جمعند».8

به یقین كسی كه به امدادها و نصرت الهی ایمان داشته باشد ترسی از دشمنان خدا به خود راه نمیدهد و كسی كه به وعده های پروردگار در زمینه روزی مطمئن باشد حرص نمیزند و از بخل بیزار است بنابراین صفات سه گانه مزبور در واقع از سوء ظن به خداوند سرچشمه میگیرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 372]