پاكستان، انتخاب دشوار

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: پاكستان، انتخاب دشوار
* محمد ملازهي
در پي تصويب پيمان هسته اي هند و آمريكا در مجلس نمايندگان اين كشور، يوسف رضا گيلاني نخست وزير پاكستان خواستار امضاي پيمان مشابهي ميان پاكستان و آمريكا شده است.در اين باره كه دولت آمريكا به درخواست نخست وزير پاكستان توجه خواهد كرد يا نه، قضاوت زود هنگامي نمي توان انجام داد.
با اين حال، نشانه ها در اين باره چندان خوش بينانه نيست. علتها را بايد در موقعيت متفاوت هند و پاكستان جستجو كرد. در اين واقعيت كه هند و پاكستان در دو موقعيت متفاوت قرار دارند، بحثي وجود ندارد.
چرخه قدرت در هند در چارچوب نظامي و دمكراتيك و با انتخابات عمومي امكان پذير شده است و از استقلال در سال 1947 تاكنون نيازي به دخالت ارتش وجود نداشته است. اين در حالي است كه پاكستان همين دوره را با چندين كودتاي نظامي پشت سر گذاشته است.
اما ترديدي نيست كه تحولات دروني هند و پاكستان به تنهايي موقعيت متفاوت آنها را توضيح نمي دهد. واقعيت مهمتر اهداف استراتژيك آمريكا در سراسر جنوب و جنوب شرق آسياست. آمريكا به دلايل متفاوت تري، در حال توسعه مناسبات در تمامي ابعاد با هندوستان است. اين كه مشاهده مي شود با وجود آنكه هند قرارداد پيمان منع گسترش سلاحهاي هسته اي (ان. پي. تي) را امضا نكرده، آمريكا معاهده هسته اي با اين كشور امضا مي كند، به تنهايي كفايت مي كند كه وزنه جديد هند در محاسبات آمريكا را دريابيم. هند گسترده ترين و اميدوار كننده ترين بازار مصرف كالاهاي آمريكايي را بالقوه پس از چين داراست. جمعيت بالاي يك ميلياردي هند براي صاحبان كالا و تجارت آمريكا بسيار وسوسه انگيز است، به طوري كه گفته مي شود جرج بوش رئيس جمهور آمريكا بشدت تحت فشار شركتهاي توليدي و سرمايه گذاري آمريكا قرار داشته تا هر چه زودتر معاهده هسته اي با هند را نهايي كند.
گويا اين نگراني وجود داشته است كه پس از برگزاري انتخابات رياست جمهوري آمريكا و اسباب كشي بوش از كاخ سفيد، ممكن است قرارداد هسته اي با هند با موانع جديدي رو به رو شود و امضاي آن به تعويق بيفتد. وجود مخالفتها در هندوستان و در داخل آمريكا، اين گونه ترديدها را جدي تر كرده است.
بنابراين «لابي هند» در كنگره كار تصويب نهايي معاهده هسته اي هند و آمريكا را تسريع كرده است، اما منافع آمريكا محدود به منافع اقتصادي نيست و محاسبات راهبردي تري نيز وجود دارد.بهره گيري از قدرت هند براي مهار چين، هدف مهمتري در كاخ سفيد است.اين كه هند در عمل در مسير مورد نياز آمريكا قرار بگيرد يا نه، بحث ديگري است.
از نظر آمريكا امتياز هسته اي به هند مي تواند از همكاريهاي سياسي و امنيتي گسترده هند با چين و روسيه جلوگيري كند و اين امتيازي است كه پاكستان اكنون آن را ندارد. بنابراين، پاسخ مثبت به درخواست پاكستان در آمريكا، در كوتاه مدت محتمل نيست. هندوستان، انتخاب آمريكا در شبه قاره هند مي باشد و پاكستان ناچار به پذيرش اين امر است. پاكستان در سياستهاي منطقه اي آمريكا جايگاه گذشته را ندارد و بي ثباتي سياسي اش نيز مزيد بر علت شده است. با اين حال، اگر توافق هسته اي هند و آمريكا را از منظر رقابتهاي هند و پاكستان نگاه كنيم، درخواست نخست وزير پاكستان، درخواستي قابل درك است.
واقعيت اين است كه بقاي صلح و ثبات شبه قاره هند در گرو حفظ توازن استراتژيك قدرت ميان هند و پاكستان است. تحت هر شرايط و به هر دليلي كه اين توازن به هم بخورد، حفظ صلح دشوار مي شود.
در شرايطي كه بقاي پاكستان در گرو حفظ توازن استراتژيك با هند و نفوذ استراتژيك با افغانستان توضيح داده مي شود، حضور آمريكا در هند و افغانستان، نامطلوب ترين گزينه براي پاكستان است؛ اما اين اتفاق افتاده است. اين كه قدرت مانور پاكستان در برخورد با وضعيت جديد منطقه در چه حدي است، چندان روشن نيست و گزينه هاي محدودي وجود دارد.
با اين حال، راه برون رفت پاكستان از وضعيت نامطلوب از درخواستهاي بي پاسخ از آمريكا نمي گذرد، بلكه تقويت مباني قدرت در داخل و همكاري با دنياي اسلام، راه حل قابل قبول تري است، مشروط بر اينكه پاكستان از مرحله ترديد اسلامي شدن قدرت يا غربي كردن آن عبوري سالم بيابد و به مرحله اي برسد كه در آن آشتي ملي بر محور اسلاميت، امكان پذير باشد.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]