نويسنده: بهرام اميراحمديان نقش روسيه و امريكا در بحران قفقاز

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: بهرام اميراحمديان نقش روسيه و امريكا در بحران قفقاز
خبرگزاري فارس:با رويه هايى كه امريكا در پيش گرفته و روسيه بدان تاسى مى جويد، نظام بين الملل تبديل به نظام زورمدارانه يى شده است كه كشورهاى كوچك سهم كوچكى از استقلال را دارا هستند. اين نظم بايد دگرگون شود.
با روى كار آمدن ساآكاشويلى كه هوادار غرب بوده و در انقلاب گل سرخ در سال 2003، غربى ها به ويژه امريكايى ها از آن حمايت مى كردند، دامنه اختلاف روسيه و گرجستان توسعه يافت.
ساآكاشويلى مايل بود به وعده هاى انقلابى و انتخاباتى خود كه استقرار تماميت ارضى گرجستان و بازگرداندن اوستياى جنوبى و آبخازيا به آغوش گرجستان بود، جامه عمل بپوشاند. ولى به سبب عدم موفقيت در اين كارها، رئيس جمهور جوان به درگيرى هاى لفظى و سپس ديپلماتيك با روسيه ادامه داد تا جايى كه در سال 2006 ديپلمات هاى روسى را به اتهام جاسوسى دستگير كردند كه سبب قطع مناسبات و روابط دو كشور شد. روسيه مرزهاى خود را روى گرجستان بست، جريان گاز ارسالى به گرجستان قطع شد و شهروندان گرجى ساكن در روسيه را دستگير و از روسيه اخراج كردند. با توجه به آنكه تعداد زيادى از شهروندان گرجى در روسيه ساكن بوده و در آنجا كار مى كنند و درآمدهاى حاصل از كار خود را براى خانواده هاى خود در گرجستان ارسال مى كنند، اين عمل روسيه ضربه سختى به اقتصاد ضعيف گرجستان وارد كرد. از طرفى محصولات گرجى از جمله شراب گرجى بازار خوبى در روسيه دارد كه با تنش در روابط دو كشور نيروى كار و محصولات گرجى بازار خود را در روسيه از دست داده بودند. در پى اين اقدامات بحران بزرگى در روابط دو كشور به وجود آمد كه گرجستان ناگزير به تمكين شد. با فشار مردم گرجستان و روسيه و افكار عمومى جهان، رئيس جمهور گرجستان ناگزير به تحويل ديپلمات هاى روسى به كشور ثالث شد و روابط به حالت عادى بازگشت. بروز انقلاب رنگى ديگرى با كمك گرجستان و غرب در اوكراين معروف به انقلاب نارنجى در سال 2005به وقوع پيوست. قرار گرفتن هر دو كشور در جبهه يى عليه روسيه خشم مسكو را برانگيخت. فعال شدن پيمان «گوام» با فعاليت بيشتر گرجستان و اوكراين عليه روسيه، مسكو را به عكس العمل واداشت. هرچند زمينه هاى بحران از پيش آماده بود.

با اختلاف روسيه با غرب در زمينه توسعه ناتو به سوى شرق پيرامون مرزهاى غربى و جنوبى روسيه و با اعلام داوطلبى گرجستان براى پيوستن به ناتو، اختلاف دو كشور شدت گرفت. با اين وجود روسيه توانست با تكيه بر سلاح انرژى در اروپا، وارد كنندگان عمده و بزرگى چون فرانسه و آلمان را به مخالفت با پيوستن گرجستان و اوكراين در اجلاس بهار سال 2008 ناتو در بخارست وادارد. استقرار سپر دفاع موشكى امريكا در اروپا ضربه ديگرى به مسكو بود كه سبب عكس العمل و اعتراض شديد مسكو شد به طورى كه كشورهاى ميزبان(چك و لهستان) را تهديد به حمله موشكى كرد. در اين ميان گرجستان براى ميزبانى سامانه هاى دفاع موشكى اعلام آمادگى كرده است و آمادگى دوباره خود را براى پيوستن به ناتو با تاكيد امريكا اعلام كرده است.

علل حمله روسيه

با حمله ناگهانى گرجستان به مواضع پاسداران صلح مستقر در تسخينوالى در 8 آگوست سال 2008، جنگ بين گرجستان و جدايى طلبان اوستى از يك سو و سربازان پاسدار صلح روسى از سوى ديگر درگرفت. اين عمليات گرجستان ضربه يى سنگين بر شرايط شكننده اوستياى جنوبى بود كه منجر به دخالت روسيه شد. گرجى ها در آغاز حمله، موفق شدند با وارد كردن تلفاتى به نيروهاى پاسدار صلح و جدايى طلبان اوستى و انهدام شهر، تسخينوالى را به تصرف در آورند. روز بعد يگان هاى ارتش 58 روسيه براى كمك به پاسداران صلح وارد منطقه شدند. با حمله روسيه به اوستياى جنوبى و آتش شديد توپخانه يى و تانك هاى روسى، سربازان گرجى مقاومت خود را از دست داده و با دادن تلفاتى ناگزير به عقب نشينى شدند و شهر تسخينوالى به تصرف روسيه درآمد. اما روسيه اعلام كرد قصد تجاوز به گرجستان را ندارد و اين عمليات صرفاً براى كمك به نيروهاى پاسدار صلح روسى و شهروندان روسى ساكن در اوستياى جنوبى صورت گرفته است. عمليات سريع روسيه در اوستياى شمالى غيرمنتظره و دور از انتظار گرجى ها بود. ارتش گرجستان هرگز تصور نمى كرد روسيه چنين عكس العمل شديدى از خود نشان دهد. اين نكته نشان دهنده اشتباه گرجستان در محاسبه ضدحمله روسى بود.

نتايج جنگ

اين جنگ سبب كشته شدن 15 سرباز و زخمى شدن 30 سرباز پاسدار صلح روسى در آغاز حمله گرجى ها و كشته شدن حدود دو هزار غيرنظامى شد. بنابر ادعاى ارتش گرجستان، در اين عمليات حدود 100 نفر از نيروهاى گرجى نيز كشته شدند. با آغاز درگيرى ها، موج پناهندگان به سوى شمال، به اوستياى شمالى در فدراسيون روسيه به حركت درآمد. حدود 30 هزار نفر از اوستياى جنوبى به اوستياى شمالى پناه آورده اند. بايد ياد آور شد كه تعداد زيادى از پناهندگان اوستياى جنوبى در آغاز درگيرى هاى آغاز دهه 90 نيز همچنان در اوستياى شمالى زندگى مى كنند. گرجستان ناگزير به فراخواندن دو هزار سرباز گرجى مستقر در نيروهاى ائتلاف در عراق شده است تا براى كمك به ارتش گرجستان به ميهن بازگردند. علاوه بر مشكلات اقتصادى و بيكارى كه فشار زيادى بر اقتصاد ناتوان گرجستان وارد مى كند، گرجستان با مشكلات جديدى مواجه شده كه ناشى از اين شرايط است. اين موارد به مخالفان حكومت بهانه مى دهد كه فشار خود را بر دولت ساكاشويلى افزايش داده و در راه سرنگونى آن متحد شوند.

مراكز مورد حمله از سوى روسيه

روسيه علاوه بر حمله به تسخينوالى و بازپس گيرى آن حملات نظامى خود را به مناطق همجوار گسترش داد. پايگاه هوايى وازيانى در تفليس و كارخانه مونتاژ سوخو در تفليس از جمله اهداف نظامى بود كه روسيه بدان ها دست زده است. شهر گورى در شمال غرب تفليس و در نزديكى تسخينوالى به عنوان پشتيبانى عملياتى و محل استقرار نيروهاى گرجى، هدف حملات هوايى روسيه قرار داشته است. بندر پوتى گرجستان در ساحل درياى سياه براى جلوگيرى از دريافت كمك هاى ارسالى از سوى دريا منهدم شده است. محاصره دريايى گرجستان توسط نيروى دريايى روسيه نيز بنا به ادعاى گرجى ها از سوى روسيه اعمال شده است.

آينده مناقشات قفقاز

سوالى كه در ذهن بسيارى از كارشناسان و سياستمداران پيش مى آيد اين است كه آينده اين مناقشه چيست؟ در اين مورد بايد يادآور شد عوامل و بازيگران متعددى در اين عرصه به ايفاى نقش مى پردازند. آنچه مسلم است اين است كه روسيه با توانمندى و اقتدار بيشترى نسبت به گذشته در حال ايفاى نقش است.
حل مساله چچن و فرونشاندن تقريبى بحران در قفقاز شمالى و انجام اصلاحات اقتصادى و بهبود نسبى اوضاع اقتصادى شهروندان روسى و مبارزه با مافياى گسترده روسيه و انهدام باندهاى تبهكار و ثبات سياسى و اقتصادى به روسيه اين امكان را داده است كه بتواند در عرصه بين الملل تاثيرگذار باشد. روسيه به عنوان قدرت هسته يى قدرتمند و عضو داراى حق وتو شوراى امنيت كه خود درگير مناقشه است، به امريكا اين امكان را نخواهد داد كه در امور او دخالتى تاثيرگذار داشته باشد.
به ويژه آنكه امريكا در حمله و اشغال نظامى افغانستان و عراق خود پرونده يى سياه دارد و نمى تواند مانع عمليات روسيه در رفع تهديدات امنيتى در مرزهاى خود شود. ورود امريكا به عرصه مناقشه مى تواند سبب طولانى شدن حل مناقشه شود.

ايالات متحده امريكا خواستار توقف جنگ و بازگشت مناقشه به موقعيت قبل از درگيرى است. سفر وزير خارجه امريكا به تفليس اگرچه براى حمايت از گرجستان اعلام شده است، ولى مى توان حدس زد كه بيشتر براى راضى كردن گرجستان براى توقف جنگ صورت گرفته است. دستور جرج بوش به وزارت دفاع امريكا براى انجام عمليات امداد رسانى و كمك هاى بشر دوستانه و درخواست از روسيه براى فراهم كردن امكان كمك رسانى به حادثه ديدگان نشان مى دهد كه امريكا قصد رويارويى با روسيه را ندارد.

مصوبه دوماى دولتى روسيه داير بر شناسايى استقلال اوستياى جنوبى و آبخازيا و سپس تاييد آن از سوى شوراى فدراسيون روسيه، موجب حيرت غرب شد. متعاقب آن «ديميترى مدودوف» رئيس جمهور فدراسيون روسيه در 5 شهريور 1387 حكم به رسميت شناختن استقلال اوستياى جنوبى و آبخازى از سوى روسيه را امضا كرد.
رئيس جمهور در اين روز طى سخنرانى تلويزيونى گفت؛ «با در نظر داشتن اعلام آزادانه اراده مردم اوستيا و آبخازى، با ملاك قرار دادن آيين نامه سازمان ملل متحد، بيانيه مصوبه سال 1970 درباره اصول قوانين بين الملل در رابطه با روابط دوستانه بين كشورها، صورت مجلس هلسينكى سازمان امنيت و همكارى اروپا مصوبه سال 1975 و ساير اسناد پايه بين المللى، من حكم به رسميت شناختن استقلال اوستياى جنوبى و استقلال آبخازى از سوى فدراسيون روسيه را امضا كردم.» به گفته وى روسيه ساير كشورها را فرا مى خواند كه از اين الگو پيروى كنند. رئيس جمهور گفت؛ «اين انتخابى دشوار است، اما اين تنها امكان براى حفظ جان مردم است.» با اين اقدام روسيه روابط روسيه با غرب به تيرگى گراييده است.
اجلاس اضطرارى اتحاديه اروپا در روز 11 شهريور ماه نتوانست به جمع بندى يكدستى نائل شود. تهديد به اخراج روسيه از گروه جى 8 نيز نمى تواند بر عزم روسيه خللى وارد كند. در شوراى امنيت هم با وجود چندين نشست امكان صدور قطعنامه يى كارساز عليه روسيه به جهت جايگاه روسيه در اين شورا به عنوان يكى از پنج عضو دائم و داراى حق وتو فراهم نشده است. از سوى ديگر امريكا خود با حمله نظامى گسترده به افغانستان در 2001 و اشغال نظامى عراق در 2003 و شناسايى استقلال يكجانبه كوزوو در آغاز سال 2008، به اندازه كافى بهانه به دست روسيه براى جنگ با گرجستان داده است.
به زعم روسيه اگر امريكا مى تواند تهديدات امنيت ملى و حياتى خود را در فراسوى اقيانوس ها با حمله و تهاجم نظامى برطرف كند، طبيعى است كه روسيه در كنار مرزهاى جنوبى خود به طريق اولى مى تواند از اين حق برخوردار شود. بدين ترتيب با رويه هايى كه امريكا در پيش گرفته و روسيه بدان تاسى مى جويد، نظام بين الملل تبديل به نظام زورمدارانه يى شده است كه كشورهاى كوچك سهم كوچكى از استقلال را دارا هستند. اين نظم بايد دگرگون شود.
...................................................................................
منبع: سايت ايراس
شنبه 6 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 149]